Beperkt perspectief groei glastuinbouw in Hoogezand-Sappemeer
Datum: 30 augustus 2006
De Nederlandse glastuinbouwsector is van grote waarde voor de
Nederlandse economie. De sector staat bekend als dynamisch, innovatief
en zeer exportgericht. De bekende Amerikaanse econoom Michael Porter
typeert het Nederlandse glastuinbouwcomplex zelfs als één van de
krachtigste clusters ter wereld. Dit lijkt niet te gelden voor de
glastuinbouw in Groningen, volgens een onderzoek van de
wetenschapswinkel Economie & Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit
Groningen.
De economiestudent Gerjan Elzerman onderzocht de toekomstperspectieven
van de glastuinbouw in Groningen. Deze bevinden zich hoofdzakelijk in
de glastuinbouwgebieden te Sappemeer en Zuidbroek in de gemeente
Menterwolde. De omvang is slechts een fractie van de landelijke
glastuinbouw. In 2005 waren in de gemeente Hoogezand-Sappemeer 17
tuinders actief en in Menterwolde 14. De tuinders kweken vooral
snijbloemen en potplanten. Meer dan 70% van de bedrijven is kleiner
dan 1 hectare, slechts 5 bedrijven hebben een omvang van minimaal 2,5
hectare.
Gerjan vergeleek de kenmerken van het glastuinbouwgebied met andere
glastuinbouwgebieden in Noord Nederland. Ook betrok hij de
geschiedenis van de glastuinbouw, recente ontwikkelingen in de
Nederlandse glastuinbouw, de marktstructuur en het overheidsbeleid bij
zijn analyse. Hieruit blijkt dat de perspectieven voor de groei van de
glastuinbouwsector in Hoogezand-Sappemeer/Menterwolde weinig
rooskleurig zijn. De oorzaken zijn: verwacht aanbodoverschot van
kavels, negatief imago, ongunstige geografische ligging en passief
overheidsbeleid.
De behoefte aan glastuinbouwkavels in Nederland is geringer dan men in
2000 verwachtte; het jaar waarin de Rijksoverheid een nieuw
glastuinbouwbeleid presenteerde. Als de nieuwe, groot opgezette
provinciale projectlocaties tot ontwikkeling komen ontstaat rond de
jaren 2010-2015 een overaanbod van minimaal 600 hectare.
Tegelijkertijd heeft de regio Hoogezand-Sappemeer geen direct
beschikbare tuinbouwkavels op de enige locatie waar nieuwbouw
mogelijk. Die is in handen van agrariërs waarvan tuinders de grond
eerst moeten kopen, vervolgens ontwikkelen en pas aan de opbouw van
een nieuw bedrijf kunnen beginnen.
Het Noorden is weinig populair onder Westlandse tuinders en van de
Noordelijke glastuinbouwlocaties is Hoogezand-Sappemeer het minst
populair. Deels is het negatieve imago op vooroordelen gebaseerd,
deels is het terecht. Zo hebben de andere, grotere
glastuinbouwgebieden in het Noorden tuinders meer te bieden, zoals
samenwerking in de vorm van innovatiediffusie en collectieve
voorzieningen voor energie en gietwater. Dit alles ontbreekt in de
regio Hoogezand-Sappemeer. De regio heeft wel voordelen zoals lage
grondprijzen, maar dat geldt ook voor andere locaties in Noord
Nederland.
De locatiefactoren die Hoogezand-Sappemeer vroeger tot een gunstige
locatie maakten: de vruchtbare grond, nabijheid van de afzetmarkt
Groningen-Stad en de infrastructuur (Winschoterdiep) zijn niet meer
van belang. De afzet van de snijbloementeelt is zeer fijnmazig en
wordt overwegend in het Westen afgezet, met relatief hoge logistieke
kosten als gevolg. De logistiek kosten van deze en andere kleinere
bedrijven kunnen in de wellicht omlaag als een logistiek centrum in
Eelde wordt gerealiseerd, waardoor het vervoer efficiënter kan worden
geregeld. Dit kan door het rijden met extra lange, energiezuinige
vrachtwagens en het aanbieden van collectief vervoer waardoor de
beladingsgraad omhoog kan gaan.
De gemeenten Hoogezand-Sappemeer en Menterwolde staan positief
tegenover glastuinbouw, maar ontwikkelen geen gezamenlijk beleid. De
verhoudingen tussen beide gemeenten lijken eerder verstoord. De
provincie richt al haar pijlen op de ontwikkeling van grootschalige
glastuinbouw in de Eemshaven en neemt een afwachtende houding aan ten
opzichte van de regio Hoogezand-Sappemeer. Bedrijven in de regio die
weinig perspectief hebben zijn met name de zeer kleine verouderde
bedrijven, die zich vooral in Zuidbroek bevinden. Zonder
overheidsinitiatieven komt een herstructurering van het verouderde
glastuinbouwgebied in Zuidbroek niet van de grond.
Wel perspectief potplantbedrijven
De regio Hoogezand-Sappemeer biedt wel kansen voor de grotere
bedrijven die op individuele basis kostenbesparingen realiseren en
onafhankelijk opereren. Dit zijn vooral de potplantenbedrijven. De
trend naar meer directe afzet is voor de potplantenbedrijven in
Hoogezand-Sappemeer ook gunstig. Zij kunnen dan meer profiteren van de
positieve ligging ten opzichte van de markten in Duitsland en
Scandinavië. Het toekomstige logistieke centrum in Eelde doet
onderzoek naar de mogelijkheden om vanuit Eelde direct deze
afzetmarkten in het Oosten te bedienen.
Noot voor de pers
Informatie over het onderzoek:
- drs. Elise Kamphuis, coördinator Wetenschapswinkel Economie &
Bedrijfskunde, tel. (050)3637182, e-mail: ebwinkel@rug.nl (werk), of
tel. (050)3091572 (privé)
- Gerjan Elzerman, Elzerman, tel: 0643973828,
E-mail:gerjanelzerman@hotmail.com.
Rapportgegevens:
- Gerjan Elzerman, De kas opmaken - Economisch perspectief van de
glastuinbouw in Sappemeer en omgeving, Groningen: Wetenschapswinkel
Economie & Bedrijfskunde, Publicatiereeks Wetenschapswinkel Economie &
Bedrijfskunde EC 173, ISBN 10: 90-5803-065-2.
Rijksuniversiteit Groningen