UMCG'ers ontdekken nieuw ziektegen voor coeliakie
11 juni 2007 Onderzoekers van het Universitair Medisch Centrum
Groningen hebben in de ziekte coeliakie een nieuw gen geïdentificeerd.
Het gevonden gen is waarschijnlijk betrokken bij de
ontstekingsreacties die in de darm ontstaan na het eten van voedsel
dat gluten bevat. De onderzoekers onder leiding van hoogleraar
Genetica Cisca Wijmenga publiceren vandaag over hun onderzoek in het
gerenommeerde wetenschapsblad Nature Genetics.
Coeliakie is de meest voorkomende vorm van voedselintolerantie in de
Westerse wereld. Naar schatting leiden in Nederland 160.000 mensen aan
deze ziekte. Bij mensen met coeliakie veroorzaakt voedsel dat gluten
bevat, beschadiging van het slijmvlies van de dunne darm. Daardoor kan
de darm zijn werk niet goed meer doen. Als gevolg hiervan kunnen
klachten ontstaan als diarree, verstopping, groeistoornissen,
humeurigheid en vermoeidheid. Ook kunnen tekorten ontstaan aan onder
meer vitamines en ijzer. De enige manier om deze klachten te voorkomen
of te bestrijden is het volgen van een dieet waarin gluten niet
voorkomen. De ziekte wordt geclassificeerd als een auto-immuunziekte,
een ziekte waarvan het ontstaan wordt toegeschreven aan het vormen van
antistoffen tegen eigen lichaamsweefsel. Coeliakie wordt veroorzaakt
door een combinatie van genetische en omgevingsfactoren.
Nieuwe techniek
Ongeveer 30 jaar geleden is vastgesteld dat het HLA-DQ2 gen dat op
chromosoom 6 ligt, zo'n 40% van de genetische factoren bepaalt die
invloed hebben op coeliakie. Het is sinds vorig jaar mogelijk
geworden, gebruik te maken van de volledige catalogus van menselijke
genetische variatie, de SNP's. Dit zijn veranderingen in ieder van de
naar schatting elf miljoen variabele bouwstenen van ons erfelijk
materiaal. Hierdoor zijn de mogelijkheden voor onderzoek naar
ziektegenen enorm uitgebreid. Voor het eerst konden de onderzoekers
via een zogenaamde genoomwijde scan een groots opgezette speurtocht
uitvoeren in alle menselijke genen. Dit gebeurt door te zoeken naar
variaties in het DNA die bij zieke mensen vaker voorkomen dan bij
gezonde. Hierbij hoeven nu 'slechts' 300.000 SNP's tussen gezonde en
zieke mensen vergeleken te worden. Door nieuwe technologie is
dergelijk onderzoek sinds een jaar mogelijk.
Veroorzakende genen
Cisca Wijmenga en haar team van onderzoekers van het UMCG hebben in
eerste instantie samen met onderzoekers in Engeland en Utrecht ruim
300.000 verschillende SNP's vergeleken tussen 780 patiënten met
coeliakie en 1400 controlepersonen. Daarmee hebben ze een nieuw gebied
geïdentificeerd, waar genen te vinden zijn die coeliakie veroorzaken.
Dit gebied, een zogeheten gen locus, is 480kb groot en bevat vier
genen waaronder het interleukine 2 en interleukine 21 gen en ligt op
chromosoom 4. De onderzoekers ontdekten dat bepaalde variaties in SNP
bij coeliakie-patiënten in een andere frequentie voorkomen dan bij de
controlegroep. De beide interleukines zijn interessante kandidaten
voor coeliakie aangezien ze een belangrijke rol kunnen spelen in het
ontstekingsproces in de dunne darm. Eerder al is gevonden dat het gen
IL2 een rol speelt bij type 1 diabetes en IL21 bij de ziekte van
Crohn, een andere ontstekingsziekte in de darm. Dat dit gen locus
geassocieerd is met coeliakie staat vast. Nog niet precies bekend is
welke van de vier genen in het gen locus de ziekte precies bepaalt.
Meer functionele studies zijn nodig om vast te stellen welk van de
vier de echte boosdoener is.
Contactpersoon: Voor meer informatie kunt u contact opnemen met bureau
Voorlichting van het UMCG, bereikbaar op telefoonnummer (050) 361 22
00.
Academisch Ziekenhuis Groningen