Universiteit van Tilburg

7 juni 2007

Sommige vragen Cito-Eindtoets verwarren allochtone leerlingen

Promotie taalkundige Tamara van Schilt over formulering toetsopgaven

Sommige opgaven van de Cito-Eindtoets Basisonderwijs werken in het nadeel van leerlingen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond. Dat constateert Tamara van Schilt-Mol op grond van experimenteel onderzoek. In het proefschrift dat ze op 20 juni verdedigt aan de Universiteit van Tilburg, doet ze aanbevelingen voor het verbeteren van de Cito-Eindtoets.

Toetsen kunnen opgaven bevatten die onbedoeld nadelig uitpakken voor bepaalde groepen leerlingen, is uit eerder onderzoek gebleken. Dit wordt Differential Item Functioning genoemd. Tamara van Schilt onderzocht of er nadelig werkende vragen zaten in de Cito-Eindtoets Basisonderwijs 1997 en wat daarvan de oorzaken zijn. Met behulp van statistische analyses vond zij inderdaad 21 van de 240 opgaven in de toets die nadelig werkten voor leerlingen met een Turkse of Marokkaanse achtergrond. Maar er waren ook 11 opgaven die juist in hun voordeel bleken te werken. Van Schilt testte de precieze werking van de opgaven door ze voor te leggen aan leerlingen en leerkrachten van groep 8, Pabo-studenten, taalkundigen, toetsconstructeurs en onderwijskundigen. Daarbij liet ze haar informanten hardop denken en de opgaven beoordelen met plussen en minnen. Uit de analyses kwam onder meer naar voren dat sommige illustraties bij de opgaven onder allochtonen leerlingen tot verwarring leiden. Leerlingen die het antwoord niet meteen weten proberen een relatie te leggen tussen de opgave en het plaatje die er niet is. Een andere oorzaak van onbedoelde nadeligheid van de opgaven is de aanwezigheid van standaard-antwoordmogelijkheden zoals 'geen fout' of 'zo laten staan'. En een derde categorie problemen wordt veroorzaakt door taalgebruik dat te moeilijk is voor leerlingen met een geringere taalvaardigheid Nederlands, waaronder laagfrequente woorden of uitdrukkingen en complexe zinnen of verwijzingen. Om deze vermoedelijke oorzaken van Differential Item Functioning te toetsen heeft zij vervolgens de opgaven gemanipuleerd en opnieuw statistisch onderzocht. De genoemde oorzaken werden bevestigd door de analyse. Op basis van de resultaten stelt Van Schilt voor opgaven van tevoren te testen onder leerlingen van groep 8, met behulp van de hardop-denkmethode en de plus-en-minmethode. Daarnaast zou extra aandacht moeten worden besteed de geschiktheid van illustraties. Standaardantwoorden zouden ten slotte moeten worden vermeden, evenals moeilijke woorden of uitdrukkingen die geen betrekking hebben op het getoetste kennisdomein.

Tamara van Schilt-Mol (1978, Bergen op Zoom) studeerde Taalwetenschap met als specialisatie Interculturele Communicatie NT2 aan de Universiteit van Tilburg. Na haar studie heeft zij als associate researcher bij het instituut voor Globalisering en Duurzame Ontwikkeling (GLOBUS, 2000-2001) onderzoek gedaan naar de rol van taal en recht in het inburgeringsproces. Haar promotieonderzoek (2001-2007) voerde ze uit bij Babylon, Centrum voor studies van de multiculturele samenleving van de UvT (departement Taal- en cultuurstudies, Faculteit Geesteswetenschappen). Sinds 1 april werkt ze bij het IVA, instituut voor beleidsonderzoek en advies (gelieerd aan de UvT).

Noot voor de pers
Tamara van Schilt promoveert woensdag 20 juni 2007 om 16.15 uur in de aula van de Universiteit van Tilburg (Warandelaan 2, Tilburg) op het proefschrift Differential item functioning en itembias in de Cito-Eindtoets Basisonderwijs. Oorzaken van onbedoelde moeilijkheden in toetsopgaven voor leerlingen van Turkse en Marokkaanse afkomst. Promotor: prof. dr. Ton Vallen, copromotor: dr. Henny Uiterwijk. Het proefschrift is uitgegeven door Aksant Academic Publishers, Amsterdam (¤ 29,50, ISBN 978 90 5260 260 8). Journalisten kunnen een exemplaar van het proefschrift opvragen bij de afdeling Voorlichting en Externe Betrekkingen van de UvT, tel. 013 - 466 2000, e-mail persberichtuvt@uvt.nl. Het proefschrift kan ook worden verkregen bij de promovendus, te bereiken op tel. 013 - 466 8406 of t.vanschilt@uvt.nl. Persberichten van de UvT staan ook op internet: www.uvt.nl/persberichten/. Voor informatie over deskundigen van de UvT, zie: www.uvt.nl/webwijs/.