Radboud Universiteit Nijmegen
Maria Hopman, hoogleraar Integratieve fysiologie
Hoe houdt een Vierdaagseloper het hoofd koel?
Vorig jaar vielen tijdens de Nijmeegse Vierdaagse twee doden, als
gevolg van de grote inspanning bij hoge temperatuur. Ook konden de
ambulances en de ziekenhuizen in en om Nijmegen de stroom van
bezwijkende wandelaars niet aan. In opdracht van het Vierdaagsebestuur
start Maria Hopman, hoogleraar Integratieve fysiologie aan de Radboud
Universiteit Nijmegen, dit jaar met een langlopend onderzoek naar de
fysieke gevolgen van Vierdaagselopen onder verschillende
weersomstandigheden.
Maria Hopman, hoogleraar Integratieve fysiologie `Vochthuishouding en
temperatuurregulatie zijn de twee belangrijkste risicogebieden wanneer
je je inspant bij hoge temperaturen. Daar richten we ons onderzoek dan
ook op. Bij een steekproef van zestig mensen gaan we de centrale
temperatuur van het lichaam meten én de vochthuishouding in de gaten
houden. De deelnemers slikken de avond voordat ze gaan lopen een pil
met daarin een temperatuursensor en een klein zendertje. Na 24 uur
verlaat die pil het lichaam, maar intussen kunnen wij op elk moment
van de dag met speciale kastjes/ontvanger de meetgegevens via die pil
ontvangen. In Nederland is deze meetmethode, die pas een paar jaar
bestaat, nog maar zelden toegepast.
Dat je lichaamstemperatuur bij inspanning oploopt naar 38, zelfs 38,5
graden, is geen probleem. Problemen ontstaan pas als je de warmte niet
kwijt kunt, waardoor die stijgt naar 39 graden en zelfs hoger. De
marge is best krap: 42 graden overleef je zeker niet en bij lagere
temperaturen kun je al flink in de problemen komen. Je hart kan
onvoldoende zuurstof krijgen, wat kan leiden tot een infarct of
hartritmestoornissen. Warmte verlies je door transpiratie of door
straling en convectie: zo noemen we dat als de wind langs je huid
strijkt. Maar als er geen wind is, en de buitentemperatuur zo hoog dat
je geen warmte af kan geven en de lucht zo vochtig dat je via je huid
nauwelijks water kunt verdampen, wordt het allengs moeilijker om
warmte kwijt te raken.
De vochthuishouding meten we niet via die pil. We wegen de
proefpersonen voor vertrek en bij aankomst. Als ze binnenkomen meten
we ook de bloeddruk en we nemen bloed af, om de zouten en het
hematocriet te bepalen. Zo kunnen we bepalen of mensen voldoende
hebben gedronken. Uitdroging komt bij wandelaars aanzienlijk vaker
voor dan te veel drinken of overvulling, zoals wij dat noemen. Dat
zien we wel vaker bij marathonlopers, met name bij de mensen die er
lang over doen en bij elke post veel drinken. Zij kunnen zo veel water
vasthouden dat de zouten in hun bloed te sterk verdunnen. Dat kan tot
hersenoedeem leiden en daar kun je aan doodgaan. Uitdroging is weer
gevaarlijk omdat daardoor het circulerend volume aan bloed afneemt,
waarna je huidvaten dicht gaan, waardoor je niet meer transpireert en
je lichaamstemperatuur snel toeneemt. Je zag het vorig jaar: ze vielen
flauw bij bosjes.
Hoe veel je moet drinken, ligt aan hoe veel vocht je verliest en dat
kan variëren van 0,25 liter tot 3 liter per uur. Weet dat maar eens
van jezelf! Voor alle wandelaars is het verstandig om bijvoorbeeld te
letten op hun gewicht. Ben je aan het eind van de dag 1 of 2 kilo
zwaarder dan 's ochtends, dan drink je flink meer dan je nodig hebt.
Ben je 1 of 2 kilo lichter, dan verlies je te veel vocht. En verder
moet je je urine in de gaten houden: tijdens inspanning is het normaal
dat je minder vaak hoeft te plassen, maar helemáál niet is ook niet de
bedoeling. En de kleur van je urine moet helder zijn.
Verder moet je wel wat zouten binnen krijgen, maar dat hoeft niet per
se via isotone drankjes. Een boterham met kaas werkt ook. Wat je zeker
níet moet doen is 's avonds een zouttablet nemen om de boel aan te
vullen. Ik hoor dat dat onder lopers wel eens als tip wordt
uitgewisseld, maar dat kan juist weer vocht onttrekken en zo averechts
werken. En alcohol drinken, ook niet doen. Zeker niet als je
uitgedroogd bent: je vaten staan dan open, de bloeddruk zal verder
dalen en je wordt onwel. Dat risico loop je ook nog als je meteen na
het lopen in de zon aan het bier gaat. Dan kun je beter eerst
afkoelen.
Als het nou vier dagen lang gemiddeld 20 graden is en bewolkt - dan
hebben we nog steeds resultaten. Als fysioloog wil ik vooral weten:
wat betekent zo'n langdurige fysieke inspanning als het lopen van de
Vierdaagse voor mensen? Voor het Vierdaagsebestuur is vooral van
belang dat we met onze gegevens een database opbouwen aan de hand
waarvan we steeds beter kunnen zeggen: bij deze weersomstandigheden
gaat alles nog goed, maar bij deze is te voorspellen dat zoveel
procent van de wandelaars in de problemen raakt. Problemen die je tot
slot met behulp van zo'n meetpil sneller in de gaten hebt: je zou die
pil ook kunnen gebruiken om mensen even van de route te halen.'
Naar boven
* Maria Hopman in de Kennisbank
* Website Nijmeegse Vierdaagse: 17 tot en met 20 juli.
Contact
Maria Hopman
024-361 42 00
m.hopman@fysiol.umcn.nl
Wetenschapsredactie
024-3616000
info@communicatie.ru.nl