!!! EMBARGO TOT WOENSDAG 20 JUNI 19.00 UUR !!!
Persbericht van de Universiteit Utrecht
Faculteit Bètawetenschappen
19 juni 2007
Verbinding tussen Atlantische en Arctische Oceaan 18 miljoen jaar oud
Geofysische mythe opgehelderd
De belangrijkste doorgang tussen de Noordelijke IJszee en de Atlantische Oceaan is 18 miljoen jaar geleden ontstaan. Dit hebben de Utrechtse Palaeo-ecologen Francesca Sangiorgi en Henk Brinkhuis samen met andere wetenschappers ontdekt. De in geofysische kringen als bijna mythisch beschouwde 'Opening van de Fram Straat' speelt een belangrijke rol bij het reconstrueren van de ligging en bewegingen van de aardplaten. Mogelijk had de opening ook gevolgen voor een opwarming van de aarde. De ontdekking wordt beschreven in het toonaangevende tijdschrift Nature van 21 juni 2007.
De Utrechtse onderzoekers dateerden de verbinding tussen de Atlantische Oceaan en de Noordelijke IJszee ten noordoosten van Groenland aan de hand van organische resten van algen in de zeebodem. In slechts 500.000 jaar groeide de Fram Straat uit tot een brede (meer dan 13 km, nu 400 km) en diepe (meer dan 400 m) oceaanverbinding, waarbij watermassa's tussen de zeeën werden uitgewisseld. De diepe stroming van de Noordelijke IJszee veranderde van vrijwel stagnant (zuurstofloos) naar goed geventileerd. En het water veranderde van brak naar zout.
Gevolgen van de zeeverbinding
De nieuwe gegevens en reconstructies van de onderzoekers laten zien dat de opening enorme gevolgen had voor de - nog altijd unieke - diepliggende ecosystemen van de Noordelijke IJszee. De onderzoekers speculeren of de instroming van relatief warm zeewater in de IJszee verband houdt met een al bekende klimaatopwarming op aarde rond die tijd.
Arctic Coring Expedition
Het onderzoek van Sangiorgi en Brinkhuis is onderdeel van de Arctic Coring Expedition (ACEX), onder leiding van de Zweedse geofysicus Martin Jakobsson. Deze expeditie zette in 2004 de allereerste sedimentboring in de Noordelijke IJszee. Met de Arctic Coring Expedition wilden de onderzoekers erachter komen wanneer de Noordelijke IJszee zijn huidige vorm en karakter kreeg, wanneer er voor het eerst pakijs werd gevormd, en welke invloed het vroegere, overwegend warme klimaat had op het Arctische milieu en de globale oceaanstromingen.
Academische Jaarprijs
Eerdere publicaties van de Arctic Coring Expedition meldden onder meer dat het oudste zee-ijs 45 miljoen jaar oud is, dat 55 miljoen jaar geleden de temperatuur van het oppervlaktewater in de Noordelijke IJszee steeg van 18 naar 24 °C, en dat 5 miljoen jaar later het oppervlaktewater volledig zoet was, met massaal voorkomen van zoetwaterplanten. Deze artikelen vormden de basis voor de winnende inzending voor de Academische Jaarprijs 06/07 twee weken geleden, door het Utrechtse Bio/Geo-team onder leiding van Tine Béneker.
Nature-artikel
Martin Jakobsson et al. (o.a. Francesca Sangiorgi en Henk Brinkhuis), 'The Early Miocene onset of a ventilated circulation regime in the Arctic Ocean', Nature, 21 juni 2007.
De Nederlandse inbreng aan de Arctic Coring Expedition werd gefinancierd door NWO.
Meer informatie
Wietske de Lange, Perscommunicatie Universiteit Utrecht, (030) 253 4073,
Universiteit Utrecht