Geschiedenis gaat door de maag
Op basis van de situatie in de winter van 1940/1941 wordt de
voedseldistributie in Den Haag belicht. In het verlengde hiervan wordt
ook de voedseldistributie vanaf 1915 in beeld gebracht. De naam van de
tentoonstelling "In de Rij" is gekozen omdat voor veel mensen
voedseldistributie en schaarste synoniem zijn voor ellenlange rijen.
De geschiedenis van de distributie van eerste levensbehoeften door de
overheid begint in Den Haag in maart 1915. Al vrij snel na het
uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in de zomer van 1914 ontstond er
op diverse gebieden schaarste in Nederland. Vanwege de oorlogssituatie
werd Nederland afgesneden van tal van aanvoerlijnen. Met name de
invoer van tarwe voor brood kwam in de knel. De Rijksoverheid begon in
maart 1915 met de eerste distributiemaatregelen omdat het instrument
prijsbeheersing niet bleek te werken. In 1916 werd met de komst van de
Distributiewet de aanzet gegeven tot een uitgebreid systeem van
distributieorganen en controlediensten. Het befaamde bonnensysteem
kwam op gang. In het Haags Gemeentearchief is een vrijwel compleet
overzicht van dit bonnensysteem in Den Haag bewaard gebleven. Parallel
aan dit distributiesysteem richtte Den Haag als enige gemeente in
Nederland een eigen Halbedrijf op. Op diverse plaatsen in stad stonden
gemeentelijke marktkramen waar de burgers vis en groente tegen
gereduceerde prijzen konden kopen. Ook kwamen er verschillende
medische keuringsystemen om de extrarantsoenering voor zieken en
kinderen te indiceren. Ook na de wapenstilstand in 1918 bleef er nog
een distributie in stand. Dit duurde voor sommige producten tot ver in
1919.
Na de Eerste Wereldoorlog besloot de overheid om de ervaringen die
opgedaan waren met distributie niet verloren te laten gaan. Onder de
noemer crisisbestrijding werd er een organisatie in het leven geroepen
waarbinnen de provinciale bureaus voor Voedselcommissarissen centraal
stonden. Dit nieuw gevormde distributieapparaat bewees bij aanvang
van de Tweede Wereldoorlog gelijk al zijn waarde. Over de
voedseldistributie in de Tweede Wereldoorlog is veel meer bekend dan
over de distributie in de Eerste Wereldoorlog. Ook na de Tweede
Wereldoorlog was de distributie niet gelijk verdwenen. Tot aan het
begin van de jaren vijftig bleven tal van artikelen op de bon.
Crisisbeheersing bleef ook nadien nodig.
De tentoonstelling is van 5 juli tot en met 25 augustus 2007 gratis te
bezoeken in de tentoonstellingsruimte van het Haags Gemeentearchief,
Spui 70 te Den Haag. Ma-vr 7-19u, do tot 21u en za 9.30-17u.
Gemeente Den Haag