Internationale Vierdaagse Nijmegen
Fysieke belasting en gezondheidsrisicos van lopers tijdens de
Nijmeegse Vierdaagse
Tijdens de 90ste Vierdaagse in 2006 zijn vele mensen op de eerste
wandeldag onwel geworden en vielen 2 doden te betreuren, met als
gevolg dat deze Vierdaagse werd afgelast. Dit vormt de aanleiding om
in 2007 een gedegen onderzoek op te starten naar de
inspanningsfysiologische aspecten en gezondheidsrisicos van het lopen
van een Vierdaagse.
De wandelaars
Aan het onderzoek hebben 65 wandelaars deelgenomen, iets meer mannen
dan vrouwen, met een gelijke verdeling over de 3 afstanden en een
gemiddelde leeftijd van 54 jaar (range 12 tot 81 jaar). De body mass
index (BMI), een goede maat voor de lichaamssamenstelling) bedroeg
24,7 kg/m2 (normaalwaarden BMI 20-25 gemiddeld in Nederland 24,9%).
21% van de deelnemers rookt (gemiddeld percentage rokers in Nederland
28%). 92% van de lopers voldoet aan de norm gezond bewegen (minimaal
5x per week 30 min matig actief bewegen), hetgeen ver boven het
landelijk gemiddelde van 48% ligt. Gemiddeld hebben de wandelaars
300-500 km getraind met een spreiding van 0 km (ongetraind) tot 3.000
trainingskilometers voorafgaand aan de Vierdaagse.
Van de 65 wandelaars is 23% bekend met hoge bloeddruk, 10% met
angineuze klachten of heeft een hartinfarct doorgemaakt, 6% heeft
astma en 1,5% heeft diabetes mellitus. 45% van alle deelnemers slikt
medicijnen die de arts heeft voorgeschreven.
Hoe zwaar is het fysiek gezien om de Vierdaagse te lopen?
Het energieverbruik op een wandeldag bedraagt gemiddeld 5000-5500 kcal
(meer dan een verdubbeling te opzichte van het energieverbruik op een
normale dag), terwijl de inname door voedsel en drank gemiddeld
2500-3200 kcal bedraagt. Er wordt dus in feite onvoldoende gegeten
maar aangezien het hier om een groep gaat met voldoende vetvoorraden,
levert dit geen problemen op. Tijdens een wandeldag worden er
gemiddeld 56.000 tot 60.000 stappen gezet (op een normale dag worden
zon 4000-6000 stappen gezet). Het energieverbruik tijdens het wandelen
is 5 6 keer hoger dan in rust, hetgeen correspondeert met een
hartfrequentie tijdens het lopen tussen de 110-140 slagen per min, dit
komt overeen met een matig intensieve inspanning.
Temperatuur:is er sprake van oververhitting?
De lichaamstemperatuur, gemeten gedurende de hele wandeldag met de
ingeslikte sensor-pil, blijkt op alle wandeldagen direct na het
starten te stijgen. Echter, de lichaamstemperatuur van de deelnemers
blijft tijdens alle wandeldagen onder de 39ºC. 40% van de lopers
bereikt een lichaamstemperatuur tussen de 38 en 38,5ºC en 5-10 % van
de wandelaars loopt met een lichaamstemperatuur tussen de 38,5 en 39
ºC. Het lopen van een Vierdaagse, bij temperaturen variërend van 11ºC
(in de ochtend) tot maximaal 27.3ºC (in de middag, 3e dag) en een wet
bulb globe temperature (WBGT) variërend van 11-25.4ºC, leidt niet tot
oververhitting van de loper. De stijging in de lichaamstemperatuur
tijdens het lopen van de Vierdaags is onafhankelijk van de afstand die
gelopen wordt, onafhankelijk van het geslacht, de leeftijd en de
getraindheid en bij geen enkele loper ontstaat een gevaarlijk of
zorgelijk hoge lichaamstemperatuur.
Vochthuishouding: is er sprake van uitdroging?
De vochtinname verschilt sterk tussen de wandelaars, met een variatie
van minder dan 1 liter tot meer dan 7 liter tijdens het wandelen (duur
8-12 uur). Gemiddeld wordt er tussen de 2,6 en 3,2 liter gedronken
tijdens het wandelen. Buitengewoon opvallend hierbij is dat er lopers
zijn die meer dan 7 liter drinken en niet aankomen in gewicht en ook
geen veranderingen in natrium concentratie en plasmavolume laten zien
terwijl andere lopers 2 liter drinken en ook geen veranderingen in
gewicht, natrium concentratie en plasmavolume laten zien. Met andere
woorden, de hoeveelheid vocht die genuttigd dient te worden tijdens
het lopen is sterk individueel bepaald.
Opvallend is de grote variatie in gewichtsverandering na een wandeldag
waar de ene loper 1-3 kg afvalt, komt de andere loper 1-3 kg aan. De
eerste 2 dagen werd er matig tot slecht gedronken, blijkend uit
gewichtsverlies en plasmavolume veranderingen, terwijl er tijdens dag
3 en 4 ruim voldoende werd gedronken blijkend uit een toename in het
plasmavolume en een daling in de natrium concentratie (mogelijk hebben
hier de bekendmaking van de eerste resultaten en het daaraan
gekoppelde advies om meer te drinken aan bijgedragen).
Leeftijd, geslacht of de gelopen afstand hebben geen van allen invloed
op de veranderingen die we zien in het gewicht of op de verandering in
het plasma volume.
Het lichaamsgewicht voor en na een prestatietocht is een goede maat
voor een juiste vochtbalans.
Wetenswaardigheden
Vierdaagse lopers trainen gemiddeld rond de 400 km voor het lopen van
de Vierdaagse, waarbij de 30 km lopers dat het beste doen.
Vierdaagse lopers zijn niet vrij van pathologie, blijkend uit een
belaste medische voorgeschiedenis en medicijngebruik bij een groot
aantal lopers.
Vierdaagse lopers zijn ook buiten de Vierdaagse actief maar liefst
92% voldoet aan de norm gezond bewegen.
Het energieverbruik tijdens de Vierdaagse ligt hoger dan de
energie-intake door voedsel en drank.
Tijdens een wandeldag zet een wandelaar zon 55.000 stappen (10 keer
meer dan tijdens een normale dag), de intensiteit van het wandelen is
voor de 50 km loper het hoogst.
De 2e wandeldag (woensdag) wordt als zwaarste dag ervaren.
De alcoholinname ligt gemiddeld tussen de 28 50 gram hetgeen
overeenkomt met 2-4 alcoholische consumpties.
Een Vierdaagse dag wandelen bij een maximum buitentemperatuur van 27
ºC en een maximum WBGT van 25.4 ºC leidt niet tot oververhitting
alhoewel alle lopers een stijging van de lichaamstemperatuur laten
zien komt die niet boven de 39 ºC.
Vochtinname is zeer individueel bepaald, veel meer nog dan voor dit
onderzoek werd verondersteld. Derhalve zijn algemene adviezen over het
gemiddeld aantal liters te drinken vocht per uur of per dag niet te
geven. Wel kan een range of een minimum hoeveelheid te drinken vocht
worden aangegeven, afhankelijk van de weersomstandigheden (Voorstel
voor 2008).
Verandering in het lichaamsgewicht is een uitstekend middel om de
vochtbalans te volgen. Dit kan de individuele loper thuis doen, door
een week voor de Vierdaagse dagelijks het gewicht te meten en dat
tijdens de Vierdaagse voort te zetten op eenzelfde moment van de dag.
Aankomen in gewicht, betekent teveel gedronken en afvallen (>0,5 kg)
betekent dat er die dag te weinig gedronken is.
Nijmegen, 13 september 2007