|Datum | |7 september | |2007 | |Nummer | |177 |
Tentoonstelling over ontwerpen in Streekhuis Beerze Reusel
Prijsvraag resulteert in contrastrijk landschap langs KleineBeerze
In het Streekhuis Beerze Reusel in Hilvarenbeek opent maandag 17 september een tentoonstelling over de ontwerpen die zijn ingediend voor het beekdal van de de Kleine Beerze. Het ontwerp van Grontmij won onlangs de Eo Wijersprijsvraag. De provincie Noord-Brabant wil het winnend ontwerp de komende jaren gaan realiseren. Dat staat in het programmaplan bij het bestuursakkoord 2007-2011.
Langs de Brabantse beek de Kleine Beerze ontstaat een nieuw landschap. De Kleine Beerze zal voor een deel worden gedempt en veranderen in een moeras. In het gebied van 1900 ha zal 540 ha grond een nieuwe bestemming krijgen. Vijf boerderijen maken plaats voor natuur. Het landschap wordt veel gevarieerder.
De Kleine Beerze tussen Vessem en Middelbeers
Het gaat om het gebied van 6 x 8 km ten zuiden van de A58 (Tilburg-Eindhoven) tussen Vessem en Middelbeers. Het bestaat nu vooral uit grote, rechte akkers waar de Kleine Beerze als een kanaal doorheen snijdt. De Beerze voert het water naar huidige maatstaven te snel af. Dat leidt tot verdroging van aangrenzende gebieden en het heeft de aanwezige natuur laten verschralen. Bovendien vervuilt het regenwater uit de dorpen en de landbouw nu het schone regen- en kwelwater uit omliggende natuurgebieden.
Als inzending voor de zevende Eo Wijersprijsvraag heeft Grontmij een ontwerp voor de Kleine Beerze gemaakt dat leidt tot ingrijpende verbeteringen in dit gebied. De Eo Wijersstichting wilde met de prijsvraag bereiken dat er niet alleen een ontwerp voor landschapsontwikkeling werd gemaakt maar ook een plan voor de uitvoering. Naast Grontmij heeft ook Witteveen+Bos een op uitvoering gericht ontwerp ingediend voor het beekdal van de Beerze. De inzending van Grontmij is overgenomen door de provincie Noord-Brabant en door een aantal betrokken partijen uit het reconstructiegebied Beerze Reusel: Waterschap De Dommel, de gemeenten Eersel en Oirschot en de reconstructiecommissie Beerze Reusel. Deze partijen hebben intussen een intentieverklaring ondertekend om tot uitvoering over te gaan. Het Grontmijplan zal de komende jaren worden uitgevoerd. Het plan kost tot 2018 36 miljoen euro.
De opstellers van het winnende plan hebben in korte tijd ook maatschappelijk draagvlak voor hun ontwerp gezocht en gevonden. Daarmee is een plan tot stand gekomen dat kan rekenen op de instemming van landbouwers, bewonersorganisaties en bestuurlijke instanties.
In een toelichting zegt de Brabantse gedeputeerde Paul Rüpp dat de prijsvraag in het gebied veel heeft losgemaakt. 'Ik heb het plan opgenomen in het programma Mooi Brabant van ons nieuwe bestuursakkoord. De uitvoering zal nog heel ingewikkeld worden, ook al is het belangrijk dat Grontmij bij het opstellen alle belanghebbenden heeft betrokken. Nog vóór het einde van 2007 beginnen we met de uitvoering. Dit betekent voor mij dat deze vorm van grootschalige gebiedsontwikkeling blijkt te werken.'
Volgens de voorzitter van de Eo Wijersstichting, Hans Leeflang, 'zijn de werkelijke winnaars van deze prijsvraag de bestuurders van de provincie Noord-Brabant en van de reconstructiecommissie Beerze Reusel, als ze inderdaad tot uitvoering zullen overgaan.'
Leeflang: 'Onze stichting wilde niet alleen een ontwerp laten maken maar ook gemeenschappelijk opdrachtgeverschap tot stand brengen. Dat is namelijk het grote probleem: er zijn genoeg goede ontwerpers in Nederland maar te weinig bestuurders die erin slagen in zo'n complex gebied zo goed samen te werken dat er op bovengemeentelijke schaal resultaten worden geboekt. Dat is hier wèl gelukt. De bestuurders hoeven het plan bij wijze van spreken alleen maar uit te voeren. Het is geweldig dat ze daar nu een intentieovereenkomst over hebben gesloten.'
De Eo Wijers Stichting is in 1985 opgericht om ruimtelijke ontwerpen op bovenlokaal schaalniveau te stimuleren. Zij is genoemd naar een voormalige directeur van de Rijksplanologische Dienst.
Het plan van Grontmij is winnaar geworden uit een aanbod van dertien inzendingen voor de reconstructie van het Beerzedal. De dertien plannen zijn in de eerste prijsvraagronde beoordeeld door een vakjury van de Eo Wijersstichting onder leiding van de Rijksadviseur voor het Landschap, prof. ir. Dirk Sijmons. Hierbij had de streekjury uit het reconstructiegebied Beerze Reusel een adviserende rol. Deze jury stond onder leiding van Sjef Jonkers, voorzitter van de reconstructiecommissie Beerze Reusel.
De vakjury liet de ontwerpen van Grontmij en Witteveen+Bos doorgaan naar de tweede prijsvraagronde. In die ronde hadden de deelnemers aan de prijsvraag de opdracht hun oorspronkelijke ontwerp uit te werken tot een uitvoerbaar, alomvattend plan. Deze plannen zijn beoordeld door de streekjury, waarbij de vakjury adviseerde.
Het plan
Het waterbeheer door middeleeuwse boeren was de inspiratiebron voor het plan van Grontmij, De Beerze op waterbasis. De boeren verstonden het spel van het vasthouden en bergen van water als de beste, waarbij ze gebruik maakten van ingenieuze aan- en afvoerstelsels.
De Beerze op waterbasis formuleert nieuwe regels hoe om te gaan met water, geënt op historisch besef. In het plan moet elk deelgebied wat betreft het waterbeheer 'zijn eigen broek ophouden'. De landbouwgebieden, de dorpen en de natuurgebieden van het Beerzeland staan niet langer in verbinding met de beek zodat het water van deze gebieden infiltreert in de bodem.
Het deelgebied Molenbroek neemt een centrale plaats in. Hier wordt eerst een dikke zandlaag verwijderd waarna een omvangrijk veenmoeras zal ontstaan. Dit wordt de plek van een voor Nederland unieke veenspons. Het landschap zal bestaan uit verschillende mossoorten, gagelstruwelen, broekbosjes en schraallandjes. Bijna alle weide- en moerasvogels zullen er een leefgebied vinden, evenals de bever. Het veenmoeras wordt alleen gevoed met lokaal regenwater en kwelwater.
Even ten zuiden van het veenmoeras wordt de Kleine Beerze gedeeltelijk gedempt. Hier ontstaat een natuurlijke laagte, gevoed met regen- en kwelwater, waardoor de Molenbroek steeds aanvoer krijgt van zuiver water. Het water in het bovenstroomse deel van de Kleine Beerze wordt omgeleid via een ladderstructuur met greppels, houtwallen en laaggelegen hooilanden. In 2030 is er alleen nog maar een druppelende beek, geheel gevoed met regen- en kwelwater uit de omgeving.
Naast vele andere deelprojecten houdt het plan in dat bij Vessem het water van het dorp wordt opgevangen in twee nieuwe meanderende waterlopen. Het dorpspark van Vessem krijgt een netwerk van voetpaden en historische kerkenpaden.
De financiële realisatie van het plan loopt via een groot aantal deelprojecten met diverse fondsen, subsidies, budgetten en vereveningsconstructies. De mogelijkheden van de nieuwe Grondexploitatiewet en de nieuwe Wet ruimtelijke ordening zullen worden benut.
Juryoordeel
De voorzitter van de streekjury, Sjef Jonkers, zei bij de prijsuitreiking in juni dat er 'in een relatief klein stukje Beerzedal een fantastisch mozaïek van landschappen ontstaat, die op een logische manier met elkaar samenhangen. Brabant wordt meer contrastrijk.'
De streekjury was unaniem van mening dat het plan vernieuwend is en volop kansen biedt voor een kwaliteitsimpuls voor het landschap. De jury zag winst voor natuur, water, landschap, cultuurhistorie en samenleving. De jury was lovend over het principe dat elk gebied 'zijn eigen broek ophoudt' waardoor het beeksysteem gevoed wordt met zuiver regen- en kwelwater.
De streekjury was blij verrast door de voorgestelde veenspons in Molenbroek. 'De inzenders plaatsen een natuurlijk ecologisch systeem dat vrijwel uit het Nederlandse landschap is verdwenen, terug in het Beerzedal.' De biodiversiteit zal flink toenemen.
Het Grontmijplan is in korte tijd opgesteld in overleg met belanghebbenden uit de streek, zowel met bewoners als met bestuurlijke en maatschappelijke organisaties. Daardoor kunnen deze organisaties aan de uitvoering gaan werken met een al ver voorbereid maatschappelijk draagvlak.
www.streekhuis.nl
Opening van de tentoonstelling van alle ontwerpen voor de Kleine Beerze op maandag 17 september om 15.30 uur in het Streekhuis Beerze Reusel, Vrijthof 11, Hilvarenbeek
Openingstijden tentoonstelling: van maandag t/m donderdag van 9.00 tot 17.00 uur.
Provincie Noord-Brabant