Partij van de Arbeid

Den Haag, 19 september 2007

Bijdrage van Jacques Tichelaar (PvdA) aan het plenair debat Algemene Politieke Beschouwingen

GESPROKEN WOORD GELDT!

Mevrouw de Voorzitter,
Vandaag beoordelen we dit kabinet op haar daden. En bij die beoordeling staan voor mij als sociaal democraat twee waarden centraal: Solidariteit en Emancipatie.

Die waarden vertalen zich in een sociale, groene en solide begroting. Een begroting die gebaseerd is op het principe van de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten. Een begroting waarin geïnvesteerd wordt in het vertrouwen in mensen en het benutten van de kracht in de samenleving.

Wat dat betreft moet ik de Minister President een groot compliment maken. Ik heb me de afgelopen jaren wel eens achter m'n oren gekrabd over de eenzijdige oriëntatie op markt en eigen verantwoordelijkheid van vorige kabinetten. Maar, zoals het een goede leider betaamt, heeft de premier ingezien dat de Nederlandse bevolking een andere koers wilde. Op basis van deze begroting zeg ik: De MP is overstag! Balkenende heeft z'n koers verlegd.

Want dit kabinet staat voor een eerlijk, rechtvaardig en solidair Nederland. Een Nederland waarvoor we gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen, waar we vertrouwen hebben in mensen. En een Nederland waarin we respect voor elkaar hebben en het fatsoen om naar elkaar te luisteren.

Want niet alleen op inhoud, ook wat betreft toon heeft de premier zich bezonnen. Ik doel daarmee op zijn indrukwekkende inbreng tijdens het debat over de islam. Daarin heeft hij zeer helder geformuleerd voor welke Nederlandse waarden deze coalitie staat.

Mevrouw de Voorzitter,
Dit is de begroting van ons kabinet, van deze coalitie. Deze begroting is solide en sociaal.

Inderdaad een groot verschil ten opzichte van een kabinet met de VVD. Kabinetten die in het teken stonden van asfalt, hervormen om het hervormen, polarisatie en grotere verschillen tussen arm en rijk.

Nee, Meneer Rutte deze keer een eerlijke en sociale begroting die ook nog eens buitengewoon solide is. Want ook dat laatste is broodnodig. De vergrijzinggolf komt namelijk snel dichterbij. Daarom zorgt dit kabinet ervoor dat de staatschuld in 2011 lager is dan 40%. De staatschuld is in 40 jaar niet zo laag geweest. En daarmee is dit een begroting voor nu en de toekomst.

Dat deze minister van Financiën zijn zaakjes goed op orde heeft, is natuurlijk een heel mooie prestatie. Maar terecht merkte de fráctieleider Bos vorig jaar op dat je de stand van het land niet alleen met een financiële bril op kan bepalen. Als je verder kijkt dan het EMU-saldo dan tref je het volgende beeld aan.

Nederland is een van de rijkste landen ter wereld. Financieel gezien. Maar ook rijk als het gaat om geloofsdifferentiatie, culturele diversiteit, de kwaliteit van kunst en wetenschap en het hoge opleidingsniveau van onze bevolking. Maar tegelijkertijd is er ook sprake van verschraling van het publieke domein. Nederland verarmt daar waar individualisering steeds verder doorschiet. Daar waar de onderlinge omgang verhard.

Dat zie je ook aan het gelijk-van-de-grote-bek dat aan een schijnbaar onstuitbare zegetocht is begonnen. Mensen overschreeuwen elkaar met krachttermen. Lomp gedrag, minachting voor andersdenkenden, en onverzadigbaarheid. Dat zijn de eigenschappen van wat ook wel het "Grote Ik" wordt genoemd.

En het "Grote Ik" is heus niet alleen aanwezig in de getatoeëerde hooligan. Een topmanager trapt geen bushok in, maar botviert zijn onverzadigbaarheid met een buitensporige bonus. Fatsoenlijke villawijk-bewoners tonen hun "Grote Ik" in de procedures om de komst van een verzorgingstehuis te blokkeren, uit angst dat hun huizenprijs daalt. De samenleving als geheel gedraagt zich als een steeds "Grotere Ik".

Mevrouw de Voorzitter,
Wij staan voor een politiek die meer is dan techniek, maatregeltjes en getallen. Wij staan voor een politiek met een moraal. En begrijp me goed. Die moraal gaat over veel meer dan 'fatsoen moet je doen'.

Onze internationale blik, onze tolerantie, de vrijheid van geloof, de vrijheid van meningsuiting, het recht om je eigen leven te bepalen, ons sociale gevoel, ons verantwoordelijkheidsgevoel voor mensen met wie het minder gaat. Dát zijn voor ons de Nederlandse waarden waar ik trots op ben.

Dat zijn de Nederlandse waarden die wij zullen verdedigen. Tegen hen die intolerant zijn. Tegen hen die een deel van onze bevolking bewust kwetsen. Tegen hen die geloof, of ongeloof willen opleggen aan anderen. En ja, ook tegen hen die hun geloof misbruiken als excuus voor hun gedrag. Daarvoor is in Nederland geen ruimte.

Daarom vraag ik het Kabinet om de strijd aan te binden met het "Grote Ik". Dat is geen strijd tegen windmolens, zolang de politiek maar het goede voorbeeld geeft.

Dus moeten we onaanvaardbare onevenwichtigheden aanpakken: Dan bedoel ik de steeds groter wordende kloof tussen arm en rijk. Het feit dat er goede zorg is, maar er nog wel wachtlijsten zijn. De schreeuw om goed onderwijs, terwijl er een enorm lerarentekort dreigt. De inzet om iedereen mee te laten doen in onze samenleving, terwijl heel veel allochtone jongeren aan de kant staan.

Tegen die achtergrond is het essentieel dat er wordt geïnvesteerd in wijken, onderwijs, zorg en werk. En ja, dat betekent inderdaad ook dat de ruimte voor koopkrachtverbetering dit jaar beperkt is. Maar de lasten zijn dit keer wél naar draagkracht verdeeld. De minima worden ditmaal ontzien, en een aantal oneerlijke voordeeltjes voor de hoogste inkomens wordt afgeschaft.

Mevrouw de voorzitter,
Dat er meer gevraagd wordt van de hoogste inkomens is rechtvaardig. De PvdA vindt het echter niet goed dat de middeninkomens er ¼ % op achter uit gaan. Zij vormen het cement van onze samenleving. De PvdA-fractie zal daarom bij de financiële beschouwingen voorstellen doen om het koopkrachtverlies van ¼% voor middeninkomens weg te werken.

Ook ouderen verdienen wat mij betreft extra aandacht. Mensen die hun hele leven hard hebben gewerkt, moeten in welzijn van hun oude dag genieten. Daarom is het goed dat mensen met alleen AOW bij deze begroting voor hun koopkracht worden ondersteund. Ik vraag het kabinet om bij de begrotingen van de komende jaren met voorrang extra aandacht te hebben voor de koopkracht van deze AOW-ers.

Mevrouw de voorzitter,
Deze begroting vormt voor mijn fractie dus een basis voor een sterk Nederland met meer sociale verbondenheid. Natuurlijk, en dan kijk ik even naar onze coalitiepartners, is deze begroting ook een kwestie van geven en nemen. Maar ik denk dat we gezamenlijk tegen de mensen in Nederland kunnen zeggen: Onze coalitie heeft een heuse omslag bewerkstelligd. We staan aan het begin, maar doen er alles aan om te zorgen dat Nederlanders vertrouwen houden/krijgen in de toekomst.

Mevrouw de voorzitter,
De politiek kan daar mee beginnen door méér waardering te hebben voor de mensen die iedere dag met sociale en integratieproblematiek aan de slag gaan en daadwerkelijk het verschil maken. Ik heb het over leraren, verpleegkundigen, wijkagenten, mantelzorgers en al die vrijwilligers die hun eigen belang ontstijgen en zich inzetten voor een betere, hechtere samenleving.

Nu zijn er in de politiek meer mensen die zich aan de kant van hardwerkende mensen scharen. Ook de VVD heeft er bijvoorbeeld altijd de mond van vol. Maar meneer Rutte geeft nooit thuis als het aankomt op het maken van een eerlijke keuze. De PvdA kiest wel! En dit kabinet kiest wel door iets extra's van de allerrijksten te vragen. Dat betekent dus ook dat niet die overbeloonde captains of industrie, maar hun werknemers centraal staan. We moeten het in Nederland met elkaar doen. Dan kan het dus niet zo zijn dat bepaalde mensen belachelijk hoge bedragen blijven binnenhengelen. Dat gaat namelijk altijd ten koste van anderen.

Exorbitante verrijking is een uiting van een moreel tekort. Sterker nog, ik vind het een vorm van asociaal gedrag. Ongepast in een samenleving waarin we juist van werknemers vragen om solidair te zijn. Juist deze mensen vormen de ruggengraat van onze samenleving. Zij zijn bereid te betalen voor goede publieke diensten en een sociaal vangnet. Maar niet tegen elke prijs.

De PvdA staat aan de kant van deze mensen. Juist zij hebben recht op zekerheid. Dus ook bij ontslag. Dat betekent dat we het voorstel voor aanpassing van het ontslagrecht zo als dat er nu ligt, niet zullen accepteren. De rechtsbescherming van de werknemer is totaal uit beeld geraakt. Laat minister Donner dus een nieuwe analyse maken. En vervolgens met een nieuw voorstel komen, waarin hij de goede elementen uit het plan, zoals het recht op scholing en verbetering van de positie van flexwerkers, meeneemt en de rechtsbescherming van de werknemer ook goed regelt.

Er zijn teveel onvervulde vacatures op de arbeidmarkt. Dat vraagt niet om negatieve prikkels, want we hebben juist een arbeidsmarkt die schreeuwt om scholing. Dus positieve prikkels. Niet straffen, maar stimuleren. Daarom zullen we bij de SZW-begrotingsbehandeling voorstellen de bij de WW voorgenomen aanscherping van richtlijn passende arbeid te schrappen. Om meer mensen te laten participeren. Dat is in het belang van die mensen en in het belang van Nederland.

Een goede start voor kinderen
Mevrouw de Voorzitter,
Misschien moet je het wel zelf hebben ervaren om het te zien. De schaamte van het niet rond kunnen komen. De frustratie bij ouders die het beste willen voor hun kind, maar een bijdrage moeten vragen voor het huishouden. De energie die het dag in dag uit kost om de eindjes aan elkaar te knopen, maar ook de trots wanneer dit lukt. Niet afhankelijk willen zijn van bedeling, of voor iedere aanvraag met de billen bloot te moeten, niet de hand op willen houden. Herkenbaar. Mijn moeder wilde dat ook nooit, terwijl ze er alle recht op had als weduwe met vier jonge kinderen. Mevrouw de voorzitter,
Armoede in Nederland bestaat en wordt dag in dag uit gevoeld. Meer dan 300.000 kinderen groeien op in armoede. Veel van deze kinderen willen wel lid worden van een sportvereniging of de muziekschool, maar kunnen het niet omdat het geld er niet voor is. Ouders willen wel dat hun kind met dyslexie remedial teaching krijgt, maar op school is het potje al lang op en zij hebben het geld niet. Achter alle cijfers schuilen mensen. Hier zijn het kinderen met een eigen verhaal. Kinderen die in armoede opgroeien. Kinderen die minder kansen krijgen. Kinderen die worden buitengesloten. Ik wil niet dat de wil om vooruit te komen eindigt in een muur van frustratie. Kinderen horen gelijke kansen te krijgen. Buitensluiten mag niet. We kunnen er iets aan doen. Dat is een politieke en morele keuze. Maar dan moet je wel willen! Die wil is er in ieder geval bij de PvdA. Wij willen kinderen een goede start geven. Armoede kan een belemmering vormen voor die goede start van kinderen en daarom moeten we die bestrijden. Dus, moet in deze kabinetsperiode het aantal kinderen dat in armoede opgroeit met een eenderde zijn terug gebracht. Dit betekent dat het percentage kinderen dat opgroeit in een gezin met een inkomen dat lager is dan de armoedegrens die wij hier hanteren, uiterlijk in 2011 moet zijn teruggebracht van 9% tot 6%. Dat is lager dan het sinds mensenheugenis is geweest.

En de PvdA-fractie vraagt het kabinet in 2007 een nulmeting uit te voeren van het percentage kinderen in arme huishoudens dat om financiële redenen geen lid is van een sportvereniging, geen muziekles volgt et cetera. Wij willen dat in 2011de helft van die groep kinderen wel op die manier deelneemt aan de samenleving.

We vragen van het kabinet dan ook meer geld in te zetten voor deze voorstellen. (Motie)

Maar ik wil meer voor kinderen. Kinderen moeten zo jong mogelijk met elkaar kunnen spelen en samen kunnen opgroeien. Wat ons betreft wachten we niet op de nieuwe wetgeving voor kinderopvang van 0-4 jaar. De PvdA wil komend jaar al een stimuleringsmaatregel waarmee initiatieven van onderop worden beloond.

Onderwijs
Iedereen moet de kans krijgen het beste uit zichzelf te halen. Toegankelijk en kwalitatief hoogstaand onderwijs is daarvoor cruciaal. Goed onderwijs is onmisbaar voor de emancipatie van grote groepen Nederlanders. Maar ook essentieel voor integratie en burgerschap. En goed onderwijs is natuurlijk doorslaggevend voor onze toekomstige welvaart.

Leraren zijn het kloppende hart van goed onderwijs. Daarom heb ik ook heel goed geluisterd naar Alexander Rinnooy Kan. En als ik het goed heb gehoord, en dat heb ik, geldt dat ook voor minister Plassterk. Met hen ben ik het eens dat we alle zeilen moeten bijzetten om het naderende onheil van de lerarentekorten te bestrijden.

Dus willen we vandaag het kabinet de opdracht geven om snel met het onderwijsveld en de sociale partners om de tafel te gaan zitten om te kijken hoe we dit gaan aanpakken. En om er in de komende jaren alles aan te doen om voldoende extra geld vrij te maken. Laten we de toekomst van onze kinderen nu echt prioriteit geven!

Voorzitter, kinderen hebben niet alleen recht op een goede leraar voor de klas, maar ook op een veilige en kleinschalige school. Dat betekent niet alleen meer salaris voor leraren, maar ook meer tijd om te doen waarvoor ze zijn aangesteld; lesgeven. Conciërges en maatschappelijk werkers zorgen ervoor dat leraren alleen nog voor de klas staan. Die moeten er dus op iedere school komen. Zorg
Mevrouw de voorzitter,
Een goede gezondheidszorg is essentieel voor de kwaliteit van ons bestaan en onze samenleving. Gelukkig kennen wij in Nederland een gezondheidszorg die kwaliteit levert en toegankelijk is voor iedereen. Dat is niet vanzelfsprekend. De PvdA-fractie vindt het van groot belang dat wordt geïnvesteerd in de kwaliteit en toegang tot de zorg. Daarom is het goed dat er de komende jaren maar liefst 6 miljard meer uitgetrokken voor de zorg. Het gaat echter niet alleen om geld. Regelgeving moet de zorgverlening ondersteunen en niet een doel in zichzelf worden. Dit gebeurt nogal eens. Vooral in de langdurige zorg moet alles uit de kast gehaald worden om verstikkende bureaucratie tegen te gaan. Vooral ouderen worden soms met regelgeving geconfronteerd die hun zorgen eerder vergroot dan verkleind. Als men de cliënt centraal wil stellen, moet glashelder zijn wie waarvoor in de zorg verantwoordelijk is en waar men recht op heeft. Bij de ondersteunende begeleiding is dat niet altijd helder. Aanpassingen zijn dus onoverkomelijk. Wat betreft de PvdA is het uitgangspunt daarbij altijd dat de zwakkeren daar niet de dupe van worden en dat mensen die het echt nodig hebben altijd geholpen worden. Ook de zorg kampt met arbeidstekorten. Dat geldt met name voor de thuiszorg. Daarom moet er wat de PvdA-fractie betreft alles aan gedaan worden mensen te behouden voor de zorg, en gedwongen overgang tot alfahulp tegen te gaan. In 2008 vraagt dit om extra stimulansen om alfahulpen op te leiden, of om te scholen tot reguliere zorgfuncties. Motie.

Krachtwijken
Mevrouw de voorzitter,
En dan de krachtwijken. Het gaat hier om één van de grootste sociale kwesties op dit moment. Iemands postcode mag geen voorspeller zijn voor de toekomst. Iedere Nederlander moet een eerlijke kans op een goed leven krijgen. Ik ben ik blij dat Ella Vogelaar het met de corporaties eens is geworden over de financiering van de aanpak van deze buurten. Een geweldig staaltje publiek/private samenwerking. En om dat kracht bij te zetten willen we bovenop de vele beschikbare euro's voor de wijkaanpak, ook buiten de veertig wijken, nog eens extra 20 miljoen voor bewonersinitiatieven beschikbaar stellen. Om een helder signaal af te geven dat het draait om de buurten en hun bewoners.

Een groene coalitie
Mevrouw de Voorzitter,
Tijdens het debat over het beleidsprogramma spraken wij strenge woorden over het milieudeel. Veel mooie woorden, maar de concrete maatregelen die nodig zijn om de torenhoge milieuambitie van deze coalitie waar te maken, schitterden door afwezigheid. Maar Minister Cramer heeft zich gerevancheerd. Deze kabinetsperiode worden 500.000 huizen extra geïsoleerd, daarna gaan we verder in een tempo van 300.000 per jaar. De hoeveelheid windenergie op land wordt in 4 jaar meer dan verdubbeld. Evenals de hoeveelheid biomassa. Wind op zee krijgt eindelijk de start die het verdient. Zonnepanelen worden eindelijk weer gesubsidieerd, en bedrijven worden geprikkeld en waar nodig gedwongen om veel meer energie te besparen. Dat alles is zo laat de doorrekening van het MNP zien genoeg om de ambities te halen. Compliment.

Bij deze ook dank aan de milieuorganisaties die met veel goede ideeën en plannen zijn gekomen. Ze zullen het het kabinet niet kwalijk nemen dat we daarbij wel een flinke stap verder zijn gegaan. Geen 12% duurzame energie in 2020 zoals de milieuorganisaties wilden, maar 17% of meer.

Mevrouw de Voorzitter,
Er is nog één openstaande rekening. Die van de extra investeringen in het spoor die nodig zijn om de doelstelling van 5% reizigersgroei per jaar waar te maken. Die is nog niet ingevuld. Dat is storend, aangezien het hier geen klein bier betreft. Berekeningen van de NS laten zien dat het om 8 miljard tot 2020 zou gaan.

Laat ik daarover net zo helder zijn als bij het debat over het beleidsprogramma. Wij verwachten van dit kabinet dat zij de opdracht die de coalitiepartijen hebben gegeven, onverkort uitvoert. Nog vóór de behandeling van het MIRT moet deze omissie zijn goedgemaakt.

Omdat ons milieu niet eindigt bij de Nederlandse grens, investeren we ook elders in een schoon milieu. 500 miljoen wordt vrijgemaakt voor duurzame energie én duurzaam bosbeheer in vooral ontwikkelingslanden. Belangrijk, ook omdat klimaatverandering er juist in die landen extra hard inhakt.

Internationale Solidariteit
Mevrouw de voorzitter,
Ik ga afsluiten. Solidariteit, betekent niet alleen solidair zijn met verschillende groepen in Nederland. Solidariteit is voor de PvdA grenzeloos. "

Ik ben dan ook trots op Nederlanders die zich buiten onze grenzen inzetten voor vrede, veiligheid en welvaart van mensen die het slechter getroffen hebben dan wij. Trots op de ontwikkelingswerkers die in Azië, Afrika en Zuid-Amerika mensen ondersteunen om een behoorlijk bestaan te kunnen opbouwen. Trots op de ondernemers die op een verantwoorde manier investeren in de werkgelegenheid in ontwikkelingslanden.

En ontzettend trots op Nederlandse militairen, politiemensen en civiele ondersteuners die met gevaar voor eigen leven bijdragen aan vrede, veiligheid en stabiliteit. In Afghanistan, maar ook in Congo, Sudan, Bosnië, en andere landen waar Nederlanders gestationeerd zijn.

Nederland heeft zich nooit opgesloten achter de dijken. Nederland neemt verantwoordelijkheid voor de bescherming van mensen elders in de wereld. De PvdA wil die verantwoordelijkheid nemen, zelfs als het om moeilijke missies gaat. Solidariteit houdt niet op bij Lobith of Vaals. Dat is de internationale traditie waarin wij staan.

Tweede Kamer Partij van de Arbeid
Plein 2
Postbus 20018
2500 EA Den Haag

woensdag 19 september 2007