Senternovem
04-10-2007 | Procesindustrie gaat werken aan procesintensificatie
In de procesindustrie is in potentie nog veel energie te besparen door
procesintensificatie. Daarvan bestaan enkele goede voorbeelden, maar
er lijkt nog meer mogelijk. Op initiatief van het Platform
Ketenefficiency gaat de sector de komende maanden een roadmap
opstellen, met een beschrijving van de R&D die nodig is om tot
doorbraken te komen. Veel bedrijven in Nederland doen mee. Doel is om
in 2050 circa 20 procent energiebesparing via procesintensificatie te
realiseren.
"Procesintensificatie is een algemene term voor het creëren van
processen die kleiner, efficiënter en goedkoper zijn", zegt Hans de
Wit, hoogleraar Corrosietechnologie en Elektrochemie aan de TU Delft
en lid van het Platform Ketenefficiency. "In de procesindustrie
bestaan hiervoor tal van mogelijkheden. De voordelen in termen van
energiebesparing en CO2-reductie, maar bijvoorbeeld ook milieu, kosten
en productkwaliteit, zijn vaak groot."
Quickscan
Mogelijkheden voor procesintensificatie bevinden zich in allerlei
ontwikkelingsstadia, van eerste commerciële toepassingen tot prille
ideeën. De Action Group Process Intensification (AGPI), onderdeel van
het Platform Ketenefficiency van EnergieTransitie, tracht op alle
mogelijke manieren de toepassing en uitwerking hiervan te bevorderen.
Zo is er sinds kort een Quickscan Procesintensificatie, die actief
onder de aandacht van de industrie is en wordt gebracht. Hans de Wit:
"Met die scan kunnen bedrijven de mogelijkheden van procesintegratie
globaal in beeld krijgen. Inmiddels heeft een dertigtal bedrijven zich
voor uitvoering van zo'n scan aangemeld. De VNCI wil dat al haar leden
zo'n scan uitvoeren voor eind 2008."
Zestig technologieën
De Action Group Process Intensification voerde afgelopen jaar tevens
een complete technologie-, patent- en literatuurscan uit van
procesintensificatie. De Wit: "Dit heeft zestig technologieën
opgeleverd, waarover alle beschikbare informatie is vastgelegd in een
database. Nationale en internationale deskundigen zijn momenteel bezig
deze in detail uit te werken. Eind deze maand moet die klus
grotendeels zijn geklaard. Nu willen we vaststellen welke producten en
processen in de toekomstvisie van de bedrijven van belang zijn. Vanuit
die industriële behoefte gaan we vaststellen hoe de industrie,
toeleveranciers en onderzoeksinstellingen gezamenlijk kunnen werken
aan de verdere ontwikkeling van technologieën en systemen voor
procesintensificatie."
Workshops
Hans de Wit licht toe: "We gaan nu roadmaps opstellen voor de petro-
en bulkchemie, de fijnchemie en farma, de voedingsingrediënten- en de
voedingsproductenindustrie. Het proces dat we daarbij gaan volgen voor
de petro- en bulkchemie is reeds duidelijk. Op 2 oktober hebben we de
eerste van een drietal workshop gehouden, met deskundigen uit de
bedrijven. Daar hebben we de behoeften en wensen besproken, en de
barrières waarop men stuit. In de tweede workshop gaan we daarop,
samen met toeleveranciers en onderzoekers, dieper in. De bedoeling is
dan om vraag en aanbod met elkaar in overeenstemming te brengen. Op de
derde bijeenkomst gaan we proberen te komen tot een Roadmap
Procesintensificatie voor de petro- en bulkchemie. Het proces voor de
andere drie deelsectoren zal er ongeveer hetzelfde uit komen te zien.
Ten slotte worden de vier deelroadmaps samengebracht in één roadmap
voor de gehele procesindustrie."
Roadmaps
Wat een roadmap is, vertelt Maarten de Vries van Roland Berger
Strategy Consultants. Hij ondersteunt de AGPI bij de ontwikkeling van
de Roadmap Procesintensificatie. "Het gaat om een plan van een
bedrijfstak voor een compleet programma van research & development op
een bepaald gebied. De chemische industrie kent bijvoorbeeld al
roadmaps voor katalyse en scheidingstechnologie. Bij het opstellen van
zo'n plan kijk je eerst naar de behoeftes van de bedrijfstak en wat
men over een aantal jaar technisch wil realiseren. Vervolgens bekijk
je wat ervoor nodig is om daar te komen en hoe je daaraan gezamenlijk
kunt werken. Uiteraard zorg je daarbij voor goede afstemming met
bestaande R&D-programma's in Nederland en in het buitenland. Aangezien
het toekomstperspectief behoorlijk ver weg ligt, praat je alleen over
precompetitief onderzoek. Dat is niet alleen een terrein waarop
bedrijven elkaar kunnen vinden, het biedt ook de mogelijkheid om een
programma op te zetten dat subsidiabel is. Dat is precies de bedoeling
van de AGPI. Nog voor het einde van dit jaar moeten er voor de vier
deelsectoren roadmaps zijn. Samen moeten ze een volledige R&D-agenda
voor de procesindustrie gaan vormen op het gebied van
procesintensificatie. Op basis van de roadmap zullen coalities van
bedrijven ontstaan, die onderwerpen tot uitvoering gaan brengen. En
daar gaat het om. Dan kunnen besparingen ook worden geoogst. Voor de
uitvoering kunnen de coalities in Nederlandse of Europese regelingen
subsidie aanvragen."
Innovatief blijven
De werkgroep die de totstandkoming van de Roadmap Procesintensificatie
voor de petro- en bulkchemie begeleidt, bestaat uit vertegenwoordigers
van AkzoNobel, Dow, Lyondell en Shell. Peter Arnoldy van Shell
Nederland Chemie legt uit waarom zijn bedrijf zo'n grote waarde hecht
aan het proces dat nu in gang wordt gezet: "In Moerdijk en Pernis
gebruiken we veel energie, bijvoorbeeld in onze ethyleenkraker. Door
energiebesparing kunnen we de productiekosten terugbrengen en tonen we
onze maatschappelijke verantwoordelijkheid ten aanzien van de aanpak
van het broeikaseffect. Nog steeds weten we, door vele kleine
maatregelen in bestaande processen, het verbruik terug te dringen.
Maar om dat vol te houden, zijn ook nieuwe ontwikkelingen nodig.
Procesintensificatie is daar één lijn in, naast bijvoorbeeld de
ontwikkeling van nieuwe katalysatoren, nieuwe (bio-)voedingen en
procesroutes, en nieuwe scheidingstechnologie. Het meedoen aan het
opstellen en uitvoeren van de Roadmap Procesintensificatie stimuleert
ons tevens om innovatief te blijven in onze processen."
Meer informatie over het Platform Ketenefficiency vindt u hier. Meer
informatie over de workshops in het kader van de Roadmaps
Procesintensificatie voor de chemische industrie vindt u
op www.vnci.nl.
Procesintensificatie
Er bestaan diverse mogelijkheden om chemische processen te
intensifiëren en daarmee winst te boeken in termen van energie,
grondstoffen, veiligheid en milieu (incl. CO2-reductie). Daarbij kan
het gaan om nieuwe procesontwerpen, reactoren, productieonderdelen en
productiemethoden. Voorbeelden zijn multifunctionele reactoren (zoals
reactieve destillatie), scheidingen (bijvoorbeeld met gebruik van
warmtepompen) en nieuwe mengtechnieken. Daarnaast zijn er methoden met
gebruik van alternatieve energietoevoer, zoals microgolven,
centrifugale velden en ultrageluid. Enkele van deze technologieën zijn
reeds op de markt, maar veel meer bevinden zich nog in de fase van
laboratoriumexperimenten.