Socialistische Partij

Polderman: Hekken weg op de Veluwe!

15-10-2007 * Vandaag wordt in de Tweede Kamer de begroting natuur besproken. Lees hieronder de bijdrage van Hugo Polderman:

Voorzitter,
Dát er inmiddels breed gedragen zorg is voor het op tijd realiseren van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) is enerzijds goed, in die zin dat het besef niet alleen bij natuur specialisten aanwezig is maar langzamerhand bij de meeste partijen is doorgedrongen, maar anderzijds is het natuurlijk een kwalijke zaak dát we ons met z'n allen zorgen moeten maken over deze stagnatie. De SP had liever gezien dat we op schema lagen, en dat het Natuur en Milieu Planbureau (NMP) niet hoeft te waarschuwen dat we met het huidig beleid de doelstellingen niet gaan halen.

Maar de vraag is wat doen we eraan? Ach en wee roepen zal niet helpen. Er zal een tandje bij geschakeld moeten worden. En dat is nu precies wat niet gedaan wordt.

Voorzitter, de SP was hoopvol gestemd over de duurzaamheidambities van dit kabinet, verwoord in het regeerakkoord. Maar voor de uitwerking van die abstracties moesten we eerst 100 dagen en daarna tot de begroting wachten. En dan valt het toch zwaar tegen. De slag van algemeen en abstract naar concreet tijdsgebonden en afrekenbaar lijkt nog niet gelukt. Hoewel we het hebben over de ministeriele rijksbegroting van 2008 wordt er voortdurend verwezen naar de afspraken die met provincies zijn gemaakt over een 7 jarige periode. En vervolgens zien we dan dat voor dit komend jaar geen extra middelen voor natuur en landschap zijn vrijgemaakt. De minister heeft er alle vertrouwen in dat de provincies op wiens bordje alle verantwoordelijkheid is gelegd voortvarend aan de slag zijn gegaan, en de klus wel zullen klaren.

Voorzitter, we hebben als SP een klein onderzoekje gedaan naar de mate van voortvarendheid en dat stelt ons bepaald niet gerust. In Brabant, Gelderland, Friesland en Utrecht wordt de realisatie niet op tijd gehaald, in Overijssel praat men nu al over herbezinning, in Groningen schieten de middelen tekort. En dit is zomaar een greep uit de antwoorden die ik kreeg van onze Statenfracties. De minister heeft veel vertrouwen; wij hebben eerder grote zorgen over het halen van de doelstellingen voor het landelijke natuurbeleid.

Een antwoord op het moeizame proces van realiseren van de EHS is de koerswijziging van verwerving naar beheer, de omslag. Maar uit de door Wageningen en het NMP uitgevoerde evaluatie blijkt dat ook deze strategie niet werkt. De harde cijfers: Van de doelstelling om 43.000 hectare landbouwgrond om te zetten in natuur onder particulier beheer is nog maar circa 4.000 hectare gerealiseerd, nog geen 10% dus! En ook in de toezeggingensfeer is het hooguit nog eens 18.000 hectare. Bij elkaar nog niet de helft van wat gepland was. Het is dus niet de versnelling van realisering van EHS die er van verwacht werd. De minister beweert echter dat ze ondanks deze bedroevende resultaten toch vast houdt aan dit afgesproken beleidskader. Hoe kan dat? Graag een nadere uitleg.

De grond van de zaak is de grondzaak, de grondpolitiek. Kunnen we wel uitgaan van vrijwilligheid bij beheer of verwerving van gronden voor natuur? Er wordt vaak beweerd dat natuurontwikkeling alleen kan als er voldoende draagvlak voor is en bedoeld wordt dan dat de boeren vrijwillig mee moeten doen. Verward wordt het hier begrip draagvlak met het begrip belang, vaak goed begrepen eigen belang. Draagvlak onder de bevolking voor het verbeteren van de natuur is er volop. Iedere keer wordt dat door onderzoeken en enquêtes bewezen. Draagvlak onder de boeren om vrijwillig of hun eigendom te verkopen of tegen een te kleine vergoeding natuurboer te worden is er uiteraard veel minder. Maar die weerstand versluieren met een misbruik van de term 'onvoldoende draagvlak', daar moeten we maar eens mee ophouden. De bestrijding van echte zware belemmeringen van natuur herstel als verdroging en verzuring steunen echt wel op voldoende draagvlak, maar vereisen een krachtdadiger optreden van de overheid. En ik zie hier een minister die wel erkent dat de situatie zorgwekkend is maar in de praktijk de zaken niet aanpakt. De voorgestelde wijzigingen in de Natuurbeschermingswet leiden juist niet tot verbetering op het gebied van verzuring en verdroging. Hoe dan ook, duidelijk is dat de fabel van vrijwillige medewerking en stimuleren van agrarisch natuur beheer of particulier natuur beheer onvoldoende succes heeft. Is de minister bereid dat te erkennen en weer meer toe te werken naar verwerving?

Eén van de merkwaardige constructies die voorkomen uit dit particulier grondbezit is het fenomeen van Nationaal Park de Hoge Veluwe. Het is één van onze 20 Nationale Parken maar zo nationaal is het niet want het is niet eens van ons. Het is een particulier stuk Nederland waar we pas in mogen als we toegangskaartje hebben gekocht. Een soort ministaatje in de staat dus. Naar mijn mening is het van tweeën één: of particulier park of een Nationaal Park. Maar twee in één, dat is merkwaardig, ook al is het historisch verklaarbaar want de familie Kroller Muller noemde hun erfenis zo: Nationaal Park de Hoge Veluwe. Maar vanwege het particulier karakter is het niet vrij toegankelijk en dat zou het wel moeten worden. Deelt de minister die mening? En is de minister bereid hierover met de stichting te praten?

Door die ontstaansgeschiedenis zitten we ook nog met de andere koppelverkoop: die van de toegang tot het Rijksmuseum Kroller Muller. Je kunt daar alleen komen door eerst een toegangskaartje te kopen voor ons particulier nationaal park Hoge Veluwe en dan mag je door dit nationaal particulier bezit om in het museum te komen, waar je dan weer een toegangskaartje moet kopen. De SP is voorstander van gratis toegang tot de rijksmusea, om te beginnen voor onder de 18 jaar, maar eigenlijk voor iedereen. In de discussie over de begroting van Cultuur zullen we daar nader op in gaan. Maar het voorportaal van het museum is het nationaal park en we zien niet in waarom we voor dat voorportaal ook nog moeten betalen.

Een regelrechte bedreiging van de Veluwe is het medegebruik van defensie. Vorige week beklaagde de gemeente Nunspeet zich bij defensieminister Middelkoop over de overlast van laagvliegende helikopters. En nu we het toch over defensie hebben, wat is de natuurtoekomst van het militair terrein Deelen? Wordt dat bij het Nationaal Park Hoge Veluwe getrokken of bij het Deelerwoud of Nationaal Park Veluwe Zoom? Het eindbeeld van de SP aangaande de Veluwe is één groot aaneengesloten Natuurpark de Veluwe. Mijn collega van Velzen heeft in het debat vorige week over de jacht en al gepleit voor het verwijderen van overbodige hekken in de natuur. Hekken dienen voor de verkeersveiligheid van de weggebruiker en om te voorkomen dat het wild slachtoffer wordt van het verkeer. Nutteloze hekken tussen het ene stuk natuur en het ander moeten weg zodat mens en dier onbelemmerd over de Veluwe zich kunnen verplaatsen. Zo ver zijn we nog lang niet, maar een traject om daar te komen zou naar ons idee ontwikkeld moeten worden. Wat is de visie van de minister daarop? We overwegen om hiervoor een motie in te dienen voor een plan van aanpak om snel te komen tot dit Nationaal Park Groot Veluwe.

Van de meest hoogwaardige natuur in de nationale parken, de parels van de EHS worden ze in de Nota Ruimte genoemd, stap ik over naar de schil daar omheen: de Nationale Landschappen. Ook daarvan hebben we er twintig en hier is een combinatie van landbouw en natuur nog meer aan de orde. Agrarisch natuurbeheer, ik heb er net al in algemene zin over gesproken, heeft zo zijn beperkingen maar het heeft ook mogelijkheden. De SP wil een pleidooi houden voor georganiseerd beheer. Wat bedoel ik daarmee?

Vaak wordt als succes-voorbeeld de Friese Wouden genoemd, en terecht, maar er zijn ook andere initiatieven die we kunnen noemen. Zo is er in het veenweide gebied van de Alblasserwaard- Vijfheerenlanden de agrarische natuur en landschapsvereniging Den Hâneker. Naar opvatting van de SP is de kritische succes factor bij dergelijke initiatieven de collectiviteit van betrokken boeren. Boeren controleren elkaar dan op resultaat en dat is natuurlijk wat zou moeten tellen. Dan werkt agrarisch natuurbeheer beter dan bij contracten op individuele basis. Mijn vraag is daarom is de minister bereid om, als ze toch wil vasthouden aan die koers van agrarisch natuurbeheer, meer in te zetten op coöperatieve boeren initiatieven en deze met name te stimuleren? En om te beginnen is de minister bereid om te inventariseren wat de knelpunten bij dit soort initiatieven zijn en de Kamer daarover te informeren? Die meer collectieve aanpak sluit ook aan bij de filosofie in het reconstructie proces van gebiedsgerichte aanpak. Daarmee zijn in de op gang komende reconstructie zandgebieden goede ervaringen opgedaan. Hopelijk strandt niet alles in het probleem met de megastallen, maar dat terzijde.

Dan, de buitenste schil van de natuur, daar waar die raakt aan de stedelijke gebieden is de natuur om en zelfs in de stad. Voor de stedeling is dat de eerste mogelijkheid om iets van natuurervaring op te doen. De SP is groot voorstander van het idee van groene vingers in de stad, groene corridors zo u wil. De SP pleit voor een betere bewegwijzering vanuit het harde stenen stadshart naar de groene zones van en om de stad. Waarom beginnen we niet in elk stadshart een wandelroute met de bekende groene paaltjes leidend naar het groen buiten? In dat verband vinden we dat ook gekeken moet worden naar de positieve rol en betekenis van de volkstuinen. Bij stadrenovaties moeten die vaak als eerste het lootje leggen terwijl dat in de praktijk vaak de ecologische step stones zouden kunnen vormen. En al eerder hebben we het gehad over de hoeveelheid stadsgroen die noodzakelijk is voor de leefbaarheid van een wijk. In elk nieuw bestemmingsplan zou volgens de Nota Ruimte tenminste 75 vierkante meter groen per woning moeten zijn. Het is niet meer dan een aanbeveling en bovendien is die slechts voor nieuwe plannen. De SP vindt dat we die norm dwingend moeten opleggen want de praktijk van de afgelopen decennia toont aan dat er anders niets van terecht komt en kinderen op moet en groeien in tussen steen. Spelen in parkjes en plantsoenen is het begin van natuurervaring, maar dan moet zo'n groene speelmogelijkheid er wel zijn.

Tenslotte, de natte natuur Waddenzee en Noordzee. Ik heb het hier over de aanwijzing van de Natura 200 gebieden in onze grote wateren. Ik moet helaas constateren dat er ook hier grote stagnatie op dreigt te treden. In de begrotingen van de verschillende ministeries zijn de gelden niet eens geoormerkt voor het Intergraal Beheersplan Noordzee. En pas in 2009 zal er begonnen worden met de aanwijzing van de Natura 2000 gebieden in de Noordzee. Ook hier zien we dus feitelijke stilstand en we weten allemaal stilstand is achteruitgang. Als er ergens een tandje moeten worden opgeschakeld is het wel hier Is de minster daartoe bereid?