Amsterdam, 11 oktober 2007
Presentatie Van Gogh en Bernard: een kunstenaarsvriendschap in het Van Gogh Museum
Van 26 oktober 2007 tot en met 27 januari 2008 is de presentatie Van Gogh en Bernard: een kunstenaarsvriendschap te zien in het Van Gogh Museum. Schilderijen, tekeningen en brieven belichten de intensieve uitwisseling van ideeën en kunstwerken tussen de twee kunstenaars. Dit begon tijdens Van Goghs verblijf in Parijs (1886-1888), en werd daarna voortgezet via een levendige correspondentie. Aanleiding voor de presentatie is de recente uitgave van Vincent van Goghs brieven aan Emile Bernard: Vincent van Gogh: Painted with words. The letters to Emile Bernard.
In Parijs raakte de 33-jarige Van Gogh bevriend met de vijftien jaar jongere Emile Bernard. Ze schilderden samen, hielpen elkaar aan contacten en exposeerden gezamenlijk. Beiden zochten naar vernieuwing in de schilderkunst, en verwerkten invloeden van de Japanse grafiek en het neo-impressionisme. Bij diverse schilderijen in de presentatie is te zien hoe zij kenmerken van de Japanse prentkunst toepasten, zoals heldere kleuren, een eenvoudige vlakverdeling en onverwachte afsnijdingen. Toen Van Gogh begin 1888 naar Zuid-Frankrijk vertrok, hielden ze elkaar op de hoogte van hun vorderingen en opvattingen over kunst. Uit hun werk spreekt hoe verschillend zij als kunstenaar waren, maar ze bewonderden elkaars talent en ruilden meermalen schilderijen. Getoond worden het zelfportret dat Bernard opdroeg aan zijn 'vriend Vincent' en enkele schilderijen waarnaar Van Gogh hem schetsen stuurde. Ook zijn bordeelscènes te zien die Bernard speciaal voor Van Gogh tekende, in een album samenvoegde en naar hem opstuurde. Moderne schrijvers en kunstenaars als Emile Zola en Edgar Degas hadden bordelen en prostituees tot onderwerp verheven. Bernard en Van Gogh, zelf ook regelmatige bordeelbezoekers, deelden een interesse voor deze thematiek.
Door een artistiek meningsverschil eind 1889 bloedde hun briefwisseling dood, maar de vriendschapsband bleef bestaan. Na Van Goghs overlijden in juli 1890 toonde Bernard zich een enthousiast pleitbezorger van het werk van zijn vriend. Hij schreef artikelen over hem, organiseerde zijn eerste solotentoonstelling in Parijs en publiceerde de vroegste boekuitgave van zijn brieven. Zo legde hij fundamenten voor Van Goghs wereldfaam. Deze niet te onderschatten rol van Bernard wordt eveneens belicht op de tentoonstelling. In een brief die Bernard vier dagen na de dood van Van Gogh schreef aan de kunstcriticus Albert Aurier doet hij op indringende wijze verslag van de begrafenis van Van Gogh en spoort Aurier aan om over hem te schrijven, 'zodat iedereen weet dat zijn begrafenis een apotheose was, zijn grote geest en zijn groot talent zeker waardig'.
Hoogtepunt van de tentoonstelling is Van Goghs schilderij Wandelend paar uit 1888. In zijn eerste brief aan Bernard uit Arles berichtte hij hem over 'een studie waar ik echt iets van wil maken: matrozen die met hun liefjes terugkeren naar de stad, die zich met het vreemde silhouet van de ophaalbrug aftekent tegen een enorme gele zon.' Ter illustratie maakte Van Gogh een uitgewerkte schets in zijn brief, en voegde notities toe om Bernard een indruk te geven van de kleuren. Na voltooiing van het schilderij was Van Gogh er echter ontevreden mee. Hij versneed het doek en bewaarde slechts één fragment, dat een matroos met zijn arm om zijn geliefde voorstelt. Dit prachtige werk, uit particulier bezit, is nu voor het eerst te zien in een tentoonstelling. De combinatie van dit schilderij met een afbeelding van de briefschets - op het formaat van het oorspronkelijke werk - en een landschap met ophaalbrug dat Van Gogh korte tijd later op dezelfde plek schilderde, biedt een unieke kans om Van Goghs werkproces van dichtbij te volgen.
De originele brieven zijn in bezit van The Morgan Library & Museum in New York. Tot en met 6 januari 2008 zijn ze daar te zien op de tentoonstelling Painted with words.
Publicatie
Vincent van Gogh: Painted with words. The letters to Emile Bernard. Geschreven door Leo Jansen, Hans Luijten en Nienke Bakker. The Morgan Library & Museum/Van Gogh Museum/Rizzoli, 384 pagina's, 200 illustraties, gebonden, ¤ 40,-.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de afdeling Voorlichting van het Van Gogh Museum: T +31 (0)20 570 52 92 of e-mailen naar