PERSBERICHT
25 OKTOBER 2007
Nieuw inzicht door watermerkenonderzoek in het Zeeuws Archief
Digitale röntgentechnologie onthult geschiedenis van papier in 1600-1650
MIDDELBURG - Het papier dat in Nederland in 1600-1650 te koop was, is een weerspiegeling van de vaderlandse en Europese geschiedenis. Dat is één van de uitkomsten van onderzoek naar watermerken met behulp van digitale röntgentechnologie. Het onderzoek is in het Zeeuws Archief uitgevoerd door papierdeskundige en Rembrandtkenner Theo Laurentius en kunsthistoricus Frans Laurentius. Het resultaat, een chronologisch overzicht van papier dat in Nederland te koop was in 1600-1650, wordt morgen, vrijdag 26 oktober 2007, in het Zeeuws Archief te Middelburg gepresenteerd in de vorm van een boek met 695 afbeeldingen van watermerken op ware grootte. Met dit naslagwerk kunnen kunstwerken op papier nauwkeurig gedateerd worden.
Voor historisch en kunsthistorisch onderzoek, vooral bij Rembrandt, werd een dergelijk overzicht tot nu toe node gemist. Het onderzoek is interessant voor prentenkabinetten, bibliotheken, universiteiten, historici en kunsthistorici - nationaal en internationaal: Werken van Nederlandse kunstenaars bevinden zich overal ter wereld.
Herkomst van papier
In Nederland werd in 1600-1650 nauwelijks papier geproduceerd en daarom om grote schaal geïmporteerd. Uit het onderzoek blijkt dat vanaf 1600 veel Zwitsers papier werd geïmporteerd en vanaf het einde van het Twaalfjarig Bestand, omstreeks 1620, papier uit Zuid-Duitsland. Als daar tijdens de Dertigjarige Oorlog de papiermolens in onbruik raakten, kwam opnieuw het papier uit Zwitserland. Tegen het einde van de Tachtigjarige Oorlog, was de bulk van het papier uit Frankrijk afkomstig. Het onderzoek werpt licht op de herkomst van het papier. Per watermerk worden het land, de streek of de plaats van herkomst gegeven, de papiermolen, een beschrijving van het watermerk en indien aanwezig contramerk, de ontwikkeling van het watermerk - bijvoorbeeld alle varianten van het watermerk 'wapen van Basel', de datering en een afbeelding op ware grootte.
Digitale röntgentechnologie
Speciaal voor het watermerkenonderzoek heeft emeritus Professor tandheelkundige radiologie Jan van Aken van de Universiteit van Utrecht een digitale röntgentechnologie ontwikkeld, waarmee watermerken en papierstructuur in beeld worden gebracht, zonder dat de tekst zichtbaar wordt. Met behulp van een aangepast röntgenapparaat en fosforplaten kan nu in drie minuten een watermerk digitaal worden gefotografeerd. Jan van Aken en Theo Laurentius werken sinds 1985 samen aan het ontwikkelen van een methode om watermerken te fotograferen en te dateren. Theo en Frans Laurentius voeren samen de Kunsthandel Laurentius in Middelburg en handelen in Nederlandse vrije grafiek uit de jaren 1600-1900. Theo is bekend als oud-expert van het tv-programma 'Tussen Kunst & Kitsch'.
Zeeuws Archief
Het onderzoek werd uitgevoerd op de ingekomen (gedateerde) brieven uit het archief van de Staten van Zeeland, nu in beheer bij het Zeeuws Archief. Middelburg was destijds één van de belangrijkste steden van de Verenigde Provinciën. Het merendeel van de brieven in het archief zijn afkomstig uit Den Haag. Daar werd veel papier verbruikt en gekocht. Een tweede onderzoek, over de jaren 1650-1700, in hetzelfde archief, is nu gaande en wordt naar verwachting in 2008 afgerond. Het Zeeuws Archief is verheugd mee te kunnen werken aan dit onderzoek dat nieuwe informatie uit archiefstukken heeft ontsloten en waarvan de resultaten een hulpmiddel zullen zijn voor tal van onderzoekers.
'Watermarks 1600-1650'
De Engelstalige publicatie 'Watermarks 1600-1650' is een uitgave van HES & DE GRAAF Publishers. Folioformaat (31x23cm.), linnen band, 695 zwartwit reproducties van watermerken, 284 pagina's. Prijs: ¤ 425,- (ISBN 978 90 6194 030 2).
Bestellen:
Watermarks 1600-1650 / druk 1
Th. Laurentius & Laurentius, F.