Mini-seminar Street-Level Bureaucracy
Op 8 november jl. was prof. Michael Lipsky te gast bij de WRR om te
discussiëren over zijn inmiddels klassieke werk Street-Level
Bureaucracy, waarop in Nederland, in tegenstelling tot de Verenigde
Staten, nog altijd wordt voortgebouwd. Lipsky was in Nederland voor
deelname aan het congres Improving Acces to public services
georganiseerd door het Global network of government innovators,
gedragen door Harvard University en de Universiteit Leiden/campus Den
Haag.
Het centrale thema van de bijeenkomst was de spanning tussen teveel of
te weinig discretionaire bevoegdheid van street-level bureaucrats, die
Lispky definieert als "public service workers who interact directly
with citizens in the course of their jobs, and who have substantial
discretion in the execution of their work." Lipsky constateerde in
1980 als een van de eersten dat beleid in de uitvoering tot stand
kwam. "The decisions of street level bureaucrats, the routines they
establish, and the devices they invent to cope with uncertainties and
work pressures, effectively become the public policies they carry
out". Dat heeft natuurlijk gevolgen voor de wijze waarop we tegen
beleid aankijken: "Fundamentally at issue is making the most of the
reality that street-level bureaucrats primarily determine policy
implementation, not their superiors." Lipsky doet daarom aan het einde
van zijn boek diverse aanbevelingen om de street-level bureaucracy
innovatief en responsief te maken, en ervoor te zorgen dat
professionals gemotiveerd en kritisch blijven.
Sinds 1980 is er veel veranderd. De vraag is hoeveel de analyse van
Lipsky en diens aanbevelingen nog waard zijn. Is de Street-Level
Bureaucracy van vroeger nog wel die van het heden? Is door processen
van schaalvergroting en digitalisering niet een groot deel van de
ambtenaren en professionals het directe contact met burgers verloren?
En zijn niet ook de problemen die professionals moeten oplossen, soms
sterk van aard veranderd? Lipsky nam echter ook de eerste tekenen al
waar van de toename van bureaucratische controle,
verantwoordingsverplichtingen en bezuinigingen.
Het debat over de Street-Level Bureaucracy is de afgelopen tijd flink
opgelaaid. De vakinhoudelijke kennis van ambtenaren staat ter
discussie. De verhouding van uitvoerende professionals en managers is
gepolariseerd geraakt. Lipsky stelde in 1980 al de vraag hoe hoeveel
menselijks verwijderd kan worden uit lesgeven, zorg, verpleging,
politiekwerk of rechtspraak. Volgens sommigen is de kritische grens
overschreden. Zij verlangen nostalgisch naar de bevlogen ambtenaar of
professional en kleinschalige werkverbanden. Maar ook het debat over
de juiste principes voor het ontwerp, bestuur en de verantwoording van
dienstverlenende organisaties krijgt momenteel veel aandacht van
wetenschappers, beleidsmakers en professionals. In gesprek met Lipsky
zijn niet alleen de consequenties van teveel of te weinig ruimte voor
professionals onderzocht maar is ook getracht te beantwoorden onder
welke voorwaarden welke ontwerp-, sturings- en
verantwoordingsprincipes relevant zijn.
Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid