Radboud Universiteit Nijmegen
Nijmeegse superkoeler op weg naar Chili
De Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke
Sterrenwacht in Chili krijgt nieuwe instrumenten. Een deel ervan is
van Nederlandse makelij. De optische instrumenten worden gemaakt door
ASTRON in Dwingeloo, de cryostaat werd gemaakt in Nijmegen. Geen
geringe prestatie, want deze superkoeler moet heel licht zijn, de
temperatuur stabiel houden op een paar tienden van een graad én
aardbevingen doorstaan.
Aan het eind van de maand gaat het apparaat scheep naar Chili, met een
omweg via het ESO-hoofdkantoor bij München. ESO staat voor European
Organisation for Astronomical Research in the Southern Hemisphere. De
onderzoekers van de afdeling Sterrenkunde van het Institute for
Mathematics, Astrophysics and Particle Physics krijgen in ruil voor
deze technische bijdrage extra meettijd met de grote telescoop.
Het TechnoCentrum van de B-faculteit van de Radboud Universiteit
Nijmegen ontwierp de superkoeler voor de X-shooter, een instrument dat
golven uit het heelal van 0,3 tot 2,5 micron zichtbaar maakt (het
nabije-infraroodspectrum). Hiermee kunnen verschillende bewegingen van
dubbelsterren tegelijk bekeken worden.
Nu staan er bij de natuurwetenschappers tal van die apparaten om
onderzoeksapparatuur gelijkmatig koud te houden, maar deze cryostaat
mocht maar 400 kilo wegen. Dat is weinig, als je bedenkt dat het ding
een kracht van 10.000 kilo te verdragen krijgt. De instrumenten zitten
namelijk in een vacuümkamer. Tegelijkertijd moest de koeler heel stijf
worden: de telescoop in Chili staat in een berggebied waar de aarde
nog wel eens wil schudden. Gerben Wulterkens, die het mechanische
ontwerp maakte, loste deze schijnbaar tegenstrijdige eisen op door de
vacuümkamer te maken van dun aluminium (5 mm) en te verstevigen met
hoeken die slechts in één richting vrij kunnen bewegen. 'Zo kan hij
niet gaan trillen en in zijn eigen frequentie komen. Je kent wel die
beelden van bruggen die als een springtouw golven bij een aardbeving?
Dat mag met dit apparaat dus absoluut niet gebeuren.'
Inmiddels is de cryostaat in Dwingeloo gevuld met optische
instrumenten en heeft het instrument de maidenproof doorstaan. Na
verdere tests bij ASTRON zal de nabij-infraroodarm eind januari 2008
worden verscheept naar het ESO-hoofdkantoor in Garching, waarna het
geïntegreerde instrument in het najaar van 2008 operationeel zal zijn
op de Very Large Telescope.
De cryostaat wordt getest in de Nijmeegsewerkplaats
De cryostaat wordt getest in de Nijmeegse werkplaats.