10 jan 2 008

De enzymactiviteit en -stabiliteit van ontwikkelende insecten en kikkers vragen een omgevingstemperatuur die gemiddeld niet meer dan twintig graden Celsius varieert. Een veranderende omgevingstemperatuur kan bij deze koudbloedige dieren evolutionaire processen aanjagen, concludeert bioloog dr. Tom van der Have in zijn promotieonderzoek aan Wageningen Universiteit. Modellen op basis van enzymactiviteit verklaren waarom koudbloedigen zoals kikkers in koude gebieden groter zijn.

Ecologen en evolutiebiologen zijn al lang gefascineerd door de zogeheten temperatuur-grootte regel, ofwel de Regel van Bergmann. Deze stelt dat warmbloedige dieren van een soort of verwante soorten in koudere gebieden altijd groter zijn. Deze regel blijkt ook op te gaan voor veel koudbloedigen.Voor koudbloedige dieren lijkt hier sprake van een paradox: ze groeien bij lagere temperaturen langzamer, maar zijn als volwassenen toch groter.

Van der Have ontwikkelde in zijn promotieonderzoek een model dat de temperatuurafhankelijke variatie in grootte van volwassen koudbloedige dieren kan voorspellen. Het ging vooral om een model dat een verband leggen tussen de enzymactiviteit die gerelateerd is aan de temperatuur, en groei- en ontwikkelingssnelheid.

Van der Have concludeert dat een op enzymactiviteit gebaseerd biofysisch model een excellente manier is om temperatuuraanpassing bij koudbloedige dieren te bestuderen. Het biedt een verklaring voor temperatuurafhankelijkheid van lichaamgrootte, de temperatuurtolerantiegrenzen en de patronen van temperatuuraanpassing binnen en tussen soorten. Bij de analyses zijn onder meer gegevens hierover gebruikt van ongeveer vijftig soorten kikkers en padden. Dat tropische kikkers in de regel kleiner zijn dan de kikkers in een Hollandse boerensloot is dan een evolutionair logische respons op de thermodynamica.

Tom van der Have promoveerde op dinsdag 8 januari bij prof. Herbert Prins, hoogleraar Resource Ecology. / Gert van Maanen

Bovenstaand bericht is geproduceerd door de redactie van Resource, het weekblad voor Wageningen Universiteit en Researchcentrum. Het wordt u aangeboden door de afdeling Corporate Communicatie. Meer informatie bij Pers- en wetenschapsvoorlichting van Wageningen UR, e-mail: pers.communicatie@wur of bij de redactie van Resource, e-mail: resource@cereales.nl. Zie archief (inclusief Wb-artikelen) op http://www.resource-online.nl.