08-01-2007
Ontwikkelingsplan Hattem:
Integrale visie op de toekomstige ontwikkeling
1 Inleiding
In Hattem spelen vele ruimtelijke ontwikkelingen vanuit de gemeente, particulieren, de provincie, het
waterschap en het Rijk. Het ontbreekt de gemeente echter aan een overkoepelend, integraal en op
langere termijn gericht parapluplan met bijbehorend uitvoeringsprogramma om optimaal met deze
ontwikkelingen te kunnen omgaan.
Om deze reden is in april 2007 een proces opgestart om te komen tot dit Ontwikkelingsplan. Het
proces kent drie fases (zie ook processchema):
1. Verkenning ontwikkelingen
2. Ontwikkelingsvisie
3. Uitvoeringsprogramma.
Iedere fase wordt afgesloten met een rapportage. De resultaten van de verschillende fasen vormen
gezamenlijk de eindrapportage. In de toekomst is het mogelijk het ontwikkelingsplan om te vormen
naar een structuurvisie in het kader van de nieuwe WRO tesamen met het bijbehorende planMER.
In september is fase 1 afgerond. In deze fase zijn de ontwikkelingen die spelen in Hattem verkend en
vastgelegd in het rapport "Ontwikkelingsplan Hattem: verkenning ontwikkelingen". Hierbij gaat het
nadrukkelijk om ruimtelijke ontwikkelingen; sociale aspecten worden alleen opgenomen indien ze
een ruimtelijk component bevatten. De thematische verkenning is een stapsteen op weg naar het
ontwikkelingsplan. In dat rapport zijn nog geen keuzes gemaakt voor de mogelijke ontwikkelingsrich-
tingen.
Deze notitie is het resultaat van fase 2: Ontwikkelingsvisie. Op 15 oktober 2007 is een workshop
georganiseerd met alle betrokkenen waarin de resultaten van de verkenning zijn gepresenteerd en
getracht is een integratieslag te realiseren door het uitwerken van integrale scenario's vanuit drie
verschillende invalshoeken: natuur & landschap, recreatie & toerisme en economie. De resultaten
van deze workshop zijn gebruikt als `input' voor deze visie.
---
08-01-2007
Processchema
2
08-01-2007
1.1 Doelstelling Ontwikkelingsvisie
Het doel van de ontwikkelingsvisie is om in grote lijnen en op integrale wijze de toekomstige ontwik-
keling van Hattem tot 2025 te verwoorden. Deze visie beschrijft de kernkwaliteiten, de ambitie en de
visie op de toekomstige ontwikkeling van Hattem. De ontwikkelingsvisie gaat niet uit van een stati-
sche situatie maar steekt in op een ontwikkelingsgerichte visie om de gewenste kwaliteiten te beha-
len.
1.2 Status
De visie op Hattem die in dit rapport wordt beschreven, is een conceptvisie waarvoor nog diverse
inspraakmogelijkheden zijn. De conceptontwikkelingsvisie is besproken met de ambtelijke project-
groep (16 november 2007). Vervolgens wordt deze besproken in de vergadering van het college van
B&W (27 november en 4 december 2007) en in de Brede commissie (17 december 2007).
Daarnaast wordt ook een openbare inloopbijeenkomst georganiseerd waarbij het voor de bewoners
en Raad van Hattem mogelijk is om reactie te geven op de visie (23 januari 2008). Tijdens deze
avond is er de gelegenheid informatie op te doen over de visie, vragen te stellen en opmerkingen te
plaatsen.Verder is er de gelegenheid voor burgers om op uitnodiging in rondetafelgesprekken de
ontwikkelingsvisie met B&W te bespreken.
Met deze input wordt de definitieve ontwikkelingsvisie opgesteld die wederom ter besluitvorming aan
B&W, Brede commissie en Raad wordt aangeboden.
1.3 Plangebied
Het plangebied betreft de hele gemeente Hattem: kern & buitengebied. Hierdoor is het mogelijk de
ontwikkelingen in hun samenhang en context te behandelen.
Kaart plangebied
---
08-01-2007
2 Integrale visie op de toekomstige ontwikkeling
De integrale ontwikkelingsvisie gaat in op de toekomstige ontwikkeling van de gemeente Hattem tot
2025. Daarbij worden eerst de kernkwaliteiten van Hattem onderscheiden waarop de visie op Hattem
is gebaseerd. Wij schetsen op basis hiervan de situatie van Hattem in 2025. Deze visie is ook op
kaartbeeld weergegeven. Op basis van de visie worden deelgebieden onderscheiden die in meer
detail beschreven worden.
2.1 Centrale waarden van Hattem
Kernkwaliteiten
Hattem ontleent zijn unieke identiteit aan de ligging in een hoogwaardige natuurlijke en landschappe-
lijke omgeving op de overgang van hoog (Veluwe) naar laag (IJssel). Op basis hiervan zijn de vol-
gende kernkwaliteiten van Hattem te onderscheiden:
· De overgang tussen Veluwe en IJssel(vallei),
· De hoge natuurlijke en landschappelijke waarden van de Veluwe en de uiterwaarden,
· De hoge landschappelijke waarden van het kampenlandschap,
· De (blauwe) kwaliteiten en potenties van de IJssel, het Apeldoorns kanaal en Molecatense beek
· Open agrarisch gebied ten noorden van de spoorlijn,
· Cultuurhistorische ligging en uitstraling van Hanzestad Hattem: de voormalige veste ligt prachtig
op de uitlopers van het Veluwemassief.
Groen, blauw en cultuurhistorie
Groen, blauw en cultuurhistorie zijn op basis van de kernkwaliteiten aan te duiden als dé centrale
waarden van Hattem. Het versterken van deze waarden is de basis voor de toekomstige ontwikkeling
van Hattem. Kiezen voor deze thema's betekent kiezen voor een duidelijke identiteit. Deze identiteit
biedt extra kansen en mogelijkheden voor de verdere ontwikkelingen in de verschillende sectoren
(zoals wonen, recreatie & toerisme, bedrijvigheid, etc), maar ook vanuit sociaal oogpunt. Het zijn
thema's die de inwoners en de toeristen in Hattem herkennen en aanspreken nu en in de toekomst.
Daarnaast schept deze identiteit ook duidelijke toetsingkaders voor de toekomstige ontwikkeling.
2.2 Hattem in 2025: een blik op de toekomst
Hanzestad Hattem profileert zich in de toekomst nog meer als stad met een rijke cultuurhistorie, lig-
gend tussen Veluwe en IJssel. De overgangen tussen de Veluwe en IJssel ten zuiden en ten noor-
den van Hattem worden hiervoor versterkt met een duidelijke groen/blauwe inrichting. Hattem profi-
leert zich als Hanzestad op de Veluwe en levert een bijdrage aan en profiteert van de promotie van
de Veluwe en de Hanzesteden langs de IJssel.
In het zuiden heeft de Hattemerpoort zich ontwikkeld tot een robuuste ecologische verbinding waar-
binnen de bestaande functies een passende plek hebben gekregen. De Hattemerpoort gaat over in
het uiterwaardenlandschap van Hattem waar natuur centraal staat en er ruimte is voor extensieve
vormen van recreatie.
Ten noorden van de kern Hattem is de overgang tussen Veluwe en IJssel versterkt door een land-
schappelijke inrichting gecombineerd met de functies die passen bij een stedelijk recreatief uitloop-
gebied.
De potenties van de cultuurhistorische waarden van het aantrekkelijke historische centrum zijn opti-
maal benut. Het centrum heeft veel hoogwaardige en kleinschalige voorzieningen, waaronder hore-
ca, die zorgen voor een dynamische omgeving. Het aantrekkelijke centrum in combinatie met de
ontwikkeling van de IJsselzone en de groene omgeving trekt veel dagtoeristen en passanten naar de
gemeente. De vele cultuurhistorische en monumentale gebouwen hebben een duidelijke plek gekre-
gen in de ontwikkeling van Hattem.
Het Apeldoorns kanaal is op het grondgebied van de gemeente weer bevaarbaar. Er zijn diverse
recreatieve activiteiten gekoppeld aan het kanaal, maar ook ontwikkelingen die gericht zijn op rust en
het genieten van de (natte) natuur.
Hattem heeft zich niet verder uitgebreid maar heeft ingezet op herstructurering van bestaande loca-
ties met oog voor de groene, blauwe en cultuurhistorische waarden. De kern Hattem kenmerkt zich
---
08-01-2007
door de groene woonmilieus met aandacht voor duurzaam bouwen en ecologisch groenbeheer. Bij
de ontwikkeling van 't Veen en Assenrade is dat duidelijk te zien in 2025. De inrichting van 't Veen
draagt bij aan de beleving van de overgang van Veluwe naar IJssel, een belangrijke kernkwaliteit.
Bedrijvigheid heeft zijn plek gevonden buiten de kern op de daarvoor bestemde bedrijventerreinen,
zoals Hattemerbroek. Ook hier spelen water en groen een belangrijke rol bij de inrichting en bele-
ving. Er is aandacht voor groene werkmilieus op bedrijventerreinen (duurzaam bouwen en ecolo-
gisch beheer). Door een nieuwe aansluiting op de A50 zal de ontsluitingsstructuur en de bereikbaar-
heid van Hattem en het bedrijventerrein Hattemerbroek verbeteren. Hattemerbroek is goed bereik-
baar per auto en openbaar vervoer door een ontsluiting op de snelweg en een station aan de Velu-
welijn.
Landbouw heeft zich op verschillende manieren ontwikkeld. In de zone nabij de kern is er stadsland-
bouw. Dit bestaat onder meer uit boerderijwinkels, zorglandbouw, te bezoeken bedrijven en uiteenlo-
pende recreatieve functies (waaronder horeca en routes).
In het noordelijk deel van de gemeente is ruimte voor gedifferentieerde vormen van landbouw. In de
uiterwaarden en de Hoenwaard voert agrarisch natuurbeheer de hoofdtoon.
Zie kaart Visie op de toekomstige ontwikkeling
Bijlage.
Er zijn verschillende accenten en functies te vinden op verschillende plekken in de gemeente.
Hattem is op basis hiervan in te delen in deelgebieden. De volgende paragrafen beschrijven de deel-
gebieden die op basis van te visie zijn te onderscheiden:
1. Stadslandschap
2. Hattemer poort
3. De Veluwe
4. De uiterwaarden
5. De polder
6. De kern Hattem
7. Bedrijventerreinen.
Zie kaart Deelgebieden
Bijlage.
2.3 Stadslandschap (geel op deelgebiedenkaart)
Dit gebied ligt rondom de kern Hattem. Het is
een blijvend groen gebied, waardoor de over-
gang tussen Veluwe en IJssel zichtbaar blijft. De
landschappelijke en recreatieve kwaliteiten van
het gebied zijn hoogwaardig. Het gebied kan
worden gekarakteriseerd als een duurzaam ste-
delijk uitloopgebied waar functies die gelieerd
zijn aan de stad zijn te vinden in een fraaie groe-
ne omgeving. De verbinding tussen de kern,
IJssel en Veluwe is sterk door de aanwezigheid
van een uitgebreid routenetwerk.
Een deel van het gebied (de gele vlek op de
visiekaart) bestaat uit het kampenlandschap met
zijn karakteristieke enken en landbouwgronden. De karakteristieke landschapsstructuren zijn ten
noordwesten van de kern Hattem versterkt. Onder de motto's `rood voor groen' en functieverandering
is er beperkt ruimte voor nieuwe woonfuncties mits dit ten goede komt aan de realisatie van de land-
schappelijke kwaliteiten van het gebied (geen toename verstening).
---
08-01-2007
Het gebied rondom de Molecatense beek en Landgoed Molecaten (oranje vlek op de visiekaart) is
landschappelijk en ecologische versterkt. Hier is vooral ruimte voor extensieve recreatie. Rond de
Herberg Molecaten is ruimte voor een kwalitatieve recreatieve ontwikkeling met horeca en startpunt
van verschillende routes. De Molecatense beek is natuurlijk ingericht en vormt, via de nieuwe groene
wijk 't Veen, een ecologische verbinding tussen Veluwe en IJssel.
Het gebied ten noorden van de kern Hattem (groene vlek
op de visiekaart) is een blijvend open gebied. Uiteenlo-
pende functies die er voor zorgen dat het ook een open
gebied blijft, hebben hier hun plek gekregen. De aanwe-
zige landbouw is `stadslandbouw' .
Het gebied is gevrijwaard van verdere verstedelijking. De
Hanzelijn is landschappelijk ingepast waardoor deze een
passende plek in het landschap heeft gekregen. Het ge-
realiseerde fietspad over de IJssel is verbonden met het
fietspad over het Rozenboomspoor, en opgenomen in het
fietstotaalplan van de Veluwe.
2.4 Hattemer poort (lichtgroen op deelgebiedenkaart)
Een robuuste ecologische (corridor) verbindt de Velu-
we en de IJssel (Hattemer poort). Natuur is de hoofd-
functie in deze zone, maar er wordt wel gezocht naar
combinaties met functies die daaraan bijdragen en
daarbij passen. De combinatie van natuur en sport is
bijvoorbeeld gemaakt door de aanwezige sportvelden
te herinrichten (kunstgras, maar ook de mix van "oe-
fenvelden met herten" kan een optie zijn). Er is een
duidelijke zonering van functies te vinden in de poort
waarbij het noordelijk deel intensiever is ingericht dan
het zuidelijk deel.
Het terrein van de Berghuizer papierfabriek heeft een functie gekregen passend bij zijn locatie aan
de Hattemer poort (groen), Apeldoorns kanaal (water en cultuurhistorie) en de geschiedenis van de
plek (water en economische functie). Kortom, `groen', `blauw' en cultuurhistorie komen op dit terrein
samen. De verkeersdruk is door de nieuwe functie sterk verminderd, wat bijdraagt aan de passeer-
baarheid door de Hattemer poort en ook aan de verkeersdruk in de kern Hattem.
---
08-01-2007
2.5 De Veluwe (donker groen op deelgebiedenkaart)
Op de Veluwe is ingezet op een duurzame ontwikkeling van het gebied vanwege de aanwezige hoge
natuurlijke en landschappelijke waarden. De geïsoleerde ligging is opgeheven door een robuuste
verbinding met de uiterwaarden en ook de relatie met het kampenlandschap is versterkt. In dit deel-
gebied gaat het om de combinatie van rijke en mooie natuur met een hoogwaardig toeristisch aan-
bod. Het verblijfsrecreatieve aanbod op de bestaande bedrijven is gedifferentieerd en de relatie tus-
sen de recreatieve sector en de natuur is verbeterd. De voormalige vuilstort heeft een hoogwaardige
recreatieve functie gekregen.
De recreant treft een gevarieerd netwerk van wandel- en fietspaden en bijbehorende opstappunten.
In dit deelgebied (en in deelgebied stadlandschap) zijn enkele opstappunten met Veluwe P ingericht
als startpunt voor verschillende routes. Mogelijke locaties zijn de Leemcule en de parkeerplaats bij
de afrit van de A50 (in deelgebied de Veluwe) en bij landgoed Molecaten (in deelgebied Stadsland-
schap).
2.6 De uiterwaarden (blauw op deelgebiedenkaart)
De uiterwaarden zijn groen en hebben een blijvend open karakter. De robuuste verbinding met de
Veluwe is gerealiseerd. De uiterwaarden zijn grotendeels in agrarisch natuurbeheer. De landbouw
heeft in dit gebied de samenwerking opgezocht met terreinbeherende organisaties, zoals het Gelders
Landschap, en gezamenlijk beheren zij dit open gebied.
De uitgebreide jachthaven en de realisatie van het bijbehorende toeristische overstappunt dragen bij
aan de vergroting van de dynamiek van de kern Hattem.
Langs de Hoenwaardseweg is op de bestaande locaties ruimte voor de ontwikkeling van een aantal
natuurlandbouwbedrijven. De overige gebouwen zijn in gebruik voor wonen en kleinschalige econo-
mische activiteiten zoals bed & breakfast, kamperen bij de boer, theeschenkerij, maar ook is er ruim-
te voor kantoor aan huis.
De uiterwaarden zijn zodanig toegankelijk voor de inwoners van Hattem en de recreanten, dat de
natuurwaarden niet worden verstoord. De verbetering van de toegankelijkheid van de uiterwaarden is
onder meer vormgegeven door een nieuwe fietsroute naar Heerde door de uiterwaarden en een
fiets- en wandelroute langs het Apeldoorns kanaal en deels door de uiterwaarden.
Het Apeldoorns kanaal is bevaarbaar en heeft tevens enkele aanlegplaatsen. Ten behoeve van de
passerende recreant is horeca / kleinschalige verblijfsrecreatie aanwezig.
---
08-01-2007
2.7 De polder (bruin op deelgebiedenkaart)
Dit gebied is een open agrarisch landschap. De land-
bouw heeft alle ruimte voor ontwikkeling. Er zijn meer-
dere vormen van landbouw te vinden, zoals grondge-
bonden bedrijven maar ook energieteelt (gedifferenti-
eerde landbouw). Daarnaast heeft waterberging een
plek gevonden zowel langs het oppervlaktewater
(Oude Middelwetering) als in de zandwinningsplas.
Het gebied tussen de snelweg en de Hanzelijn is ei-
genlijk een mix tussen landbouw en stadslandschap.
Het gebied rondom het buurtschap Zuiderzeestraat-
weg met haar oude school en het verderop gelegen
klooster heeft zich kwalitatief ontwikkeld met aandacht
voor groen, blauw en cultuurhistorie.
2.8 De kern Hattem (grijs op deelgebiedenkaart)
De ligging van Hanzestad Hattem op de overgang van hoog naar laag wordt duidelijk uitgedragen.
Mensen brengen een bezoek aan Hattem om zijn cultuurhistorische waarden en het aantrekkelijke
historisch centrum met een hoogwaardig voorzieningenniveau (musea, horeca).
De kern Hattem kenmerkt zich door de groene woonmilieus met aandacht voor duurzaam bouwen
van 't Veen en Assenrade. De inrichting van 't Veen draagt bij aan de beleving van de overgang van
Veluwe naar IJssel (ecologisch beheer). Grootschalige bedrijvigheid krijgt geen plek meer in de kern
maar is gelokaliseerd op bedrijventerreinen buiten de kern. Maar ook tijdens de herstructurering en
onderhoud van de infrastructuur, rioleringen en andere werken is aangesloten bij de ontwikkeling van
een groene omgeving door tijdens deze werken extra groen toe te voegen
De Geldersedijk, de Bleek en Nieuwe weg zijn kwalitatief sterk verbeterd met het doel om de relatie
met de IJssel zichtbaar te maken. Deze zone is de volwaardige entree van Hattem geworden en
geeft de stad de uitstraling die er bij past. Deze inrichting is mogelijk geworden doordat grootschalige
bedrijvigheid zich niet meer in de kern bevindt en de bijbehorende overlast van (zwaar) vrachtverkeer
afgenomen is op deze wegen.
---
08-01-2007
2.9 Bedrijventerrein (paars op deelgebiedenkaart)
Grootschalige bedrijvigheid heeft geen plaats meer in de kern van Hattem maar bevindt zich op het
bedrijventerrein Hattemerbroek. De inrichting van dit bedrijventerrein kan worden gekarakteriseerd
als een groen werkmilieu met aandacht voor duurzaam bouwen. Er is ruimte voor een groene natuur-
lijke inrichting en de laatste ontwikkeling voor natuur op bedrijventerreinen (ecologische beheer).
Hattemerbroek is goed bereikbaar per auto en openbaar vervoer door een ontsluiting op de snelweg
en een station aan de Veluwelijn.
---
08-01-2007
Bijlage 1: Aanwezigen Workshop Ontwikkelingsvisie 15 oktober 2007
Organisatie Naam
Gemeente Hattem - bestuur Piet Zoon
André Borst
Luuc Teuben
Koen van Veen
Gemeente Hattem Geertje Martens
Remko Schlepers
Martin Veenstra
Anouschka van der Meulen
Menno ter Braak
Jan Peter Wassens
Marieke Hulsink
Nicole Vaassen
Jacobien van de Worp (toehoorder)
LTO-Noord lokaal Joost van Dam
Arie van de Worp
LTO-Noord regionaal Gerrit Pol
Triada Harrie van de Ven
Bedrijvenkring Hattem Henk Kloosterboer
Ronduit Hattem Ad Bogaard
RGV Gerard Beltman
Vadesto Bert van der Stoep
VV Hattem Edwin van der Wolf
A. Noordberger
Ronald van Tiel
VV Hattem-Heim Wim Hoogers
Vereniging Landschap en Milieu Hattem Marianne van der Sluis
Gemeente Oldebroek Jan Klein
Provincie Gelderland Jan van Dooren
Witpaard Niek van Loon
Joeri Westendorp
Khandekar Carla van Hooff
Annemiek van Koldenhove
Grontmij Lyda Dik
Renske Dijkwel
Arjen Poelmans
Mieke Coenen
10
08-01-2007
Bijlage 2: Samenvatting flip-overs per groep (Workshop Ontwikkelingsvisie)
Recreatie en Toerisme
Recreatie en Toerisme = 1e prioriteit in Hattem
Leefbaarheid
Welvaart
· Natuur: - Aandacht voor recreatief medegebruik (routes)
· Economie: - Hoger marktsegment kunst en cultuur
- Horecaontwikkeling
· Landbouw: - Recreatief medegebruik (routes)
· Water: - Gezicht naar de IJssel
- Recreatieve binding
· Landschap/ Cultuurhistorie: - Groen staat centraal
Landschap en Natuur
Verbinding door het veen
overgang/ zicht op het Algemene veen
Hattemerpoort: Meer ruimte/breder
Berghuizerpapierfabriek meer natuur
(Heerde?) natuurlijke/groene bedrijven (WUR)
golf + herten
zwembad
Voetbal en herten? -zonering
-trainingsveld
-verplaatsing financieel?
Tussen Hanzelijn en Assenrade
- buffer (groen) tegen verstedelijking H2O (fruitbedrijven, (?)weide, sportvelden?)
- open gebied (nu nog) Hanzelijn Zuiderzeeweg
Kampenlandschappen ontsluiten?
- vanuit Heerde "parels" (Petfood)
verbeteren?
Economie
· Hattem voor de "Hattemse" bedrijven H2O, bereikbaarheid
· Woningen bouwen voor de lokale woningbehoefte (verdringingseffect) = binding
· R&T: - doelgroepen
- beter benutten potenties
- "Geen Valkenburg"
- welke rol heeft de gemeente hierin?
· Landbouw: - verkaveling
Paardenhouderij
- diversificatie Landschapsbeheer
R&T
· Natuur: -koppeling landbouw en R&T
- potenties uiterwaarden
Water: ·Economische potentie kanaal
---
Gemeente Hattem