`Geen waterscheiding tussen kerk en staat'
Recht en religie botsen steeds vaker, zo lijkt het. De komst van -
naar Nederlandse opvattingen - nieuwe godsdiensten als de Islam speelt
daarbij zeker een rol, maar er blijken meer struikelblokken. Zo was
onlangs de `onwillige ambtenaar' volop aanwezig in de media. Er zou
ruimte moeten zijn voor gewetensbezwaren, bijvoorbeeld bij het al dan
niet willen voltrekken van een homohuwelijk. Onterecht, vindt Fokko
Oldenhuis, bijzonder hoogleraar recht, religie en samenleving aan de
Rijksuniversiteit Groningen. `In een overheidsfunctie moet je die taak
gewoon uitvoeren, ongeacht je persoonlijke mening.'
Oldenhuis: `Een ambtenaar in functie draagt een toga. Daaronder draagt
hij zijn eigen kleren, maar die zie je even niet. Datzelfde geldt voor
zijn persoonlijke opvatting.' Wat Oldenhuis betreft geldt dat ook voor
het dragen van hoofddoekjes in de rechtzaal. `Als rechter draag je een
toga om neutraliteit uit te stralen. Een hoofddoekje past niet in dat
beeld. Zelf speld ik mijn hugenotenkruisje ook niet op als ik aan het
hof in Arnhem een toga aantrek.'
Geen waterscheiding
Kerk en staat zijn volgens de wet gescheiden, maar dit is duidelijk
geen waterscheiding, stelt Oldenhuis. `Er zijn situaties geweest
waarin de rechter ingreep naar aanleiding van een preek. Net zo goed
als dat het geval kan zijn bij uitspraken van een imam. Dit corrigeren
van niet te tolereren gedrag vindt plaats op gelijke voet. In die zin
worden uitlatingen van predikant en imam aan dezelfde normen getoetst.
En daarbij heeft de wereldlijke rechter uiteindelijk, terecht, het
laatste woord.'
Aftasten scheidslijn
Over de scheiding tussen religie en staat wordt heel wat gedebatteerd
de afgelopen jaren. Daarbij wordt de scheidslijn tussen wat wel en
niet gezegd kan worden veelvuldig afgetast. Prima vindt Oldenhuis,
want juist in het publieke domein is het niet nodig om de discussie te
mijden. `Mits je je plaats weet. Voor je mening uitkomen mag best. Ook
als deze vrij exclusief is. Het feit dat de meerderheid een bepaalde
uitlating niet acceptabel vindt, is niet voldoende om deze te
verbieden.'
Scherp debat
Als iemand zich nodeloos kwetsend of grievend uitspreekt is een
rechter nodig om daar uitspraak over te doen. Uiteindelijk speelt deze
voor grensrechter; wat kan wel, en wat kan niet. Maar het speelveld is
groot erkent Oldenhuis: `Een scherp debat voeren mag en is nuttig.'
Ook als het uitlatingen over religie betreft. `Maar provoceren mag
daarbij niet de drijfveer zijn. De samenleving heeft geen baat bij een
debat waarin de uitlatingen vooral bedoeld zijn om te choqueren. Zo
zocht Ayaan Hirsi Ali vaak de grenzen op. Naar mijn oordeel ging zij
er nogal eens overheen.'
Publiek domein
Oldenhuis: `Je kunt beweren dat godsdienst achter de geraniums hoort.
Maar er zijn zoveel mensen die de zin van hun alledaagse bestaan uit
hun religie halen. Daar kun je niet omheen. Of beter gezegd, dat moet
je niet eens willen! Godsdienst moet je dan ook niet weren uit het
publieke domein. Dat is lucht verplaatsen achter behang; het geloof
blijft in mensen zitten.'
Persoonlijke opvatting
Anderzijds moet je juist als gelovige je plaats weten, vindt
Oldenhuis. `Vooral als je opereert op het publieke domein. In die zin
vind ik de houding van Yvette Lont in het homodebat volstrekt
ongepast. Het getuigt van zeer weinig invoelingsvermogen. Ongeschikt
voor het publieke domein! Je persoonlijke opvatting behoeft niet te
verdampen in het publieke domein, maar je moet die wel `dempen'.
Yvette Lont heeft van zo'n houding niets begrepen.'
Curriculum Vitae
Fokko T. Oldenhuis (Delfzijl, 1950) studeerde Nederlands recht aan de
Rijksuniversiteit Groningen. Na zijn studie werd hij docent bij de
vakgroep Burgerlijk Recht van de RUG. Sinds 2005 is hij bijzonder
hoogleraar recht, religie en samenleving. Daarnaast is hij sinds 1993
raadsheer-plaatsvervanger aan het Gerechtshof te Arnhem. Naast
publicaties over religie en recht heeft Oldenhuis vele werken
geschreven over het aansprakelijkheidsrecht en het huurrecht.
Congres
Op 16 januari 2008 organiseert Fokko Oldenhuis een congres over
bovenstaand thema: Neutrale Staat: Kreet of Credo? - Over de
(on)wenselijkheid van religieuze ruimte binnen het publieke beleid.
Aanmelden kan per e-mail of per telefoon bij mw. A.M. Heins,
a.m.heins@rug.nl , tel. 050-363 5770 ('s morgens) of per fax 050-363
7101. Nadere informatie over het programma is te vinden op
www.rug.nl/Rechten/nieuws/congres
Reageer
Reageer op deze opinie op Kennisdebat
Noot voor de pers
Contact: prof.mr. F.T. Oldenhuis
Rijksuniversiteit Groningen