Tekst tv-gesprek met de minister-president na de ministerraad
Radio / TV-interview | 18-01-2008
In het gesprek na de ministerraad sprak minister-president Balkenende
over de Koranfilm van Wilders
KOCKELMANS:
Weet u wanneer de film van Wilders eraan komt?
BALKENENDE:
Nee.
KOCKELMANS:
Weet u wat er in die film gaat gebeuren?
BALKENENDE:
Er zijn indicaties. Wat er precies in gebeurt weet ik natuurlijk niet.
Dat zullen we moeten afwachten.
KOCKELMANS:
Wat voor indicaties zijn dat?
BALKENENDE:
Bezwaren- maar dat heeft hij zelf gezegd- tegen de Islam en de Koran.
Maar veel meer weten we niet.
KOCKELMANS:
Weet u meer dan wij?
BALKENENDE:
Als ik het zou weten dan zou ik het ook niet zeggen. Dat weet u ook.
Maar ik weet ook helemaal niet wat het zal gaan worden. Sterker nog,
ik weet niet wat voor type product het gaat worden. Er zijn bepaalde
ideeën en indicaties in de media naar voren gekomen. We zullen dat
moeten afwachten.
KOCKELMANS:
Hebt u met hem gebeld?
BALKENENDE:
Nee. Het is zo dat verschillende bewindslieden hebben contact met de
heer Wilders gehad om te wijzen op de consequenties voor hemzelf en
zijn eigen veiligheid.
KOCKELMANS:
Welke bewindslieden hebben dat gedaan?
BALKENENDE:
Enkelen, onder anderen de minister van Justitie en BZK. Die hebben met
hem gesproken om aan te geven: kijk, vrijheid van meningsuiting is in
Nederland een buitengewoon goed en je hebt het recht om dingen te
doen, maar weet wel dat er bepaalde gevolgen kunnen zijn. Dat was
uiteraard niet om hem de vrijheid te ontnemen, maar om aan te geven
wat de consequenties zouden kunnen zijn. Dat is ook de taak van die
bewindspersonen.
KOCKELMANS:
Ik vind het een beetje merkwaardig dat als U als vertegenwoordiging
van de Nederlandse Staat de man beveiligd, dat u niet weet wanneer die
film komt en wat er precies in die film gebeurt.
BALKENENDE:
Dat is omdat het raakt aan dingen waar u ook niets van hoort te weten.
KOCKELMANS:
U beveiligd hem toch? Dan kun je toch alleen maar goed als je op tijd
weet wat er gaat gebeuren?
BALKENENDE:
U mag de vraag wel stellen, maar het kan natuurlijk nooit zo zijn dat
een bewindspersoon - of het u de minister van Justitie is, of de
minister van BZK, of ikzelf- überhaupt niks zouden mogen zeggen over
veiligheid in relatie tot bijvoorbeeld wanneer een mogelijke film zou
worden uitgezonden. Dat is vertrouwelijke informatie, als die
überhaupt beschikbaar is, en mag niet zomaar worden gezegd.
KOCKELMANS:
Maar vandaar mijn eerste vraag: weet u het? Het antwoord was nee.
BALKENENDE:
Dat is ook zo, dat weet ik niet.
KOCKELMANS:
Maar dat is toch raar?
BALKENENDE:
Ja, ik kreeg die vraag bij de persconferentie ook. Dat weet ik niet.
Die vraag moet u aan de heer Wilders zelf stellen.
KOCKELMANS:
Het is dus niet zo dat de overheid tegen Wilders heeft gezegd: luister
beste vriend, je mag iedere film maken die je wilt, maar als wij je
goed willen beveiligen moeten we wel weten waar die over gaat en
wanneer die uitgezonden wordt?
BALKENENDE:
Beveiliging is een heel ander iets. Dat is een zaak - en daar ga ik
zelf natuurlijk niet als MP over - van andere bewindslieden en ook van
de Nationale Coördinator.
KOCKELMANS:
Maar als er iets mis gaat wordt u erop aangesproken.
BALKENENDE:
Dat is ook wel zo. Maar dat is de reden dat de betrokken bewindslieden
een gesprek met Wilders hebben gehad, om te wijzen op consequenties.
Laat onverlet zijn vrijheid. Dat andere is een kwestie van beveiliging
en daar ga ik geen mededelingen over doen.
KOCKELMANS:
Niettemin is alles en iedereen nu op scherp gezet. Buitenlandse
ambassades zijn geïnformeerd, buitenlandse ambassadeurs hier zijn
geïnformeerd, allochtonenorganisaties zijn opgeroepen zich stil te
houden en eerst contact te zoeken met de ministers. Ik geloof zeg dat
er een verklaring klaarligt: we distantiëren ons, maar vrijheid van
meningsuiting is ons een groot goed. Dat gebeurt dus allemaal zonder
dat u weet wat ... met een blinddoek voor?
BALKENENDE:
Hoezo?
KOCKELMANS:
U weet niet wat er aan zit te komen.
BALKENENDE:
Wij houden rekening met alle mogelijke gevolgen van een film die de
nodige gevoelens zal gaan oproepen. Laat ik een voorbeeld noemen van
minister Verhagen. Die was afgelopen maandag in Madrid, heeft daar
heel veel mensen gesproken uit landen waar ook veel moslims wonen.
Daar zijn de zorgen erg groot. Dat zit hem in de bejegening. Hoe ga je
met een geloof om, met een heilig boek? Dat zijn zaken die liggen daar
buitengewoon gevoelig. Men vreest het kwetsende karakter.
KOCKELMANS:
Waar is men precies bang voor?
BALKENENDE:
Bang voor of je respectvol omgaat met een ander geloof.
KOCKELMANS:
Waar ligt dan de grens?
BALKENENDE:
Natuurlijk is het zo dat wij dan als kabinet ook zeggen tegen landen
dat ze op alles moeten zijn voorbereid. Dan moet je rekening houden
met dat er erge dingen kunnen gebeuren. Dat is ook de reden waarom wij
ambassades goed op de hoogte houden van ontwikkelingen, waarbij we het
hebben over draaiboeken. Maar het is natuurlijk wel naar dat je dit
soort zaken op deze manier moet bespreken.
KOCKELMANS:
Bent u gebeld door bedrijven: hou dit alsjeblieft tegen want we hebben
het Deense voorbeeld, waarbij het bedrijfsleven last had van een
boycot.
BALKENENDE:
Goede vraag. Niet het signaal van 'hou dingen tegen'. Op geen enkele
manier. Maar uit kringen van bedrijfsleven krijgen we wel kritische
signalen.
KOCKELMANS:
Wat voor een signalen?
BALKENENDE:
Gewoon zorgen over wat er zou kunnen gebeuren.
KOCKELMANS:
Wat zegt u ze dan?
BALKENENDE:
Dat - ik ga daar niet te veel in detail op in- is nu precies de reden
dat we ambassades zo op de hoogte houden van een en ander. Ook geen
reden voor paniek, maar je moet wel rekening houden met gevolgen. Dan
kun je niet zeggen: ik zou mijn tijd liever besteden aan een
respectvolle omgang met elkaar en juist kijken naar goede oplossingen
als de problemen in het land zijn.
KOCKELMANS:
Niettemin staat alles en iedereen op scherp. Is dat ooit eerder
voorgekomen op deze schaal?
BALKENENDE:
Er zijn wel meer crisissituaties geweest, maar dit is wel een forse.
KOCKELMANS:
Is het ooit eerder voorgekomen?
BALKENENDE:
We hebben natuurlijk in het verleden ook moeilijke dingen meegemaakt.
Maar dit is een zaak die vooral internationaal veel aandacht trekt.
Dat maakt het wel extra gecompliceerd.
KOCKELMANS:
Wie heeft eigenlijk bedacht dat al die scenario's meteen moesten
worden geschreven?
BALKENENDE:
In de eerste plaats is er een standaardprocedure. Er zijn altijd
draaiboeken voor als er zich calamiteiten voordoen in het buitenland,
maar ook in Nederland. Er kunnen zich rampen voordoen, aanslagen. Dan
is ook het wezen van goede voorbereiding dat je dan ook gereed bent.
KOCKELMANS:
Er moet iemand bedenken dat het deze keer meer moet zijn dan normaal
gesproken. Dat u bijvoorbeeld op het Catshuis moet gaan zitten met z'n
allen om alles gelijk te leggen.
BALKENENDE:
Dat is natuurlijk ook op basis van de signalen die vorig jaar zijn
ontstaan.
KOCKELMANS:
Hebt u zelf het initiatief genomen? Of Tjibbe Joustra?
BALKENENDE:
Iedereen denkt daar over na, ikzelf ook. Ik vraag natuurlijk ook aan
de betrokken bewindslieden wat de signalen zijn. Er zijn
overlegsituaties in het kabinet waarbij je bij zaken stil staat. Dat
is nu ook gebeurd. Ik denk dat het heel goed is geweest dat we als
kabinet heel tijdig actie ondernomen hebben. Je weet nooit wat er kan
gebeuren.
KOCKELMANS:
Het risico bestaat ook dat we een heleboel poeha maken en de film
straks hartstikke genuanceerd blijkt te zijn.
BALKENENDE:
Nou, dan valt het mee. Je kunt niet op voorhand uitgaan...
KOCKELMANS:
Maar heeft u dan niet vantevoren een hype gecreëerd rond Wilders?
BALKENENDE:
Nee, want die heeft zijn eigen verantwoordelijkheid. Het is een taak
van het kabinet om stil te staan bij de vraag wat zich kan voordoen.
Dat mag ook van ons worden verwacht. Het is ook heel goed dat men
alert is, dat ambassades signalen doorgeven, dat we in Nederland
kijken hoe je ermee omgaat.
KOCKELMANS:
Iedereen is zich aan het voorbereiden, u in het bijzonder, terwijl de
film er nog geen eens is. Er zijn geruchten dat hij vrijdag gaat
komen, misschien komt hij wel helemaal nooit.
BALKENENDE:
Dat zou misschien een aantal problemen kunnen voorkomen. Dat is alleen
een zaak van de heer Wilders zelf. Ik vind het alleen wel op de weg
van het kabinet liggen om onder ogen te zien wat zich zou kunnen
voordoen.
KOCKELMANS:
Want anders staan we straks in de rij om te vragen waarom u niks
gedaan heeft?
BALKENENDE:
Ik weet nog destijds de hele moeilijke periode na de moord op Theo van
Gogh. Daar moet ik nog steeds aan terugdenken. Op de eerste plaats de
moord op Theo zelf, maar daarnaast ook wat we in Nederland hebben
gezien aan spanning voor het maatschappelijk klimaat. Ook toen was het
een kwestie van hoe houden we de groepen bij elkaar en kun je
voorkomen dat de situatie escaleert? Dat zijn zaken die je onder ogen
moet zien.
KOCKELMANS:
U zegt telkens: de vrijheid van meningsuiting is een groot goed, maar
moet worden verbonden met verantwoordelijkheid. Waar houdt de vrijheid
op en begint de verantwoordelijkheid?
BALKENENDE:
De vrijheid van meningsuiting is niet een ongeclausuleerd recht. Want
ook in de Grondwet staat: de vrijheid van meningsuiting verhoudt
ieders verantwoordelijkheid voor de wet. Ik geloof dat laatst iemand
zei: er is een recht om te beledigen. Dat is er niet, want dat is ook
juridisch relevant. Dat si de juridische discussie. Daarnaast is er
ook nog een andere. Als je zo veel vrijheden hebt, ga er dan op een
goede manier mee om.
KOCKELMANS:
Wat is dan op een goede manier daarmee om gaan?
BALKENENDE:
We hebben in Nederland een traditie van vrijheid van meningstuiting,
geloof en levensovertuiging. Ik heb ook aangegeven:Nederland kent ook
een andere traditie, een traditie van verdraagzaamheid, respect,
tolerantie en verantwoordelijkheid. Wat mij betreft is het zo dat die
vrijheid die je hebt - en die is in eeuwenlange strijd bevochten en
dat is een groot goed- dan is altijd de vraag hoe je daarmee omgaat.
Dan kom je bij de norm van verantwoordelijkheid. Dat betekent niet
nodeloos kwetsen. Probeer je eens in de ander te verplaatsen.
KOCKELMANS:
Maar wanneer houdt vrijheid op en begint die verantwoordelijkheid?
Geeft u eens een voorbeeld?
BALKENENDE:
Wanneer je mensen op hun ziel trapt omdat ze bijvoorbeeld homoseksueel
zijn of een bepaalde huidskleur hebben.
KOCKELMANS:
Dat heeft Wilders in de ogen van moslims wel vaker gedaan.
BALKENENDE:
Daar komen we ook tegen in het geweer.
KOCKELMANS:
Als het zoveel ellende oproept internationaal en inde samenleving, en
u vindt dat het een smakeloze film is en de grenzen van
verantwoordelijkheid zijn overtreden en de grenzen van vrijheid ook,
wat gebeurt er dan?
BALKENENDE:
U loopt nu al vooruit.
KOCKELMANS:
U maakt ook scenario's.
BALKENENDE:
Ik ga niet in op als-vragen. Wanneer er aanleiding is om te reageren
zullen we dat ook doen.
KOCKELMANS:
Houdt u er rekening mee?
BALKENENDE:
Je moet met alles rekening houden.
KOCKELMANS:
Waar ligt dan de grens?
BALKENENDE:
Als je zegt: hou rekening met anderen. Dan zeg ik: wat voor land
willen we nu eigenlijk? Willen we een land waarin we alleen maar zaken
laten escaleren, de ene groep tegenover de ander komt, waarin we de
weg zoeken van geweld? Dat is een zaak die je niet moet willen.
KOCKELMANS:
Waarmee u dus toch een signaal afgeeft in de richting van Wilders?
BALKENENDE:
Ik geef het signaal in de richting va iedereen af. Degene die
opvattingen naar voren willen brengen, maar ook degenen die misschien
weer gaan overreageren: we redden het in dit land alleen maar als je
elkaar respectvol tegemoet treedt en proberen ons te verplaatsen in de
ander en samen de problemen benoemen die ook reëel zijn. Ik loop niet
weg voor het feit dat soms ook dingen gebeuren die niet goed zijn. dat
mensen soms een geloof gebruiken voor extremistische of terroristische
uitingen. Dan moet je optreden. Maar dat betekent niet dat je een
situatie moet hebben waarin groepen tegenover elkaar komen te staan
wanneer dat nodeloos zou zijn.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd, TO)
Ministerie van Algemene Zaken