SGP
23 - 01 - 08 | Ouderenbeleid
In het debat over het ouderenbeleid brengt de SGP naar voren dat
ouderen niet alleen in verband gebracht moeten worden met gebreken.
Juist doorwerken na het 65ste jaar en mantelzorg kunnen voor hen heel
goede mogelijkheden zijn. Ook wil de SGP nu eindelijk eens een echte
oplossing voor de verpleegtehuizen.
---
Ouderenbeleid
23 januari 2008
B.J. van der Vlies
Minstens zo groot als de blijdschap dat we ouder worden, is de zorg
hoe we de vergrijzing moeten financieren. Dat, voorzitter, was één
van de eerste zinnen die ik heb uitgesproken tijdens de
begrotingsbehandeling van SZW. En hoewel dat nog steeds recht overeind
staat, wil ik deze zin voor dit debat herformuleren: 'Minstens zo
groot als de vreugde dat we ouder worden, zijn maatregelen die genomen
moeten worden om van de vergrijzing een kans te maken in plaats van
een bedreiging.â
Vergrijzing wordt vaak als een probleem beschouwd, maar laten we in
het debat vandaag ook beseffen dat ouder worden en ook nog een
redelijke tot goede gezondheid hebben een grote zegen van God zijn,
waar we niet dankbaar genoeg voor kunnen zijn.
Concrete maatregelen zijn nodig, omdat de 'grijze druk' op onze
stelsels vanaf 2010 alleen maar zal toenemen. Mensen leven langer en
blijven langer gezond, wat een grote financiële druk zal leggen op de
jongere generaties. Daar staat tegenover dat mensen langer aan het
arbeidsproces kunnen deelnemen. Tenminste, als daarvoor geen
wettelijke barrières meer bestaan. Ik ben ervan overtuigd dat de
vergrijzing inderdaad kansen biedt, maar alleen dàn wanneer we in dit
debat met elkaar concrete besluiten nemen rond de thema's âwonen &
woonomgevingâ, âwelzijnâ, âzorgâ en âmaatschappelijke participatieâ.
Kortom: niet alleen aandacht voor design for all, maar vooral: design
now!
Voorzitter, dit plenaire debat heeft lang op zich laten wachten. Het
is intussen al wel heel lang geleden dat de themacommissie is
ingesteld. Ook het rapport is alweer enkele jaren oud. De vergrijzing
is echter nog steeds een belangrijk thema. Vandaag zal ik niet lang
stilstaan bij het proces, maar in het algemeen vindt de SGP-fractie
dat speciale aandacht voor ouderen gewenst is. De themacommissie was
hiervoor een belangrijk middel, maar het rapport als zodanig â waaraan
ik heb mogen meewerken â blijft een wat onduidelijke status hebben.
Een eventuele nieuwe themacommissie zal in onze ogen een ander
voertuig moeten zoeken om aandacht voor een thema te vragen. Zeker is
dat het ontzettend jammer is dat dit debat zo lang op zich heeft laten
wachten. Hierdoor gaat het debat van vandaag voor een deel over zaken
die intussen al (gedeeltelijk) geregeld zijn. Ook het feit dat de
staatssecretaris uitgaat van een lichte manier van coördineren, is
een nadeel voor het doel van de themacommissie: integraal beleid, in
plaats van fragmentarisme in beleid en beleidsdoelen. We moeten geen
verkokering en alléén sectorale visies hebben.
Voorzitter, mijn bijdrage voor dit debat is opgebouwd aan de hand van
de thema's van de themacommissie. Maar eerst een algemene vraag. Welke
bewindspersoon kan volgens het kabinet het beste de
verantwoordelijkheid dragen voor het integrale ouderenbeleid. Is dat
de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, of is het -
zoals de ANBO suggereert - beter dat er een minister komt voor Jeugd,
Gezin en Ouderen? Mijn fractie is het met de ANBO eens dat het
onterecht en stigmatiserend is dat ouderenbeleid sec wordt gekoppeld
aan de zorg. We zijn benieuwd naar de reactie van het kabinet.
WONEN EN WOONOMGEVING
Voorzitter, voor het thema 'wonen en woonomgeving' heeft de
themacommissie Ouderenbeleid een aantal concrete maatregelen
voorgesteld om tegemoet te komen aan de woonwensen, de woonvormen en
de woonomgeving van ouderen. Het kabinet heeft daarop aangegeven dat
ook zij het belang onderschrijft van de beschikbaarheid van
toegankelijke woonvoorzieningen. Toch heeft de SGP-fractie nog een
aantal vragen aan het kabinet over dit thema.
Woningbouw voor ouderen
Het kabinet is van mening dat gemeenten voldoende invloed kunnen
hebben op het terrein van planning en inrichting van wijken ten
behoeve van woning en zorg. Tegelijkertijd wordt aangegeven dat het
kabinet gemeenten zal stimuleren om de behoeften van ouderen in kaart
te brengen. In hoeverre houdt het kabinet daarbij rekening met het
gegeven dat de VROM-raad in een recent verschenen rapport aangeeft
dat de vergrijzing het sterkst gaat toeslaan in gebieden waar nu al
veel mensen van middelbare leeftijd en ouder wonen? Op welke manier
stimuleert het kabinet dergelijke gemeenten extra om te investeren in
een solide woningaanbod voor ouderen?
Daarnaast wil de SGP van de regering vernemen op welke manier het
beleid van gemeenten en woningcorporaties voor het bouwen van woningen
voor ouderen gecontroleerd wordt. Want hoewel gemeenten, corporaties
en lokale zorginstellingen de woonwensen van ouderen het beste kunnen
bepalen, wordt in de kabinetsreactie toegegeven dat gemeenten
uiteindelijk zelf beslissen over het al dan niet maken van
prestatie-afspraken. Het lokale ouderenhuisvestingsbeleid vertoont
daardoor enorme kwaliteitsverschillen. Bijna de helft van de gemeenten
scoort nog steeds beneden gemiddeld. Bij vier op de vijf gemeenten is
het aanbod van seniorenwoningen kleiner dan de vraag. En 88 procent
ervaart knelpunten bij het uitvoeren van het ouderenhuisvestings- en
of woonzorgbeleid. De helft van de gemeenten (50%) vindt dat de
rijksoverheid niet voldoende randvoorwaarden creëert om op
gemeentelijk niveau een optimaal beleid te kunnen voeren; er zijn te
weinig financiële middelen en de regelgeving is onduidelijk. Graag
een reactie van het kabinet welke maatregelen genomen zullen worden
naar aanleiding van deze analyse.
Daarnaast wil de SGP-fractie graag weten wat de status is van het
project om 255.000 extra nultreden woningen te realiseren voor 2009,
waarvan er 99.000 geschikt moesten zijn voor zorg.
Tegelijkertijd vraagt de vergrijzing ook de aandacht van de regering
voor de gevolgen voor regioâs waar veel ouderen wonen. Extra
woningbouw zou ook juist kunnen leiden tot een overschot aan woningen
in een bepaalde regio op de langere termijn. Wordt hier ook rekening
mee gehouden in het beleid? Op welke manier?
Aantrekkelijker maken blijven wonen in eigen wijk
Voorzitter, in de brief van 17 oktober 2007 werd gemeld dat het
kabinet op dat moment onderzoek deed naar de gevolgen van het
financieel scheiden van wonen en zorg. De financiële scheiding tussen
wonen en zorg draagt volgens het kabinet bij aan een grotere variatie
van het woon-zorg aanbod, zodat ouderen langer in hun eigen wijk
kunnen blijven wonen. Wanneer zijn de resultaten van dat onderzoek
beschikbaar? Is er al zicht op de resultaten en eventuele
vervolgmaatregelen? Graag ontvangen we een nadere toelichting.
Verbeteren woonomgeving
Tenslotte op dit thema nog een opmerking over het verbeteren van de
woonomgeving. Gemeenten moeten volgens het kabinet vanuit hun
regisseursrol bevorderen dat de relevante partijen afspraken maken die
ertoe leiden dat wijken ouderenproof zijn. Op het moment dat de eerste
kabinetsreactie naar de Kamer is gestuurd, waren er tegen de 70 wijken
waar het concept van zorgvriendelijke wijk in enige mate werd
gerealiseerd. Wat is de status daarvan op dit moment, en welke
vervolgmaatregelen worden door het kabinet genomen?
WELZIJN
Voorzitter, dan ben ik nu aangekomen bij het thema welzijn. Als
themacommissie hebben we een sleutelrol voor welzijn benadrukt, omdat
er een sterke samenhang bestaat tussen beperkingen in het
functioneren, eenzaamheid, het ontstaan van depressies en de mate van
welzijn. Daarom ga ik nu in op de voorgestelde maatregelen van de
themacommissie en de kabinetsreactie daarop.
Toegankelijkheid openbaar vervoer
Voorzitter, de themacommissie heeft aangedrongen op een goed design
for all in het openbaar vervoer. Het samenvoegen van de budgetten voor
het openbaar vervoer om vervoersvoorzieningen te verbeteren, werd
hierbij genoemd als de belangrijkste prioriteit. De SGP betreurt het
dat er op dit moment nog steeds geen sprake is van een wezenlijke
verbetering en vraagt de regering welke maatregelen zij binnen welke
termijn gaat nemen om de versnippering tegen te gaan.
De SGP staat gereserveerd ten opzichte van de experimenten van gratis
stads- en streekvervoer voor ouderen tijdens daluren. Volgens de SGP
wordt daarbij voorbij gegaan aan de grote (welvaarts)diversiteit die
er onder ouderen bestaat. Gratis maken van zaken die niet gratis zijn,
is wat ons betreft geen duurzame keuze. Wij denken dat het
doeltreffender en gerichter is om ouderen in de lagere inkomensgroepen
fiscaal te steunen. Inkomenspolitiek via allerlei versnipperde
maatregelen levert immers een onoverzichtelijk geheel op. Vooralsnog
zijn we daarom sceptisch over uitbreiding van gratis vervoer. Graag
een reactie.
Ook vragen wij de aandacht van de staatssecretaris voor het
voorzieningenniveau in wijken en op het platteland. Concreet denken we
aan banken, winkels en geldautomaten.
Consultatiebureaus voor ouderen
De status van de consultatiebureaus voor ouderen is de SGP-fractie nog
niet helemaal duidelijk. Op dit moment lijken het vooral bureaus te
worden die voortkomen uit de sfeer van de zorg. Nu wil de SGP-fractie
met nadruk aandacht vragen voor goede zorg voor ouderen â daar wil ik
straks nog op terug komen. Maar door die grote nadruk op zorg wordt
ouder zijn opnieuw vooral in samenhang met gebreken naar voren
gehaald. Zou het niet beter zijn om de consultatiebureaus veel breder
te maken en er een soort Ouderen Advies Centrum van te maken? Of is
dat ook de bedoeling? Met zoân andere aanduiding wordt ook verwarring
met het reeds bekende consultatiebureau rond kinderen voorkomen. Ook
wordt daarmee de link naar alleen zorg vermeden.
LEVENSBEEINDIGING
Het zal niemand verbazen dat de SGP-fractie niet enthousiast is over
de passage over levensbeëindiging op pagina 59 van het rapport. Het
voeren van een volgend beleid klinkt wel erg gemakkelijk. We gaan
ervan uit dat dit kabinet zich toch wel heel kritisch op wil stellen
ten opzichte van verruiming van mogelijkheden voor levensbeëindiging.
Een volgend beleid voeren veronderstelt immers geen enkele eigen visie
maar een afwachten wat anderen bedenken. Is dat echt wat ook dit
kabinet wil doen? Ook zijn er intussen verkiezingen geweest en is er
een nieuw coalitieakkoord. We nemen aan dat er ook echt werk van
hospices en palliatieve zorg wordt gemaakt.
ZORG
Met de toenemende vergrijzing zal ook het beroep op de beschikbaarheid
van zorg toenemen. Dat heeft diverse consequenties voor de
gezondheidszorg. In de eerste plaats zullen er dus voldoende plaatsen
in zorg- en verpleegtehuizen nodig zijn. Is er op dit moment ook
onderzoek beschikbaar in wat voor soort omgeving mensen over pakweg 10
tot 15 jaar willen wonen? Wil men ook echt altijd in de eigen woning
blijven wonen? Heeft men daar dan ook eventueel extra geld voor over?
Of woont men liever in een eigen klein appartement in een
verzorgingshuis, omdat daar veel meer ouderen wonen? Voordat er
allerlei plannen gemaakt worden en beleid wordt uitgezet over wat
wenselijk is, moet dit alles wel heel erg helder zijn. We moeten niet
denken dat mensen die ouder worden op een bepaalde manier willen wonen
en leven, zonder dat we er zeker van zijn dat dit ook echt zo is. Het
lijkt in elk geval nogal genuanceerd te liggen.
In de tweede plaats vraagt de vergrijzing ook om extra werknemers in
de zorg. Waar mensen ook willen wonen, er zal wel duidelijk behoefte
zijn aan extra werknemers in zorg en welzijn. Ook werknemers in de
zorg worden immers ouder, terwijl het aantal mensen dat beschikbaar is
voor de zorg, stevig zal moeten groeien. Is het huidige beleid
hiervoor voldoende? Zijn mensen wel bereid voor betrekkelijk lage
salarissen ook in de toekomst in de zorg te blijven werken? Er zal dus
een gedifferentieerd beroepsprofiel met bijbehorend beter
beloningsbeleid moeten komen.
Niet in de laatste plaats zal dit alles ook om extra budget vragen.
Het kabinet zal een duidelijke keuze moeten maken voor een goede
gezondheidszorg. Dit zal hoe dan ook veel kosten. Kan dit voldoende
worden opgevangen door degenen die over tien of twintig jaar het werk
doen?
Verpleegtehuizen
In dit verband willen wij de aandacht van de staatssecretaris opnieuw
vragen voor de kwaliteit van de zorg in verpleegtehuizen. Wij blijven
daar onze zorgen over houden. Laten we nu alsjeblieft niet gaan
millimeteren met een minuutje hier of daar extra voor. Ouderen die
niet meer voor zichzelf kunnen zorgen, moeten goede zorg ontvangen.
Zij mogen niet aan hun lot worden overgelaten. Wat doet het kabinet nu
concreet om de problemen in verpleegtehuizen ook echt en dus
definitief op te lossen?
In Trouw van 19 januari 2008 stond een bericht over langlopend
onderzoek op de VU. Ik citeer: âSinds eind jaren zeventig is de
ligduur in ziekenhuizen korter geworden. Ouderen worden steeds vaker
te vroeg naar huis gestuurd zonder dat er voldoende zorg is geregeld.â
Mijn vraag is dan simpel: waarom hebben we die schotten tussen de
verschillende soorten zorg nog steeds niet opgelost? Hoe mooi het ook
is dat de ligduur korter kan, we moeten dan wel de aansluiting tussen
de ziekenhuiszorg en de zorg thuis goed hebben geregeld. Wat gebeurt
er concreet om die aansluiting beter te krijgen? Wil de
staatssecretaris toezeggen dat zij deze problemen nog dit jaar op gaat
lossen?
Vrijwilligersbeleid en mantelzorg
Het SCP en CBS hebben aangegeven dat de vrijwillige inzet voor maar
ook van ouderen licht toeneemt. Dat is een mooi gegeven waar we
dankbaar voor moeten zijn. Die vrijwillige inzet en mantelzorg voor
ouderen moeten we vooral ook zo houden. Juist in een samenleving die
de afgelopen decennia stevig is geïndividualiseerd is dit een
belangrijk lichtpunt. Het overheidsbeleid moet er dan ook op gericht
zijn om die mantelzorgers zo goed mogelijk te ondersteunen.
In dit verband mag de regeling voor waardering van mantelzorgers niet
ongenoemd blijven. Dat is een van de middelen om de zorg van
mantelzorgers ook echt zichtbaar te maken. Op dit moment ga ik niet in
op de fricties die er ook bij de voorgestelde regeling nog zijn.
Daarover praten we binnenkort nog verder. We rekenen daarbij op een
welwillende houding van de staatssecretaris. Zo kennen we haar immers!
Zorg en mantelzorg
Indringend vragen wij het kabinet de aandacht voor de grote nadruk op
arbeidsparticipatie en tegelijkertijd de druk om mantelzorg te
stimuleren. Mensen stimuleren om de arbeidsmarkt op te gaan en
tegelijkertijd de faciliteiten af te schaffen voor mensen die ervoor
kiezen om hun leven aan zorgtaken te wijden, is natuurlijk volstrekt
in tegenspraak met een beleid dat mensen vraagt om toch vooral tijd en
aandacht te geven aan mantelzorg. Hoe wil de staatssecretaris dit
beleid met elkaar in overeenstemming brengen? Hoe kan iemand
tegelijkertijd mantelzorger zijn en ook nog eens geprest worden om
meer te gaan werken? Het kabinetsbeleid op dit terrein â concreet
denkt de SGP-fractie aan de afschaffing van de overdraagbare algemene
heffingskorting â is gewoon intern tegenstrijdig. Wat zou het kabinet
ervan vinden als al die mantelzorgers in ons land er ineens voor
zouden kiezen om hun mantelzorgtaken te stoppen en snel (extra) de
arbeidsmarkt op te gaan? Dat zou voor ons land een ramp zijn! Laten we
dan die ramp niet door een onlogisch kabinetsbeleid tot een zichzelf
vervullende profetie maken.
Dementie en mantelzorg
Opnieuw een bericht uit de krant: het Nederlands Dagblad van 22
januari. Een op de vijf ouderen die mantelzorg verlenen bij dementie
raakt in de problemen als gevolg van langdurige zorg voor dementerende
ouderen. Wat betekent dit voor het beleid van de staatssecretaris? Hoe
denkt zij over het in die berichten genoemde pleidooi van Alzheimer
Nederland voor dementiecoaches? Als mensen mantelzorg geven, moeten we
dat waarderen. Maar dan moet er ook wel voldoende begeleiding zijn.
Wordt in het kader van de WMO ook uitdrukkelijk voor deze problematiek
aandacht gevraagd? Doen gemeenten ook specifiek iets aan ondersteuning
van deze mantelzorgers? Ook vragen wij nadrukkelijk aandacht voor ons
destijds aangenomen amendement op de WMO over respijtzorg. Juist in
dit soort situaties zou dit uitkomst kunnen bieden. Heeft de
staatssecretaris er zicht op in hoeverre gemeenten ook echt die
respijtzorg goed hebben geregeld?
Mede in het licht van onze eerdere opmerkingen over
levensbeëindiging, zou het een schande zijn als mantelzorgers er op
een gegeven moment geen gat meer in zouden zien en aan zouden gaan
dringen op euthanasie. Om euthanasie in te perken is niet alleen goede
palliatieve zorg nodig, maar ook goede zorg voor ouderen in het
algemeen.
WERK, INKOMEN EN MAATSCHAPPELIJKE PARTICIPATIE
Voorzitter, op het gebied van werk en inkomen wil de SGP dat het
kabinet belemmeringen voor doorwerken na de 65 jaar wegneemt. Wij
pleiten hier al jaren voor, en via de discussie op het Internetforum
werd duidelijk dat heel veel Nederlanders dat met ons eens zijn. Veel
mensen vragen zich af wanneer je eigenlijk oud bent. En dat is volgens
het Internetforum uitdrukkelijk niet per definitie op het moment dat
je de 65 gepasseerd bent. De SGP wacht de resultaten van de
aangekondigde Verkenning dan ook vol spanning af, en hoopt dat het
kabinet komt met een fors pakket aan maatregelen om doorwerken na de
65 te stimuleren.
Daarnaast is er natuurlijk nog de discussie over het verhogen van de
arbeidsparticipatie in bredere zin. De SGP kijkt uit naar de
resultaten van de ingestelde commissie wat betreft de mogelijkheden om
barrières voor oudere werknemers weg te nemen.
AFRONDEND
Voorzitter, het is goed dat we vandaag zo uitgebreid spreken over
verschillende maatregelen om het ouderenbeleid ook in de toekomst zo
goed mogelijk vorm te geven. Ondanks mijn voorzichtig-kritische
opmerkingen over de werkwijze van de commissie, heb ik het als een
voorrecht ervaren er deel van uit te mogen maken. Het was goed om op
diverse manieren â via werkbezoeken, horen van deskundigen, gesprekken
enzovoort â meer te weten te komen en beter zicht te krijgen op het
beleid dat voor ouderen nodig is. De leden van de commissie zijn bij
hun adviezen niet afhankelijk geweest van de gebruikelijke methoden en
procedures van de Kamer, maar hebben eigen werkwijzen gebruikt. De
afgelopen periode heeft de commissie vooral geluisterd naar meningen
uit de samenleving over de onderzoeksthemaâs. Toegankelijk, uitgaande
van wat mensen, maatschappelijke organisaties en wetenschappers vanuit
hun ervaring en deskundigheid te vertellen hebben. De SGP-fractie
hoopt dan ook dat deze staatssecretaris haar uiterste best zal doen om
het ouderenbeleid tot een succes te maken.
Ouderenbeleid