Persbericht
Rijksuniversiteit Groningen / nummer 5 / 17 januari 2008
Wereldwijd sociaal vangnet bepleit
Het recht op sociale zekerheid geldt in Nederland als een grondrecht. In ons land houdt het de sociale hervormingen op de juiste koers. Buiten Nederland vormt het een inspiratiebron om te komen tot een wereldwijd sociaal vangnet. Dat laatste is hard nodig, aldus Gijsbert Vonk in zijn inaugurele rede die hij dinsdag 29 januari 2008 houdt aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Als voorbeeld van de werking van het grondrecht in Nederland noemt Vonk de privatisering van de Ziektewet, die in de jaren '90 is doorgevoerd. Deze maatregel kon nadelige gevolgen hebben voor zwakkere groepen, zoals chronisch zieken. Om die reden werd de regering destijds door de Raad van State uitgenodigd een visie te ontwikkelen over de betekenis van het grondrecht van de sociale zekerheid voor een privaat stelstel. De regering diende randvoorwaarden te stellen. "Op deze manier", aldus Vonk, "ontstaat er een gereguleerde verzorgingsstaat waarbij de overheid op afstand het gedrag van private partijen stuurt. Je kan over zo'n gereguleerde verzorgingsstaat allerlei opvattingen hebben, maar dat Nederland zijn socialezekerheidsverplichtingen aan de wilgen heeft gehangen, is door die randvoorwaarden moeilijk te betogen." Ook internationale toezichthoudende organen zijn inmiddels tot dit inzicht gekomen. Hun aanvankelijke afwijzing van de geprivatiseerde Ziektewet, is vervangen door een meer afwachtende houding.
Sociale zekerheid geen politietaak
Het grondrecht van de sociale zekerheid moet volgens Vonk opnieuw zijn waarde bewijzen. Het bestaande beleid gaat uit van 'werk boven inkomen' en 'misbruik streng bestraffen'. " 'Work-first-projecten' schieten als paddestoelen uit de grond en uitkeringsgerechtigden worden flink achter de broek gezeten. Daar is op zich niets tegen. Maar als het erop neerkomt dat mensen allerlei onzinnige verplichtingen opgelegd krijgen of op een plaagzieke manier worden achtervolgd, moet de balans tussen rechten en plichten worden hersteld," betoogt Vonk. Het grondrecht vraagt dan om een actieve opstelling en corrigerend optreden van rechters. Vonk meent dat dit soort correcties serieus moeten worden opgepakt. Ze houden het stelsel op de juiste koers. "Sociale zekerheid moet een recht blijven en mag niet verworden tot een soort politietaak zoals bij de armenzorg van de negentiende eeuw het geval was."
Mondiaal sociaal vangnet nodig
Ook op mondiaal niveau is het grondrecht van de sociale zekerheid in ontwikkeling. Het VN Comité voor de sociale grondrechten besteedt er dit jaar speciaal aandacht aan. De meest opmerkelijke ontwikkeling heeft volgens Vonk betrekking op het denken over een wereldwijd sociaal vangnet. De Internationale Arbeidsorganisatie wil een Verdrag ontwikkelen waarin regels zijn opgenomen over de meest essentiële vormen van steun, bestaande uit basisgezondheidszorg; kindertoeslagen, bijstand en een basispensioen. Een dergelijk verdrag zou de kroon vormen op de erkenning van een recht op sociale zekerheid voor eenieder. Dat is hard nodig, volgens Vonk. "De helft van de wereldbevolking leeft zonder enige vorm van sociale zekerheid, voor tachtig procent is de sociale zekerheid ontoereikend. De allerarmste landen moeten worden geholpen met het instellen van het sociaal vangnet. Landen die in ontwikkeling zijn, zoals China en India, moeten hun aandeel nemen in de sociale bescherming van hun eigen onderdanen."
Wetenschappelijk onderzoek
Vonk erkent dat het nuttige effect van het grondrecht wordt ondergraven door de onbepaaldheid ervan. Volgens hem is het echter niet onmogelijk het grondrecht te concretiseren. Dit kan door het uit te splitsen in subbeginselen. In zijn oratie noemt Vonk er zeven onder de noemers: bescherming, insluiting, zekerheid, solidariteit, gelijke rechtsbedeling en non-discriminatie, rule of law en goed bestuur. Het is de taak van de wetenschap om de inhoud en werking van deze beginselen nader uit te werken.
Curriculum Vitae
Prof.mr. Gijsbert J. Vonk is sinds 1 januari 2007 hoogleraar socialezekerheidsrecht aan de Faculteit Rechtsgeleerheid van de Rijksuniversiteit Groningen. Voorheen was hij hoofd juridische zaken bij de Sociale Verzekeringsbank. Vanaf 1999 is Vonk tevens bijzonder hoogleraar socialezekerheidsrecht aan de Vrije Universiteit.
Noot voor de pers
De complete tekst van de rede is aan te vragen bij de afdeling Communicatie, tel. 050-363 4444, e-mail: communicatie@rug.nl
Informatie: prof.dr. G.J. Vonk, tel. 050-363 57 65 (werk), 06-23 34 54 66 (privé), e-mail g.j.vonk@rug.nl
Redactie
Afdeling Communicatie / Postbus 72, 9700 AB Groningen / 050 - 363 44 44 / communicatie@rug.nl / www.rug.nl
Rijksuniversiteit Groningen
De Rijksuniversiteit Groningen behoort tot de top van de Europese research-universiteiten en is internationaal georiënteerd. De universiteit is maatschappelijk actief en voelt zich betrokken bij haar omgeving. Talent, ambitie en prestatie van de 25.000 studenten en 5.500 medewerkers worden waar mogelijk gehonoreerd.
Rijksuniversiteit Groningen