2e Topconferentie Bereikbaarheid Zuidvleugel
Toespraak | 21-02-2008 | Rotterdam | Jan Hendrik Dronkers
* Weg uit de Randstad?
* Randstad Urgent
* Van MIT naar MIRT
* OV-ambities
* Anders Betalen voor Mobiliteit
* Schoon en zuinig
* Tot slot: wie is aan zet?
Alleen de uitgesproken tekst geldt.
Weg uit de Randstad?
Het gaat hier vandaag over de bereikbaarheid van de Zuidvleugel. U
kent de verhalen over de files: ze houden 's ochtends later op en ze
beginnen `s middags eerder. Dat is niet prettig als je er dagelijks
doorheen moet van huis naar werk en van werk naar huis. Ik weet er
alles van, ik ben een ervaringsdeskundige, want ik werk in Den Haag en
woon in het oosten van het land.
Maar zelfs als Nederland niet werkt, tijdens de vakantieperiodes, is
het raak: u weet dat IKEA Delft een nieuwe op- en afrit heeft naar de
A13, maar het aantal liefhebbers van Billy-, Ivar- en
Aspelund-systemen neemt blijkbaar zo sterk toe, dat er enorme
opstoppingen blijven.
De meeste mensen vinden files irritant. Maar wat te doen? Je kunt
natuurlijk roepen dat de overheid de files moet oplossen, maar wel
gewoon dagelijks in de files blijven staan.
Of je kunt overwegen van baan te veranderen en uit de Randstad weg te
trekken; volgens de voorzitter van de Kamer van Koophandel Haaglanden
en Rijnland overweegt maar liefst dertig procent van de werknemers
dat; da's wel heel veel, ik ben benieuwd waar hij dat vandaan heeft.
Maar er zijn meer wegen die naar Rome leiden. Je kunt voor jezelf
creatieve oplossingen bedenken om niet medeveroorzaker van die files
te zijn. Zo ga ik zelf regelmatig met de trein. Maar vaker thuiswerken
of flexwerken is ook een optie. Dat is trouwens één van de opties die
de Taskforce Mobiliteitsmanagement van Lodewijk de Waal uitzoekt om
het aantal autokilometers in de spits met 5 procent te laten afnemen;
hij komt rond 1 september met zijn voorstellen naar buiten.
Interessant ook vind ik de idee van de ANWB, de NS en de Rabobank voor
een filevrije dag in oktober. Dit laat namelijk zien dat het
bedrijfsleven zelf initiatief neemt. We want more, zou ik zeggen. Want
de overheid kan de files niet alleen aanpakken. Al ligt er natuurlijk
wel een belangrijke taak voor de overheid.
Het dichtslibben van de Randstad is een probleem. Een urgent probleem.
Niet alleen voor de concurrentiekracht van deze regio, maar ook voor
de leefbaarheid. Onderdeel van het probleem is de bestuurlijke
filevorming. Of, zoals de Territorial Review Randstad van de OESO in
2007 keihard op tafel legde: "administrative crowdedness"
(bestuurlijke drukte). Mijn minister Eurlings stelt vastberaden:
"Iedereen begrijpt dat het zo niet langer kan" en: "Ik wil een einde
aan de besluiteloosheid" en: "Ik ben niet iemand die vier jaar lang
risicoloos ministertje wil spelen."
Infrastructuur is de backbone van de economie. En de economie van de
Randstad is de motor van Nederland. Het kabinet is er daarom veel aan
gelegen de bereikbaarheid in de Randstad te verbeteren. Het kabinet
heeft het initiatief genomen met:
1. Anders Betalen voor Mobiliteit, ook wel de kilometerbeprijzing.
2. OV-ambities.
3. Schoon en zuinig: voor een beter milieu.
4. Meer integrale prioritering van de budgetten: van MIT naar MIRT.
5. Programma Randstad Urgent, inclusief een visie op de Randstad in
2040.
Randstad Urgent
Ik begin met het laatste punt, Randstad Urgent. U merkt misschien dat
ik telkens over de Rándstad praat. Niet over de Zuidvleugel. Dat heeft
een reden. Het kabinet ziet de gehele Randstad als een regio die moet
samenwerken om het hoofd boven water te houden in de internationale
concurrentie. Het is niet voor niets dat in het programma Randstad
Urgent de nadruk wordt gelegd op samenhang, integraliteit en
samenwerking. Zo zien we de A4 als dé backbone van de Randstad en
Almere als dé woningbouwlocatie van de Randstad.
Minder gelukkig zijn we met de marketing rond de brand `Metropool
Amsterdam'. De Amsterdamse wethouder Van Poelgeest stelde vorige week
tijdens een bijeenkomst van Randstad 2040: "De eerste tien tot
vijftien jaar hebben we de Randstad helemaal niet nodig!" Hier kan ik
het wel zeggen: dat is me iets te veel Ajax-gevoel. Het is goed dat de
partijen in de Noordvleugel prima samenwerken - daar kan de
Zuidvleugel nog wat van leren - maar dít moeten ze niet doen.
Het kabinet is er juist op gebrand de Rándstad een impuls geven: de
vleugels kunnen niet zonder elkaar! Een vogel met één vleugel komt
toch ook niet ver! Daarbij hoort branding van de Randstad als een
unieke regio.
Ik zal nu stilstaan bij de vraag hoe het kabinet een impuls geeft met
Randstad Urgent. Om de concurrentie met andere West-Europese regio's
aan te kunnen, zetten het kabinet, provincies, gemeenten en
stadsregio's samen hun schouders eronder om de problemen in de
Randstad aan te pakken. Samenwerking is essentieel.
Voor het programma Randstad Urgent is een selectie gemaakt van ruim 30
projecten. Door deze selectie kan alle energie zich richten op een
snel resultaat. Deze projecten vrágen om een oplossing en dragen bij
aan de ontwikkeling van de Randstad. Randstad Urgent gaat niet alleen
over bereikbaarheid, ook over wonen, groen, bedrijventerreinen en
droge voeten; maar áls je het hebt over de bereikbaarheid in de
Zuidvleugel van de Randstad denk dan onder andere aan de volgende
projecten:
* A4: Flessenhals A4 bij Leiderdorp, A4 Midden-Delfland, Project
Mainportcorridor Zuid
* Den Haag Internationaal: de ontsluiting van Den Haag met het
Trekvliettracé in relatie met de ontwikkeling van de Binckhorst.
* Bereikbaarheid rond Rotterdam: A13/A16, het spoor tussen Rotterdam
en Den Haag, A15 Maasvlakte/Vaanplein, verkenning tweede
ontsluiting haven Rotterdam.
Om de bestuurlijke drukte te bestrijden heeft elk project slechts twee
bestuurders die verantwoordelijk zijn voor het resultaat. Zo'n
bestuurlijk duo bestaat uit een minister of staatssecretaris én een
regiobestuurder. Zij hebben ervoor getékend om deadlines te halen en
besluiten te nemen of te laten nemen. Namens het kabinet is minister
voor de Randstad Eurlings verantwoordelijk en rekent deze bestuurders
af op hun resultaten. Ervaren en gezaghebbende mensen uit
maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven zetten zich als
ambassadeur in voor de projecten.
De voortgang van de besluitvorming is transparant. Wie zijn werk goed
doet en zijn afspraken nakomt, krijgt een goede naam (faming). Wie het
minder goed doet en zijn afspraken niet haalt, heeft wat ons betreft
een reputatieprobleem (shaming).
Doen wat moet gebeuren en wanneer het nodig is knopen doorhakken, dat
is de aanpak van Randstad Urgent. Om meters te maken en vertraging van
projecten te voorkomen, gaat de bestuurlijke cultuur van stroperigheid
en jarenlange ongelimiteerde uitloop van besluitvorming op de schop.
Geen bestuurlijke filevorming meer. Het gaat om doorzetten, voor een
sterke Randstad en een sterk Nederland.
Dat is een forse ambitie van minister Eurlings. En een forse opgave
voor de partners in de Zuidvleugel, want als ik terugdenk aan hoe de
selectie voor het programma tot stand kwam met die ene provincie en
die twee grote steden, dat verdiende niet de schoonheidsprijs.
Van MIT naar MIRT
Dan: van MIT naar MIRT, het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte
en Transport. We hebben het nu over geld. Veel geld. De reservering
voor Zuidvleugel-projecten bedraagt ruim 6,7 miljard euro, en voor
Noordvleugel-projecten 9,3 miljard. De kern is dat nu ook `Ruimte' -
de R van MIRT - een plek heeft in de integrale prioritering van de
rijksinvesteringen in de fysieke leefomgeving. Dat is geen onlogische
stap. Het herontwikkelen van bedrijventerreinen zoals de Haagse
Binckhorst, het ontwikkelen van nieuwe woningbouwlocaties zoals
Valkenburg en de Zuidplaspolder en het realiseren van mobiliteit `van
deur tot deur', vraagt om adequate, integrale, gebiedsgerichte
oplossingen voor de bereikbaarheid.
De Randstad-focus brengen we aan door de vormgeving van het
Bestuurlijke Overleg. De minister heeft twee keer per jaar Bestuurlijk
Overleg met de regio. Dat gebeurt sinds oktober 2007 in een
Bestuurlijk Overleg Randstad. Hierin komen de belangrijkste projecten
van de Noordvleugel, de Zuidvleugel en de Utrechtse regio aan bod die
op dat moment om besluitvorming vragen. Op deze manier moet de
Randstad-focus gemeengoed worden. Bij de regio, maar ook bij het Rijk.
Want ook de ministeries, V&W en VROM niet in de laatste plaats, zullen
moeten leren gezamenlijk op te trekken.
De Zuidvleugel is in het laatste Bestuurlijk Overleg het nodige in het
vooruitzicht gesteld door het Rijk: zo'n 415 miljoen euro. Maar wel
onder de conditie van medefinanciering door de regio. Een paar
voorbeelden:
* Zo komt voor het Trekvliettracé 225 miljoen beschikbaar, als de
regio hetzelfde bedrag op tafel legt en voldoet aan een aantal
randvoorwaarden.
* Hetzelfde geldt voor de quick scan A12 (Gouwse Knoop): 100 miljoen
van het Rijk, als de regio dat ook bijdraagt en aan een aantal
randvoorwaarden voldoet.
* Ook het aanpakken van vijf aansluitingen van het hoofdwegennet op
het onderliggend wegennet, waardoor de doorstroming flink toeneemt
(onder andere A15/N3 bij Papendrecht) wordt gerealiseerd op basis
van 50/50 procent basis.
* Een heet hangijzer, waarover de Tweede Kamer een motie heeft
aangenomen, is de bereikbaarheidsprojecten in de Leidse regio,
waaronder de Rijnlandroute; de ontsluiting van de nieuwe
woningbouwlocatie bij Valkenburg is belangrijk, maar het laatste
woord daarover is nog niet gezegd.
OV-ambities
Uiteraard levert het OV ook een grote bijdrage aan het verbeteren van
de bereikbaarheid. Het gaat niet alleen om investeren in meer asfalt
maar ook om beter benutten van bestaande capaciteit van weg en OV.
Daar valt nog veel winst te halen. Denk bijvoorbeeld aan betere
onderlinge afspraken binnen de regio en tussen regio's met de
verschillende concessieverleners in het desbetreffende gebied.
Staatssecretaris Huizinga wil een OV-actieprogramma opstellen om een
kwaliteitsimpuls te geven aan het regionaal OV. Hierbij is zij
geïnteresseerd in plannen die meer groei opleveren dan 2,1 % zoals in
de Nota Mobiliteit is afgesproken. De OV-visie die vorig jaar is
opgesteld door deze regio wordt betrokken bij dit actieplan.
Een ander belangrijk punt is het Randstad Urgent-project `korte
termijn maatregelen ketenmobiliteit'. Hierin zijn alle acties
opgenomen die moeten leiden tot betere aansluitingen. Je moet
makkelijker vanuit de auto en van de fiets op het OV kunnen stappen en
van OV op OV kunnen overstappen. In de Zuidvleugel gaat het om de
verbetering van de doorstroming van drie buscorridors: Leiden-Den
Haag, Drechtsteden-Kralingse Zoom en Naaldwijk-Den Haag. En om
maatregelen die de overstapkwaliteit moeten verbeteren op zes
locaties, onder andere met actuele reisinformatie.
Daarnaast loopt er een onderzoek naar de mogelijke invoering van één
OV-autoriteit voor de hele Randstad. Die verkenning is na de zomer
klaar en wordt afgerond met een bestuurlijke conferentie. Of die
verkenning daadwerkelijk één autoriteit voor OV als beste oplossing
gaat opleveren, dat weten we nog niet.
Anders Betalen voor Mobiliteit
We komen bij Anders Betalen voor Mobiliteit. Eind vorig jaar heeft het
kabinet besloten een kilometerprijs in te voeren op alle Nederlandse
wegen. In 2011 starten we met vrachtvervoer. Een jaar later beginnen
we met personenauto's en vanaf 2016 zal de kilometerprijs volledig
zijn uitgerold. Eerlijkheid, betere bereikbaarheid en milieuwinst zijn
hierbij de kernbegrippen.
Om onomkeerbare stappen te zetten wordt in deze kabinetsperiode de
wetgeving afgerond, worden de vaste autobelastingen omgezet, staat de
organisatie voor de uitvoering en is de techniek getest. Op weg naar
de invoering van de kilometerprijs voeren we vanaf dit jaar
proefprojecten uit met als doel de techniek te testen en gedrags- en
bereikbaarheidseffecten te realiseren. Mobiliteitsprojecten omvatten
projecten die tegemoetkomen aan het terechte gevoel van urgentie rond
de bereikbaarheid van de grote steden. Met deze projecten willen we
een omslag in het denken over mobiliteit in gang zetten. Daarnaast kan
op die manier een impuls komen voor de ontwikkeling van
in-car-technologie, verbonden aan het stimuleren van
mobiliteitsmanagement door werkgevers. Voor deze projecten is een
bedrag van 100 miljoen euro beschikbaar, waarschijnlijk (deels) in de
vorm van een subsidieregeling.
Met de mobiliteitsprojecten willen we:
* inzicht krijgen in gedragsverandering door onder andere
prijsprikkels te introduceren en gebruikers verschillende
alternatieven aan te bieden zoals OV, fiets, telewerken, flexibel
werken;
* bijdragen aan de filereductie rondom de grote steden;
* en een impuls geven aan innovatie en mobiliteitsdiensten; denk aan
stimulering van value added services zoals real-time reistijdinfo
en actueel advies over de vervoerswijze).
Namens Eurlings zeg ik: kom met sterke ideeën en projectvoorstellen!
De Zuidvleugel heeft inmiddels laten zien dat door een goede
publiek-private samenwerking goede resultaten kunnen worden gehaald.
Een mooi voorbeeld daarvan is het project Spitsmijden, voor
automobilisten op het traject Zoetermeer-Den Haag.
Schoon en zuinig
Last but not least de duurzaamheidsdoelstelling van het kabinet. We
staan met elkaar voor grote uitdagingen, die om onconventionele
oplossingen vragen. Dat geldt niet alleen voor de bereikbaarheid van
de Randstad. Het geldt ook voor de duurzaamheid van onze mobiliteit en
vooral voor hoe wij met het klimaat- en energievraagstuk omgaan. In
het programma `Schoon en Zuinig' werken overheden en marktpartijen
samen aan het terugdringen van CO2-emissies. De opgave is groot en de
ambitie navenant. Dat redden we niet met alleen conventionele
maatregelen. Nee, innovaties en nieuwe samenwerkingsverbanden zijn
dringend nodig.
Daarom gaan de Ministers van V&W en VROM op 26 maart met een groot
aantal spelers uit het veld van mobiliteit en logistiek een zogeheten
Sectorakkoord sluiten. Dat akkoord zien we als het begin van een
`klimaatcoalitie' van partners die er echt voor willen gáán. Het
Havenbedrijf Rotterdam is er zo één die daarin voorop loopt. Ook het
recente voorstel van burgemeester Opstelten voor een
vervoersautoriteit rond de Rotterdamse haven plaats ik in dit vakje.
Als het vrachtverkeer overdag geweerd wordt van de snelwegen in de
regio, ontstaat er minder verkeerscongestie en is er dus minder
uitstoot. Het is prima als overheid en bedrijfsleven gezamenlijk hun
verantwoordelijkheid nemen om dit te regelen.
Tot slot: wie is aan zet?
Ik rond af en vat samen. Bereikbaarheid is een urgent probleem. Dat
zullen en kunnen we niet in een handomdraai oplossen. De bestuurlijke
filevorming is onderdeel van het probleem. Ik heb aangegeven hoe het
kabinet de toon zet met de onconventionele werkwijze van Randstad
Urgent, door de nieuwe vormgeving van het MIRT en met ambitieuze
doelstellingen voor het OV en met Anders Betalen voor Mobiliteit. Het
kabinet heeft als motto `Samen Werken, Samen Leven'. We zullen het in
deze polder, die Randstad heet, van samenwerking moeten hebben en van
inventiviteit. Dat is de opdracht voor het Rijk. En voor de regio. En
voor het bedrijfsleven. Ja, eigenlijk voor iedereen die een belang
heeft bij een Randstad waar je goed kunt werken en leven.
Spring over je eigen schaduw heen. Ga voor de Randstad. Combineer de
Ajax-flair met dat mooie Feyenoord-motto `Geen woorden maar daden!'
Deze clubs afzonderlijk stellen op het Europese podium niks voor, maar
met een gezamenlijk team worden we kampioen!
Meer informatie
* Naar een duurzame, concurrerende topregio
* Anders Betalen voor Mobiliteit
Zie ook
* Mobiliteit en bereikbaarheid
* Mobiliteit versus milieu
* Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport
Ministerie van Verkeer en Waterstaat