Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht

PB08-023
27 maart 2008

Groei economie vierde kwartaal licht opwaarts bijgesteld naar 4,5 procent

De Nederlandse economie is in het vierde kwartaal van 2007 met 4,5 procent gegroeid ten opzichte van een jaar eerder. Deze tweede raming van de economische groei is 0,1 procentpunt hoger dan de eerste raming van 14 februari. De economische groei voor heel 2007 is niet aangepast en blijft 3,5 procent. Dit blijkt uit cijfers van het CBS.

Licht opwaartse bijstelling
De investeringen komen iets hoger uit dan bij de eerste raming, terwijl de overheidsconsumptie naar beneden is bijgesteld. Per saldo resulteert een opwaartse bijstelling van de economische groei met 0,1 procentpunt. De productie in de delfstoffenwinning en in de handel- en transportsector was iets hoger, terwijl de landbouw en de financiële en zakelijke dienstverlening iets lager uitkwamen.

Kwartaal-op-kwartaalgroei 1,2 procent De economie groeide in het vierde kwartaal met 1,2 procent ten opzichte van het derde kwartaal. Dat is gelijk aan de eerste raming. Deze kwartaal-op- kwartaalgroei is de afgelopen acht jaar alleen overtroffen in het derde kwartaal van 2007. Toen was deze met 1,8 procent nog fors hoger.

Sterke groei uitvoer en consumptie Ook in het vierde kwartaal groeide de uitvoer van goederen en diensten sterk met 6,8 procent. De uitvoer van Nederlands product groeide met 4,6 procent. Dat is aanzienlijk hoger dan in het eerste halfjaar van 2007. De groei van de ln. De invoer groeide in het vierde kwartaal met 4,1 procent. De invoergroei werd wederuitvoer was met 8,8 procent opnieuw hoger dan die van de export van Nederlands product.
sbc. De consumptie van huishoudens is in het vierde kwartaal met 3,3 procent gedrukt doordat er minder diensten werden ingevoerd en door de beperkte groei van de investeringen. De investeringen groeiden in het vierde kwartaal met 2,7 procent ten opzichte van een jaar eerder. w gegroeid. Dat kwam vooral door het hogere aardgasverbruik. In vergelijking met het extreem zachte najaar van 2006 werd er aanzienlijk meer gestookt. w Ook gaven huishoudens meer geld uit aan duurzame goederen - zoals meubels en auto's ­ en aan voedings- en genotmiddelen. w
CBS Persbericht PB08-023 pagina 1 van 5

Aardgaswinning impuls voor economische groei
De delfstoffenwinning leverde in het vierde kwartaal van 2007 een belangrijke bijdrage aan de economische groei. Zowel in het binnenland als in het buitenland werd veel meer aardgas afgezet. Ook de bouwproductie groeide met 4,6 procent sterk. De bouw profiteerde van flink hogere investeringen in bedrijfsgebouwen. Binnen de commerciële dienstverlening deed vooral de uitzendbranche het goed met een groei van rond de 10 procent. De groei van de industriële productie was met 1 procent relatief bescheiden.

Technische toelichting
Achtergrondinformatie over de ramingen
Er worden meerdere ramingen samengesteld en gepubliceerd van de economische groei in een kwartaal. De eerste raming of flash-raming wordt uiterlijk 45 dagen na afloop van een kwartaal gepubliceerd. De cijfers van de eerste raming kunnen wijzigen op grond van nieuwe statistische broninformatie die nadien beschikbaar komt. In de tweede raming die uiterlijk 90 dagen na afloop van een kwartaal wordt gepubliceerd, is deze nieuwe en meer uitgebreide statistische informatie verwerkt. Op dat moment komen bovendien meer detailgegevens beschikbaar. Bij de afsluiting van het vierde kwartaal komt tevens de eerste raming van het jaar gereed en worden de eerste drie kwartalen opnieuw vastgesteld. Bij deze tweede raming zijn ook de belastinggegevens in lopende prijzen van de eerste drie kwartalen van 2007 aangepast op basis van nieuwe informatie. Dit heeft geen consequenties voor de economische groeicijfers.
Ook nadien kunnen de cijfers nog worden aangepast. De kwartaalgegevens worden namelijk eenmaal per jaar in juli geijkt aan de jaarcijfers van de Nationale rekeningen die volgens een vaste cyclus van drie opeenvolgende ramingen (voorlopige raming, nader voorlopige raming en definitieve raming) worden herzien. Ook hier is sprake van steeds betere en meer gedetailleerde statistische informatie op basis waarvan de ramingen kunnen worden verrijkt. Gegevens over banen, arbeidsvolume en lonen
Vandaag verschijnt ook het persbericht met gegevens over het totaal aantal banen van werknemers in het derde en vierde kwartaal van 2007. Deze gegevens sluiten aan bij de gegevens die op 30 november 2007 zijn gepubliceerd over het eerste en tweede kwartaal van 2007. Gegevens over het arbeidsvolume en de beloning van werknemers ontbreken nog over de laatste twee kwartalen van 2007. Door de overgang op een nieuw waarnemingssysteem, waarin de loonaangifte van bedrijven centraal staat, zijn achterstanden in de verwerking ontstaan die nog niet volledig zijn ingelopen. Naar verwachting zullen de gegevens over de lonen en het arbeidsvolume in het derde en vierde kwartaal van 2007 over enkele weken gepubliceerd kunnen worden. Voor volgende kwartalen wordt gestreefd naar hervatting van publicatie van arbeids- en loongegevens op de vaste plandata. Seizoengecorrigeerde gegevens
Normale praktijk is dat mutaties worden berekend ten opzichte van het vergelijkbare kwartaal van het voorafgaande jaar. Om een zo goed mogelijk beeld te geven van de conjuncturele stand van zaken wordt de groei voor enkele variabelen zoals het bbp ook ten opzichte van het voorgaande kwartaal berekend. Hierbij wordt gecorrigeerd voor seizoen- en werkdageffecten. Bij het uitkomen van nieuwe kwartaalcijfers wordt deze seizoencorrectie steeds CBS Persbericht PB08-023 pagina 2 van 5

opnieuw doorgerekend. Dit leidt doorgaans tot geringe bijstellingen van eerder geraamde cijfers, incidenteel tot meer substantiële bijstellingen. Jaarcijfers
Het persbericht over de tweede raming van de economische groei voor het eerste kwartaal bevat additionele gegevens over het productie- en bestedingendeel van de jaarpublicatie Nationale rekeningen. In dat persbericht zullen daarom twee extra tabellen worden opgenomen met enkele nieuwe jaarcijfers.
Zorgstelsel
Op 1 januari 2006 is het nieuwe zorgstelsel ingevoerd. In de Nationale rekeningen brengt dit een verschuiving met zich mee van consumptie door huishoudens naar consumptie door de overheid. De consumptie door huishoudens is hierdoor in 2006 veel lager, de consumptie door de overheid veel hoger dan een jaar eerder. Ook heeft bij de productie een overheveling plaatsgevonden van overheid naar verzekeringsinstellingen. In dit persbericht zijn de cijfers opgenomen waarin deze verschuivingen zijn verwerkt. Daarnaast zijn voor 2006 in tabel 2 tussen haakjes de cijfers opgenomen waarin voor deze verschuiving is gecorrigeerd. Bij de beschrijving van ontwikkelingen is de tekst van het persbericht gebaseerd op de gecorrigeerde cijfers. Het effect van het nieuwe zorgstelsel doet zich in 2007 niet meer voor.

Bruto binnenlands product: volume
% mld euro 10 122 8 118 6 114 4 110 2 106 0 102
-2 98 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II IIIIV I II III IV 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 %-mutatie t.o.v. dezelfde periode een jaar eerder (links) seizoengecorrigeerd, mld euro prijsniveau 2000 (rechts) Bron: CBS.
CBS Persbericht PB08-023 pagina 3 van 5

Tabel 1: Bruto binnenlands product (marktprijzen)
Waarde Volumeverandering t.o.v.
zelfde periode vorig jaar voorgaande periode 1) # mld euro % % 2004 491,2 2,2 . 2005 509,0 1,5 . 2006 534,3 3,0 . 2007 559,5# 3,5 . 2004-I 120,5 1,6 1,2 II 124,3 2,1 0,4 III 118,6 2,6 0,4 IV 127,8 2,7 0,1 2005-I 123,8 0,5 -0,1 II 129,0 1,6 0,8 III 123,1 2,0 0,8 IV 133,0 1,9 0,7 2006-I 131,2 3,5 0,5 II 135,3 3,1 1,2 III 128,6 2,8 0,4 IV 139,2 2,7 0,7 2007-I 136,8# 2,5 0,9 II 140,6# 2,6 0,4 III 135,5 4,2 1,8 IV 146,7 4,5# 1,2 1) Gecorrigeerd voor seizoeninvloeden en werkdageffecten. #) Deze cijfers zijn bijgesteld. Achtergrondinformatie staat in de technische toelichting. Bron: CBS.

CBS Persbericht PB08-023 pagina 4 van 5

Tabel 2: Goederen- en dienstentotalen
20062) 2007# 2007 I II III IV# Volumemutaties in % t.o.v. een jaar eerder Consumptieve bestedingen 2,5 2,3 1,9 1,8 2,9 2,6 w.v. door huishoudens -0,8 2,1 1,6 1,4 2,2 3,3 (2,7) door overheid 9,4 2,7 2,7 2,6 4,1 1,5 (2,2) Investeringen in vaste activa 7,2 5,1 9,1 2,8 6,5 2,7 Veranderingen voorraden 1) -0,1 -0,3 0,0 -1,4 -0,3 0,4 Nationale bestedingen 3,4 2,6 2,4 2,3 3,6 2,4 Uitvoer goederen en diensten 7,0 6,4 5,7 5,5 7,5 6,8 Invoer goederen en diensten 8,1 5,5 5,9 5,2 7,0 4,1 Bruto binnenlands product 3,0 3,5 2,5 2,6 4,2 4,5 1) In procenten van het bbp in constante prijzen.
2) De getallen tussen haakjes zijn gecorrigeerd voor veranderingen in het zorgstelsel. #) Deze cijfers zijn bijgesteld. Achtergrondinformatie staat in de technische toelichting. Bron: CBS.

Tabel 3: Toegevoegde waarde van producenten (bruto, basisprijzen) 2006 2007# 2007 I II III IV# Volumemutaties in % t.o.v. een jaar eerder Producenten van:
Goederen 1,6 2,9 -1,7 0,6 4,8 7,9 Landbouw en visserij -1,9 1,1 2,0 -0,3 0,3 2,1 Industrie en energie: 1,2 2,2 -4,6 -0,9 5,3 9,6 w.o. Industrie 2,3 2,5 4,6 2,4 2,1 1,0 Delfstoffenwinning -3,3 1,3 -24,2 -14,3 28,4 37,4 Bouwnijverheid 4,1 5,7 7,4 5,4 5,5 4,6 Commerciële diensten 4,6 4,5 5,3 4,2 4,8 3,6 Handel, horeca en transport 5,5 4,5 5,3 3,8 5,1 3,9 Financiële en zakelijke 3,9 4,4 5,3 4,5 4,7 3,4 diensten
Niet-commerciële diensten 1,3 2,4 2,1 2,0 2,5 2,9 #) Deze cijfers zijn bijgesteld. Achtergrondinformatie staat in de technische toelichting. Bron: CBS.
CBS Persbericht PB08-023 pagina 5 van 5


---- --