Jan Hendriks, hoogleraar Milieukunde:
'Gifnormen gaan alleen over bekende stoffen'
Op de normen voor bekende, giftige stoffen kun je vertrouwen, zegt Jan Hendriks, hoogleraar Milieukunde en deskundig in toxische stoffen, naar aanleiding van de commotie over de concentraties chroom rond de hoogovens van Corus. Maar: er zijn heel veel stoffen waarvan we geen flauw idee hebben wat ze precies doen. Wacht niet met onderzoek voor het te laat is.
'Veel mensen beseffen niet dat er van nature al veel chemische stoffen in voedsel, de natuur en ons eigen lichaam zitten. Dat is helemaal geen probleem. Het adagium voor giftig of niet giftig is de concentratie waarin een stof voorkomt. Een supermarkt met groenten waarvan de bestrijdingsmiddelen de norm overschrijden, dat is iets om tegen op te treden. Maar de loutere aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen hoeft geen probleem te zijn, zolang die onder de norm blijft. En over die normen is goed nagedacht, daar kun je op vertrouwen.
Een probleem is wel dat de normen alleen de bekende stoffen betreffen. Van duizenden chemische stoffen is helemaal niet zo veel bekend. We weten dus niet of ze toxisch zijn. Ik heb zelf ooit aangetoond dat slechts 10 procent van de giftigheid van oppervlaktewater verklaard kan worden uit stoffen die we chemisch kunnen detecteren. De overige 90 procent kennen we nog niet.
Verder moet je niet te makkelijk denken dat het probleem verholpen is als een stof verboden wordt. Immers, zo'n stof wordt vervangen door andere stoffen. Neem DDT: dat is nu verboden, maar we gebruiken in de landbouw nog steeds bestrijdingsmiddelen. We leren gelukkig wel, de nieuwe stoffen zijn minder erg, maar er blijft genoeg reden om ze in de gaten te houden. Temeer daar buiten in het milieu dingen gebeuren die je in het lab niet altijd kunt voorzien.
Chemofobie is niet terecht. Het is echt niet zo dat alle chemische stoffen schadelijk en giftig zijn. Maar we zeggen ook niet dat het allemaal geen kwaad kan. Onze boodschap is: houd de les van DDT in het achterhoofd en wacht niet met onderzoek tot het te laat is, maar toets het effect van een stof vooraf.
Dat geldt ook voor nieuwe technologieën. De ontwikkeling van stoffen op nanoschaal kan leiden tot andere chemische eigenschappen. Zo zijn er aanwijzingen dat koolstofnanobuisjes giftig zouden zijn. Je moet niet alleen juichen over de positieve effecten van nanotechnologie, maar ook op tijd stilstaan bij mogelijk negatieve gevolgen. Op de lange termijn komt dat de publieke waardering voor nanotechnologie ten goede.'
Wetenschapsredactie Radboud Universiteit Nijmegen
De link voor de media
(024) 361 60 00