abcdefgh
Aan
de voorzitter van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
Binnenhof 4
2513 AA DEN HAAG
Contactpersoon Doorkiesnummer
- -
Datum Bijlage(n)
3 juli 2008 2
Ons kenmerk Uw kenmerk
DGW/WRO-2008/1028 -
Onderwerp
derde voortgangsrapportage afbouw regierol bouwgrondstoffen
Geachte voorzitter,
Mede namens de Ministers van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer
en van Economische Zaken bericht ik u het volgende.
Op 23 mei 2003 heeft mijn voorgangster u geïnformeerd over het kabinetsbesluit tot
afbouw van de regierol in de bouwgrondstoffenvoorziening1. Kernboodschap van deze
brief was dat het Rijk het beleid ten aanzien van tijdige en voldoende voorziening voor
bouwgrondstoffen inclusief de bijbehorende taakstellingen loslaat en de tijdige
voorziening met bouwgrondstoffen overlaat aan de markt. Hierbij heeft zij aangegeven
dat één en ander zorgvuldig zal gebeuren, dat voor een goed overgangsbeleid een aantal
acties in gang wordt gezet en dat ze over de vordering van de uitvoering hiervan zal
rapporteren. U heeft inmiddels twee voortgangsrapportages ontvangen2.
In de Nota Ruimte is vastgelegd dat het doel van het beleid ten aanzien van de bouw-
grondstoffenvoorziening is om winning van deze stoffen in Nederland te stimuleren op
een maatschappelijk aanvaardbare wijze. De achtergrond daarvan is dat winning in
Nederland de afwenteling van de ruimtelijke problemen op buurlanden beperkt. Het
kabinet verwacht van het ontgrondend bedrijfsleven dat het kwalitatief goede en
maatschappelijk verantwoorde projecten ontwikkelt in nauwe samenwerking met
gemeenten en andere partijen zoals natuurorganisaties.
1 Kamerstukken II, 2002-2003, 28 600 XII, nr. 114.
2 Kamerstukken II, 2004-2005, 29 800 XII, nr. 9 en 2006-2007, 30 800 XII, nr. 4
Postadres Postbus 20901, 2500 EX Den Haag Telefoon 070 351 61 71
Bezoekadres Plesmanweg 1-6, 2597 JG Den Haag Fax 070 351 78 95
bereikbaar met tram 9 (station hs en cs) en bus 22 (station cs)
DGW/WRO-2008/1028
De Commissie taakstellingen en flankerend beleid beton- en metselzandvoorziening
(Commissie Tommel) is in 2002 ingesteld door mijn voorgangster en het IPO voor het
volgen van de taakstellingen voor beton- en metselzand en van het flankerend beleid
zoals het gebruik van secundaire grondstoffen. Nadat in 2003 het beleid is gewijzigd, is de
taak verbreed tot advisering over het proces van afbouw van de regierol van het Rijk en
de ontwikkeling van marktwerking. Bijgaand treft u de adviezen aan van 2006 en 2007.
Ik onderschrijf in hoofdlijnen deze adviezen en zal onderstaand ingaan op de conclusies en
aanbevelingen van de commissie.
Omslag op gang
De algemene lijn in het advies blijkt positief. De beleidsomslag van 2003 werkt goed door
en zowel provincies als bedrijfsleven bereiden zich goed voor op hun nieuwe rollen. In
eerdere voortgangsrapportages heeft mijn voorgangster nog twijfel uitgesproken over de
rol van de provincies, maar inmiddels is duidelijk dat zij zich inderdaad richten op hun rol
als vergunningverlener en niet langer op volumebeleid. Ontgrondende bedrijven hebben
inmiddels enkele projecten geïnitieerd die bijdragen aan de ruimtelijke kwaliteit en de
branche als geheel stimuleert nieuwe werkwijzen. Op dit moment zijn er mogelijkheden
voor zand- en grindproductie binnen de projecten Zandmaas en Grensmaas, initiatieven
die weliswaar ouder zijn dan de beleidsomslag, maar wel goed passen in het nieuwe
beleid. De binnenlandse zandproductie is nu gestabiliseerd op ongeveer 2/3 van de
behoefte en bedrijven verwachten dat de productie op langere termijn weer kan stijgen.
Gezien deze berichten heb ik geen reden te twijfelen aan de indertijd ingezette koers.
Overgangslocaties
Onderdeel van de bestuurlijke afspraken, waar de taakstellingen deel van uitmaakten, is
dat de in voorbereiding zijnde projecten voor de winning van beton- en metselzand niet
vertraagd of gestopt zullen worden. Omdat het ontwikkelen van projecten ook onder het
nieuwe beleid veel tijd vergt, is het voor een goede overgang naar marktwerking nodig
dat deze projecten in uitvoering komen. In de Nota Ruimte is dit benadrukt en zijn met
name twee overgangslocaties voor de landelijke zandwinners genoemd als locaties waarop
winning in de geplande omvang van nationaal belang is: "Geertjesgolf" in de gemeente
Beuningen en "Over de Maas" in de gemeente West Maas en Waal, beide in Gelderland.
Zonder overgangslocaties zou de binnenlandse productie op korte termijn, direct na 2008,
verder dalen. Bij "Over de Maas" is er voldoende voortgang, al gaat het minder snel dan
gehoopt. De partiële streekplanherziening, met daarin een concrete beleidsbeslissing, is op
20 september 2006 vastgesteld door Provinciale Staten van Gelderland. Beroepen zijn op
12 maart 2008 door de Raad van State ongegrond verklaard. Provincie, gemeente en
Rijkswaterstaat hebben de verder benodigde besluiten reeds voorbereid en deze kunnen
op korte termijn in procedure worden gebracht. Bij "Geertjesgolf" is de voortgang
moeizamer. De gemeente Beuningen heeft in 2001 toegezegd mee te zullen werken aan
het project. De gemeente heeft er toen voor gekozen om taken zelf uit te voeren die
normaal gesproken bij de ontgrondende bedrijven liggen. Omdat het project bedoeld is als
overgangslocatie, is spoedige totstandkoming cruciaal. De vorige bewindspersonen van
VROM en VenW hebben in brieven aan de Kamer en aan de gemeente de bereidheid
uitgesproken om zo nodig het instrumentarium van de Wet op de Ruimtelijke Ordening
(WRO) in te zetten teneinde het project tot stand te laten komen.
---
DGW/WRO-2008/1028
Het heeft echter onze sterke voorkeur om er samen met de gemeente uit te komen. Dat is
de inzet van het kabinet geweest toen de minister van VROM en ik op 9 juli 2007 een
bestuurlijk overleg voerden met de gemeente Beuningen en de provincie Gelderland. Dit
heeft eraan bijgedragen dat de gemeente sinds kort bereid is om met de grondeigenaar te
onderhandelen over de voorwaarden voor het herzien van het bestemmingsplan. Op
4 april 2008 hebben de gemeente Beuningen, de provincie Gelderland en VenW een
gezamenlijk stappenplan voor de publieke besluitvorming over het project vastgesteld. De
minister van VROM heeft de intentie om, op basis van het instrumentarium van de
nieuwe Wet ruimtelijke ordening (Wro), een unilateraal initiatief van de grondeigenaar
ruimtelijk mogelijk te maken indien dit stappenplan niet tot het gewenste resultaat zou
leiden.
Taakstellingen gehaald
Als onderdeel van het overgangsbeleid zijn de taakstellingen voor beton- en metselzand
voor de lopende taakstellingsperiode 1999-2008 gehandhaafd. De commissie constateert
dat de taakstelling van de provincies behaald is (143 miljoen ton). De taakstelling van het
Rijk (27 miljoen ton) zal op basis van de huidige inzichten op enkele procenten na gehaald
worden. Ik merk hierbij op dat in 1997, toen deze taakstellingen werden vastgesteld, is
uitgegaan van een inzet van 50 miljoen ton aan alternatieven voor beton- en metselzand.
Omdat deze inzet niet kon worden gerealiseerd is een groter beroep op invoer uit
Duitsland gedaan.
Wijziging Ontgrondingenwet
Op 1 februari 2008 is een wijziging van de Ontgrondingenwet in werking getreden3.
Daarmee samenhangend is op dezelfde datum de AMvB Rijksreglement ontgrondingen
ingetrokken en vervangen door het Besluit ontgrondingen in rijkswateren4. Deze AMvB
regelt voor ontgrondingen in rijkswateren de vrijstellingen en procedurele vereisten.
Met deze wetswijziging is een einde gekomen aan de plansystematiek en de formele
regierol van de overheid. Er wordt geen PKB Structuurschema Oppervlaktedelfstoffen
meer uitgebracht en de mogelijkheid om op basis van de Ontgrondingenwet een
winplaats vast te stellen in het streekplan vervalt. De kern van de wet blijft overeind, het
toestemmingsvereiste voor ontgrondingen. Bij de wetswijziging zijn daarin enkele
verbeteringen aangebracht in verband met het streven van het kabinet naar reductie van
administratieve lasten. De coördinatieregeling voor vergunningprocedures is verbeterd en
er is een mogelijkheid ingevoerd om algemene regels te stellen voor ontgrondingen van
eenvoudige aard, als substituut voor vergunningen.
Intrekking Ontgrondingenwet
Al eerder is aangekondigd dat het voornemen bestaat de Ontgrondingenwet in te trekken
en de regelgeving onder te brengen in de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht
(Wabo) en de Waterwet5. Bij deze wetswijziging spelen diverse aspecten een rol.
3 Staatsblad 2007, nr. 256; Staatsblad 2008, nr. 19.
4 Staatsblad 2008, nr. 18.
5 Kamerstukken II, 2006-2007, 30 800 XII, nr. 4.
---
DGW/WRO-2008/1028
Ten eerste kent de Ontgrondingenwet een niet afgebakend afwegingskader, waardoor
het afwegingskader overlapt met de Wro en met diverse andere natuur- en milieuwetten.
Bezien moet worden op welke wijze het afwegingskader kan worden geïntegreerd in
andere wetten.
Daarnaast zijn er voor ontgrondingen twee gescheiden beslismomenten: besluitvorming
over de locatiekeuze gebeurt via het ruimtelijk spoor, in het algemeen via een
gemeentelijk bestemmingsplan; besluitvorming over inrichting en beheer van de
ontgronding gebeurt via de ontgrondingsvergunning van de provincie. Onder het nieuwe
beleid kan men de locatiekeuze niet los zien van de toekomstige inrichting van het gebied.
Dit roept een vraag op naar de rolverdeling tussen de Wabo en de nieuwe Wro bij het
reguleren van ontgrondingen, wat ook gevolgen zou hebben voor de verantwoordelijk-
heidsverdeling tussen de betrokken bevoegde gezagen.
Een derde aspect is de financiering van de inrichting en het beheer van de ontgronding.
Deze kan onder de huidige Ontgrondingenwet worden geregeld via voorschriften in de
ontgrondingsvergunning. Onderzocht moet worden waar voorschriften voor financiële
verevening worden opgenomen na intrekking van de Ontgrondingenwet.
Tot slot zal de rol van de Waterwet als nieuw toetsingskader voor ontgrondingen in
rijkswateren nog nader vorm moeten krijgen. Op dit moment verwacht ik niet dat dit een
ingrijpende wetswijziging vereist.
Het intrekken van de Ontgrondingenwet omvat dus meer dan het verplaatsen van een
aantal bepalingen uit de Ontgrondingenwet naar de Wabo. Met name de
verantwoordelijkheidsverdeling tussen provincie en gemeente vormt een belangrijk
aandachtspunt. Gezien de genoemde aspecten is een apart wetgevingstraject op zijn
plaats. Nadat de parlementaire behandeling van de Wabo en Waterwet is afgerond, zal
het Ministerie van Verkeer en Waterstaat samen met het Ministerie van VROM en in
overleg met betrokken partijen vervolgstappen zetten met betrekking tot het ontwikkelen
van de toekomstige regeling van ontgrondingen.
Aanbesteden bij ontgrondingen
Uit jurisprudentie is gebleken dat de Europese richtlijn Overheidsopdrachten6 ook van
toepassing is bij ruimtelijke projecten waar private en publieke belangen samenlopen.
De commissie Tommel adviseert een handreiking aan de gemeenten en provincies te doen
over het werken met de Europese aanbestedingsrichtlijn in de ontgrondingspraktijk.
Gezien de grote verschillen tussen projecten en de in ontwikkeling zijnde jurisprudentie
rond aanbesteding in relatie tot gebiedsontwikkeling acht ik een handleiding specifiek voor
ontgrondingen een te statisch en te generiek middel. Ter oriëntatie is al veel algemene
informatie beschikbaar over aanbesteding bij gebiedsontwikkeling7. Verder adviseer ik
betrokkenen zonodig gericht advies te vragen aan deskundigen die rekening kunnen
houden met de specifieke omstandigheden bij een project. Een specifiek punt voor
ontgrondingen is, dat de ruimtelijke ontwikkeling voor de private ontwikkelaar niet het
6 Richtlijn nr. 2004/18/EG.
7 Bijvoorbeeld "Reiswijzer Marktpartijen & Ggebiedsontwikkeling" van VROM,
IPO, Financiën, VNG en NEPROM, december 2006 en de brief "Selectie
marktpartijen en samenwerking bij gebiedsontwikkeling" van VROM, VNG en
NEPROM van 18 januari 2008.
---
DGW/WRO-2008/1028
doel, maar een middel is. Conform de Nota Ruimte verwachten we dat private bedrijven
ontgrondingsprojecten initiëren. Een project is slechts maatschappelijk aanvaardbaar,
indien het gebied na afloop hoogwaardig wordt ingericht, bijvoorbeeld als publiek
toegankelijk natuur- of recreatiegebied met bijbehorende voorzieningen. De inrichting en
het toekomstige beheer komen in het algemeen voor rekening van de ontgronder. In de
ontgrondingsvergunning worden voorschriften opgenomen over inrichting en beheer,
naast voorschriften over bijvoorbeeld veiligheid en invloed op de omgeving. De
voorschriften/eisen die de overheid stelt roepen soms de vraag op of er sprake is van een
aanbestedingsplicht. Indien de grond in eigendom is van de private ontwikkelaar, is de
ontgronding als zodanig in beginsel geen openbaar werk en geldt daarvoor geen
aanbestedingsplicht. Ook civieltechnische werkzaamheden die nodig zijn om de winning
veilig en stabiel te houden zijn in het algemeen niet als openbaar werk aan te merken.
Anders kan het liggen voor inrichtingwerkzaamheden, met name het aanleggen van
natuur en recreatieve voorzieningen die openbaar toegankelijk worden. Op basis van de
huidige inzichten verwacht ik dat een aanbestedingsplicht ontstaat indien de overheid bij
private initiatieven eisen stelt die verder reiken dan de publieke taak ten aanzien van de
gebiedsontwikkeling vereist. Er is een dunne scheidslijn tussen inrichtingseisen die vanuit
de publieke taak noodzakelijk voorgeschreven moeten worden en inrichtingseisen die
eerder een maatschappelijke behoefte weerspiegelen. Daarom kan het zinvol zijn om de
inrichtingswerkzaamheden wel aan te besteden.
Bij private initiatieven waar de initiatiefnemer/vergunninghouder substantieel grond-
eigendom heeft, is het mogelijk om een eventuele aanbestedingsplicht "door te leggen"
aan de vergunninghouder8. De vergunninghouder krijgt dan de plicht om de inrichtings-
werkzaamheden aan te besteden.
Een andere optie is dat één van de betrokken overheden de inrichtingswerkzaamheden
aanbesteedt op kosten van het ontgrondende bedrijf. Artikel 3, derde lid, sub c van de
Ontgrondingenwet biedt een basis hiervoor. Vanzelfsprekend moeten hierover goede
afspraken worden gemaakt tussen de betrokken partijen.
De bouwgrondstoffentoets
In de Nota Ruimte9 is aangekondigd dat initiatiefnemers van nieuwe ruimtelijke plannen
buiten het bestaande bebouwde gebied een bouwgrondstoffentoets dienen uit te voeren.
Dit is een uitwerking van het beleid om duurzaam met de bodem en de ondergrond om te
gaan, zoals verwoord in de Beleidsbrief bodem10 en de Beleidsbrief ruimtelijke ordening
ondergrond11. De bouwgrondstoffentoets houdt in dat voor nieuwe ruimtelijke plannen
buiten het bestaande bebouwde gebied een drietal factoren in de afweging betrokken
moeten worden: (1) effecten op de bouwgrondstoffenvoorziening, (2) geologische
voorkomens, om zo de winningmogelijkheden voor toekomstige generaties niet te
8 Arrest Scala van het HvJ EG van 12 juli 2001, zaak C-399/98, Jurispr. 2001, p. I-
5409. Zie in dat kader A.G. Bregman, Bouwrecht 2007/132, p. 582. Het
doorleggen van de aanbestedingsplicht bij gebiedsontwikkeling.
9 Kamerstukken II, 2004-2005, 29 435, nr. 154.
10 Kamerstukken II, 2003-2004, 28 663, nr. 13 en 28199.
11 Kamerstukken II, 2004-2005, 29 387, nr. 7 en 28663.
---
DGW/WRO-2008/1028
belemmeren, en (3) functiecombinaties van winning van oppervlaktedelfstoffen met
andere functies.
In de Uitvoeringsagenda Ruimte 200612 heeft het kabinet aangegeven van mening te zijn
dat deze toets alleen zou moeten worden toegepast als betrokken partijen hierom
verzoeken. Het is dus geen toets die voor elk ruimtelijk plan moet worden doorlopen,
maar een toets op maat. De bouwgrondstoffentoets dient te worden uitgevoerd op het
moment dat een betrokkene van mening is dat in een gebied kansen bestaan voor
winning van oppervlaktedelfstoffen die moeten meewegen in de ruimtelijk besluitvorming
over het gebied. In het algemeen zal een verzoek tot het uitvoeren van de toets afkomstig
zijn van een bedrijf dat ter plaatse winmogelijkheden ziet, maar ook overheden kunnen
zich het belang van winning aantrekken.
Als de bouwgrondstoffentoets wordt toegepast dient de initiatiefnemer van het project
aan het bevoegd gezag informatie te presenteren over potentieel winbare voorkomens
van bouwgrondstoffen in het gebied13 en maatschappelijk acceptabele mogelijkheden om
deze te winnen. De diepgang van de analyse is maatwerk, afhankelijk van de lokale
omstandigheden, bijvoorbeeld de aard en grootte van de verwachte voorkomens. De
verantwoordelijkheid voor het oordeel ligt bij het bevoegd gezag voor het ruimtelijke plan.
Dat is bij bestemmingsplannen de gemeente, maar kan ook de provincie of het Rijk zijn,
bijvoorbeeld bij een inpassingsplan. De bouwgrondstoffentoets staat los van de toetsing
van het ruimtelijke plan aan andere van toepassing zijnde beleids- en wettelijke kaders. De
toets kan tot drie uitkomsten leiden:
1. het belang van de bouwgrondstoffen is ondergeschikt aan een ander belang, het
gebied wordt ontwikkeld en de grondstoffen worden niet gewonnen;
2. de ruimtelijke ontwikkeling wordt gecombineerd met winning van
oppervlaktedelfstoffen (bijvoorbeeld wonen aan het water);
3. het ruimtelijke belang is ondergeschikt aan de toekomstige winning van
bouwgrondstoffen, het plan kan niet doorgaan omdat de grondstoffen gezien
moeten worden als strategische voorraad.
Het ontwikkelen van een multifunctioneel project, optie 2, kan als voorkeursoptie worden
aangemerkt, vanuit de overweging dat het belangrijk is dat de maatschappelijk
aanvaardbare mogelijkheden voor winning van oppervlaktedelfstoffen daadwerkelijk
worden benut en dat winning van bouwgrondstoffen op land en in de rijkswateren waar
mogelijk multifunctioneel moet zijn.
De bouwgrondstoffentoets is een beslissing van wezenlijk belang in de PKB Nota Ruimte.
Dat betekent dat provincies en gemeenten wordt gevraagd in hun beleid rekening te
houden met de toets. De toets is verder niet geïnstrumenteerd en heeft meer het karakter
van een beleidsvisie dan van een beleidskader. Daarom zal de bouwgrondstoffentoets
onder de nieuwe Wro niet worden ondergebracht in een AMvB. De consequentie hiervan
is dat de toets een vrijwillig karakter heeft. Ik vertrouw er echter op dat bevoegd gezagen
ook zonder wettelijke verplichting deze toets zullen uitvoeren indien betrokkenen daarom
verzoeken.
12 Bijlage bij Kamerstukken II, 2005-2007, 29 435, nr. 174.
13 Informatie is beschikbaar bij TNO en deels gratis online beschikbaar via
"Delfstoffen Online". http://dinolks01.nitg.tno.nl/dinoLks/delfstoffen/
---
DGW/WRO-2008/1028
Overleg met Nordrhein-Westfalen
Via de Subcommissie Zuid van de Nederlands-Duitse Commissie Ruimtelijke Ordening
heeft ons in de vorm van een voorzittersbrief het signaal bereikt dat de regering van
Nordrhein-Westfalen zorgen heeft over de effecten van het Nederlandse beleid op de
ruimtelijke belasting en de maatschappelijke (non)-acceptatie van de winning van
bouwgrondstoffen in Nordrhein-Westfalen, in het bijzonder in de Kreis Kleve. De import
uit Duitsland is de afgelopen jaren sterk gestegen als gevolg van het oude beleid: enerzijds
de afbouw van de grindwinning en anderzijds de keuze in 1997 om de taakstellingen voor
beton- en metselzand lager vast te stellen dan de behoefte. Dat lagere niveau is indertijd
gekozen om druk te zetten op alternatieven, maar de binnenlandse productie werd in de
praktijk vooral aangevuld door import en niet door alternatieven.
In een brief van 24 april 2007 aan genoemde Subcommissie Zuid heeft de minister van
VROM het kabinetsbeleid voor bouwgrondstoffen uiteengezet en bereidheid uitgesproken
tot overleg. Inmiddels zijn hierover twee gesprekken gevoerd tussen vertegenwoordigers
van de meest betrokken Nederlandse en Nordrhein-Westfaalse overheden. Het huidige
Nederlandse beleid is juist bedoeld om de afwenteling op het buitenland te beperken,
maar in Duitsland ervaart men op dit moment helaas nog de gevolgen van het oude
beleid. De inzet van Nederland bij de gesprekken is om via het bevorderen van meer
begrip aan Duitse zijde voor de marktwerkingselementen in ons beleid te komen tot een
betere aansluiting van het Duitse beleid op het Nederlandse.
Winning van beton- en metselzand in de Noordzee
De mogelijkheid van winning van beton- en metzelzand in de Noordzee is enkele jaren
terug onderzocht als alternatief voor landgebonden winning in Nederland of Duitsland.
Zoals in eerdere voortgangsrapportages is gemeld is de winning van beton- en metselzand
uit het Nederlandse deel van de Noordzee op dit moment financieel niet haalbaar.
In de Nota Ruimte is een reserveringsgebied voor de winning van beton- en metselzand in
de Noordzee vastgelegd. In het kader van het project Ruimtelijk perspectief Noordzee14
zullen omvang en noodzaak van dit gebied worden bezien in relatie tot andere
ruimtevragende functies.
Eén van de belemmeringen voor winning van beton- en metselzand in de Noordzee is dat
de voorkomens zijn afgedekt door grote hoeveelheden ophoogzand, die gezien het
volume moeilijk afzetbaar zijn op de reguliere markt. Voor de bouw van de Tweede
Maasvlakte is een bovennormale hoeveelheid ophoogzand nodig. Door de winning van
ophoogzand ten behoeve van de Tweede Maasvlakte deels te laten plaatsvinden in
gebieden waar voorkomens van beton- en metselzand aanwezig zijn, wordt toekomstige
winning van beton- en metselzand financieel aantrekkelijker, zij het niet noodzakelijk
financieel haalbaar bij de huidige zandprijzen. Bij de vergunningverlening voor de
ontgrondingen ten behoeve van ophoogzand voor de Maasvlakte heb ik als voorwaarde
opgenomen dat het in het wingebied voorkomende grof zand zodanig blootgelegd wordt
14 Ik heb uw Kamer geïnformeerd over dit project in mijn brief van 4 april 2008
(Kamerstukken II, 31 209 nr. 26 en 31 239).
---
DGW/WRO-2008/1028
dat op een reële en verantwoorde wijze beton- en metselzand kan worden gewonnen15.
Daarmee wordt de toekomstige winning van beton- en metselzand gefaciliteerd.
Inzet secundaire grondstoffen
Een ander alternatief voor landgebonden winning van bouwgrondstoffen is de inzet van
secundaire grondstoffen. Ook bij de uitwerking van het "cradle to cradle"-principe wordt
aandacht besteed aan de mogelijkheid om secundaire bouwgrondstoffen te benutten als
vervanger van primaire bouwgrondstoffen. De rijksoverheid en andere overheden
vervullen een voorbeeldfunctie bij het toepassen van secundaire grondstoffen. Deze
voorbeeldfunctie kan een plaats krijgen binnen het programma "Duurzaam inkopen".
Uit diverse onderzoeken die in het verleden zijn uitgevoerd blijkt dat met name inzet van
(beton)puingranulaat kansrijk is. Op dit moment wordt er in Nederland ongeveer evenveel
granulaat geproduceerd als er beton- en metselzand en grind wordt gewonnen. Een
stijging van de granulaatproductie met 50-100% wordt voorzien in de periode tot 2025.
Het granulaat wordt vooral afgezet in de wegenbouw. De Commissie Tommel geeft aan
dat de sterke stijging van het aanbod aan dit granulaat vraagt om nieuwe routes voor de
afzet van dit materiaal en denkt daarbij met name aan afzet in beton. Ik constateer dat de
marktpartijen de inzet van betongranulaat in beton lijken op te pakken en dat de laatste
monitoringcijfers een lichte groei van het gebruik van granulaat in beton laten zien.
De commissie is ook van mening dat de implementatie van de alternatieven voor beton-
en metselzand op dit moment onvoldoende ondersteund wordt door de overheden en
beveelt aan proefprojecten te doen met fijn zand en fijne granulaten om de markt-
acceptatie van deze producten te bevorderen en om de mogelijkheden van het
opdrachtgeverschap en het duurzaam inkoopbeleid actief te benutten.
Om te bekijken of met betrekking tot zowel grind- als zandvervanging, ingrijpen van de
overheid, in welke vorm dan ook, wenselijk is en wat hier de voor- en nadelen van zijn,
voeren onafhankelijke deskundigen in opdracht van de Minister van VROM op dit
moment een Maatschappelijke Kosten Baten Analyse (MKBA) uit.
Ik onderschrijf dat Rijk en provincies de maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben om
waar dat mogelijk en verantwoord is voorbeeld- en proefprojecten te realiseren om milieu-
bevorderende maatregelen te onderzoeken of stimuleren. Het betreft zowel proef-
projecten, die dienen om de geschiktheid van genoemde toepassingen te onderzoeken, als
voorbeeldprojecten, die dienen om kennis en marktacceptatie te bevorderen. De Rijks-
gebouwendienst onderzoekt op dit moment de mogelijkheid om voorbeeldprojecten te
doen met een percentage betongranulaat dat hoger ligt dan 20%16. De Rijksgebouwen-
dienst zal met deskundige partijen de technische mogelijkheden en toepassingsgebieden
van fijner zand in beton nader beschouwen.
Monitoring
De afgelopen decennia is ten behoeve van de rijksregie in de bouwgrondstoffen-
voorziening veel kwantatieve informatie verzameld. Ten behoeve van de monitoring van
15 Ontgrondingenwet/vergunning voor het winnen van zand in de Noordzee in
verband met de aanleg van Maasvlakte 2, WSV/738, 18 april 2008.
16 Het Rijk schrijft voor zijn rijksgebouwen al sinds meer dan 10 jaar 20%
grindvervanging in beton door granulaten uit bouw- en sloopafval voor.
---
DGW/WRO-2008/1028
de productie in Nederland verstrekken vergunninghouders informatie aan het bevoegd
gezag. Uit deze informatie wordt een landelijk overzicht vervaardigd. Per 2009 zal
Deltares deze landelijke monitoring van productiegegevens overnemen van
Rijkswaterstaat Waterdienst. Daarnaast vindt sedert 1988 een enquête "Stand van het
Zand" plaats die gericht is op verbruik, invoer en uitvoer van beton- en metselzand en
later ook grind. Deze was oorspronkelijk mede bedoeld om het regionale verbruik te
bepalen, wat van belang was in het licht van de productietaakstellingen voor beton- en
metselzand. Deze jaarlijkse enquête wordt met ingang van enquêtejaar 2009 stopgezet
omdat de kosten en enquêtedruk in het licht van het nieuwe beleid niet langer in
opwegen tegen het belang van de cijfers.
Verantwoordelijkheidsverdeling
Ten aanzien van de verantwoordelijkheidsverdeling op rijksniveau is in 2003 het volgende
vastgelegd17. De minister van EZ is aanspreekpunt voor de sector vanwege diens
verantwoordelijkheid voor goede marktwerking. De minister van VROM is
verantwoordelijk voor ruimtelijk beleid en duurzaam grondstoffenbeleid. Ik blijf
verantwoordelijk voor de Ontgrondingenwet tot duidelijk is hoe de wet- en regelgeving
voor ontgrondingen zijn definitieve vorm krijgt. Tevens blijf ik betrokken bij de acties die
zijn ingezet in het kader van het overgangsbeleid. Van deze acties resteert op dit moment
nog de totstandkoming van de overgangslocaties.
Hoogachtend,
DE STAATSSECRETARIS VAN VERKEER EN WATERSTAAT,
J.C. Huizinga-Heringa
17 Kamerstukken II, 2002-2003, 28 600 XII, nr. 114.
---
Ministerie van Verkeer en Waterstaat