Leerlingen kunnen niet goed lezen...
...en daar willen wij wat aan doen!
Te veel leerlingen tussen 10 en 18 jaar kunnen niet voldoende lezen om
mee te kunnen komen op school. Vooral deze jongeren hebben een grote
kans om de school zonder diploma te verlaten en in de werkloosheid
terecht te komen. Volgens een rapport van de Nederlandse Taalunie kan
er wat aan gedaan worden: jongeren laten lezen omdat ze het nodig
hebben.
Niet goed kunnen lezen - vroeger werd gesproken over analfabetisme, nu
over laaggeletterdheid - is niet alleen droevig voor je zelfbeeld. Het
verschijnsel heeft ook maatschappelijke gevolgen. Laaggeletterden
hebben ongeveer 3,5 keer meer kans om werkloos te worden en te
blijven. Onderzoek wees uit dat een vermindering van laaggeletterdheid
met 1 procent een daling van de werkloosheid met 2 procent oplevert.
De overheid erkent het probleem. De Nederlandse en Vlaamse ministers
van Onderwijs hebben van bestrijding van laaggeletterdheid een
prioriteit gemaakt. De Nederlandse Stichting Lezen en Schrijven
vestigt sinds 2004 de maatschappelijke aandacht op het probleem. Ook
de Europese Unie neemt maatregelen. In 2010 moet het aantal 15-jarigen
dat 'slecht kan lezen' gehalveerd zijn.
Hoe kan dat doel worden bereikt? Daarover publiceert de Nederlandse
Taalunie Aan het werk!, een bundel met samenhangende adviezen voor
alle betrokkenen bij het onderwijs: leraren, docenten, ontwerpers van
lesmethodes, schooldirecties en beleidsmakers.
Lezen in alle vakken
De belangrijkste boodschap: goed leren lezen is niet alleen iets voor
de taalles. Alles begint met aandacht van de school voor 'functionele
leesvaardigheid'. Dat heeft betrekking op lezen omdat je het nodig
hebt. In het geval van leerlingen: lezen om hun leerstof te begrijpen.
Als ze leestaken vermijden omdat ze daar moeite mee hebben, komen
leerlingen gemakkelijk terecht in een negatieve spiraal. De school
moet dat onderkennen en proberen die spiraal om te buigen. Dat kan
door in alle vakken systematisch aandacht te besteden aan lezen,
geschikte leesteksten te gebruiken en betekenisvolle,
behoeftescheppende leestaken op te geven, die zijn afgestemd op het
niveau en de interesse van leerlingen.
De teksten moeten toegankelijk zijn. Vaak zijn ze in het
voortgezet/secundair onderwijs onbegrijpelijk voor zwakke lezers die
nog niet vertrouwd zijn met de inhoud van het vak. Ook taalkundig zijn
veel vakteksten te moeilijk, met onbekende woorden, lange en
ingewikkelde zinnen, een onduidelijke structuur. Als teksten te
moeilijk zijn, haken leerlingen af.
Voorkomen is het belangrijkste
Functionele leesproblemen voorkomen moet voorrang krijgen op het
remediëren van leerlingen die in hogere leerjaren zijn
vastgelopen. Daarom is het belangrijk dat functioneel leeszwakke
leerlingen vroegtijdig worden opgemerkt. Zwakke lezers zijn gebaat bij
extra aandacht en ondersteuning. Veel kan gebeuren in de klas, bij de
vakles, als leraren weten om te gaan met verschillen in lees- en
taalvaardigheid. Daarnaast kan het zinvol zijn om speciale programma's
voor leeszwakke leerlingen aan te bieden.
In het voortgezet/secundair onderwijs is het belangrijk dat taal- en
vakleraren samenwerken, eventueel met andere specialisten (remedial
teachers). Als een onderwijsteam bereid is de krachten te bundelen op
het gebied van taal- en leesonderwijs, is er veel gewonnen voor alle
leerlingen, in het bijzonder voor de zwakkere lezers.
De brochure van de Taalunie noemt een flink aantal dringende
aanbevelingen voor een beleid om laaggeletterdheid te bestrijden. Dat
gaat van kleine ingrepen, zoals functionele leesvaardigheid ook
opnemen in de kerndoelen/eindtermen van niet-taalvakken, tot grote,
zoals de professionalisering van leraren en onderzoek naar de
opbrengst van nieuwe methodes en inzichten.
Aan het werk! kan vanaf vandaag (8 september) besteld worden bij de
Nederlandse Taalunie of gedownload vanaf
http://www.taalunieversum.org/onderwijs/publicaties/functionele_leesva
ardigheid/
De Nederlandse Taalunie is een beleidsorganisatie waarin Nederland,
Vlaanderen en Suriname samenwerken op het gebied van de Nederlandse
taal en letteren en het onderwijs in en van het Nederlands. De
Taalunie ziet het als haar opdracht om ervoor te zorgen dat alle
Nederlandssprekenden hun taal op een doeltreffende manier kunnen
gebruiken. Meer informatie over de Taalunie is te vinden op
http://taalunieversum.org/.
Nederlandse Taalunie