Digitale patiëntenvoorlichting op maat is sneller en effectiever
Individuele computergegenereerde voorlichting over het gebruik
van slaap- en kalmeringsmiddelen is twee keer zo effectief als
standaardvoorlichting. Dat blijkt uit onderzoek van psychologe
Geeske Brecht ten Wolde. Op donderdag 18 september verdedigt
zij haar proefschrift.
Afbeelding: Geeske Brecht ten Wolde ontwikkelde een
computersysteem dat gebruikers van slaap- en kalmeringsmiddelen
voorlichting op maat biedt.
Hoge kostenpost
Slaap- en kalmeringsmiddelen, ook wel bekend als
benzodiazepinen, behoren tot de meest voorgeschreven middelen
in Nederland. Tien tot 15% van de bevolking slikt ze
incidenteel of regelmatig. Gebruikers raken al snel psychisch
afhankelijk van de middelen, waardoor zij ze vaak voor langere
tijd blijven innemen. Benzodiazepinen vormen dan ook een enorme
kostenpost voor de Nederlandse gezondheidszorg. Jaarlijks
kosten ze 24 miljoen euro. En dat terwijl het medische effect
van de middelen al na twee weken grotendeels is uitgewerkt.
Gebrekkige voorlichting
Alle reden dus om het chronisch gebruik van benzodiazepinen
omlaag te brengen. Daarvoor moet er meer en betere voorlichting
komen, wijst het promotieonderzoek van Ten Wolde uit. `Lang
niet alle huisartsen en apothekers in Nederland achten zichzelf
in staat om patiënten goed voor te lichten over het gebruik van
benzodiazepinen', zegt de psychologe. `Daardoor blijft
voorlichting vaak achterwege.'
Afbeelding: slaap- en kalmeringsmiddelen kosten de Nederlandse
gezondheidszorg jaarlijks 24 miljoen euro.
Tijdgebrek
Ook tijdgebrek wordt vaak als reden aangevoerd voor de
gebrekkige informatievoorziening. Van de 333 huisartsen en 135
apothekers die Ten Wolde ondervroeg, zei 38% te weinig tijd te
hebben voor het geven van patiëntenvoorlichting. Haar
conclusie: `Huisartsen en apothekers zijn gebaat bij nieuwe
voorlichtingsmethoden die effectief zijn en tegelijkertijd
weinig tijd kosten.'
Computersysteem
Geautomatiseerde voorlichting kan volgens Ten Wolde uitkomst
bieden. In samenwerking met prof.dr. Arie Dijkstra van de
Rijksuniversiteit Groningen ontwikkelde ze een computersysteem
dat adviezen op maat kan maken voor gebruikers van
benzodiazepinen. Het idee achter het systeem is even simpel als
doelmatig: je sorteert optimaal effect met voorlichting wanneer
je die toesnijdt op de individuele behoeften van de patiënt.
Geen standaardfolder dus, maar een geïndividualiseerde brief
waarvan de inhoud is afgestemd op de patiënt.
Geïndividualiseerde brief
Om de inhoud van de brief te kunnen afstemmen op de patiënt,
vult de patiënt eerst een vragenlijst in. Op basis van de
informatie uit de ingevulde vragenlijst bepaalt het
computersysteem welke teksten in de brief moeten worden
opgenomen. Stel bijvoorbeeld dat een patiënt aangeeft wel te
wíllen stoppen met het slikken van benzodiazepinen, maar niet
weet hoe. Het computersysteem genereert dan een brief waarin
een methode wordt aangereikt om het gebruik langzaam af te
bouwen.
Beslisregels
Afbeelding: Geautomatiseerde patiëntenvoorlichting is effectief
en bespaart huisartsen en apothekers tijd.
Hoe komt het computersysteem tot een maatwerkadvies? Ten Wolde
legt uit: `Het systeem `redeneert' volgens vaste beslisregels
die gebaseerd zijn op de uitkomsten van wetenschappelijk
onderzoek. Uit mijn onderzoek blijkt dat patiënten eerder
geneigd zijn te stoppen wanneer ze het gevoel hebben dat ze
daartoe in staat zijn en wanneer ze denken dat ze vooral
positieve uitkomsten zullen ervaren wanneer ze stoppen. Ons
computersysteem maakt op individueel niveau gebruik van die
kennis.'
Twee keer zo effectief
Mét succes, laat een praktijkstudie van Ten Wolde zien. Ze liet
het computersysteem voor enkele honderden patiënten
geïndividualiseerde voorlichtingsbrieven genereren en vergeleek
het effect daarvan met het effect van een standaardbrief. De
geïndividualiseerde brief was twee keer zo effectief in het
bewerkstelligen van een beëindiging van het
benzodiazepinegebruik.
Internetzuilen
Geen wonder dat Ten Wolde kon rekenen op enthousiaste reacties
vanuit de gezondheidszorg. `Geautomatiseerde voorlichting
ontneemt huisartsen veel tijd en geeft apothekers een effectief
middel in handen om hun groeiende aandacht voor
patiëntenvoorlichting kracht bij te zetten. Wanneer wij ons
computersysteem doorontwikkelen tot een webapplicatie, zouden
apothekers er bijvoorbeeld gebruik van kunnen maken op hun
internetzuilen. Gebruikers van benzodiazepinen kunnen dan in de
apotheek een advies op maat krijgen wanneer ze hun pillen komen
ophalen. Huisartsen zouden hun patiënten ook naar deze
voorlichtingswebsite kunnen verwijzen.'
Diabetesvoorlichting
Het systeem van Ten Wolde staat niet op zich. Eerder werd
bijvoorbeeld al een digitaal voorlichtingssysteem ontwikkeld om
mensen te helpen stoppen met roken. Ook hier bleek digitale
maatwerkvoorlichting effectiever dan de bestaande
standaardvoorlichting. Ten Wolde gaat dan ook door op de
ingeslagen weg. Momenteel ontwikkelt ze een computersysteem om
diabetespatiënten te voorzien van geïndividualiseerd advies bij
het aanpassen van hun levensstijl.
Investeren
Ten Wolde hoopt dat haar systemen op grote schaal ingezet gaan
worden. Ze wil daarover in gesprek gaan met huisartsen- en
apothekersverenigingen. Maar ze vindt ook dat de overheid nu
aan zet is. `Minister Klink van Volksgezondheid heeft in juni
aangekondigd dat hij de vergoeding van benzodiazepinen gaat
beperken. Daar valt wat voor te zeggen, maar dan moet je wel
investeren in methoden om het gebruik van deze middelen terug
te dringen.'
Promotie Geeske Brecht ten Wolde
Donderdag 18 september, 15.00 uur
Does tailoring really make a difference?
Faculteit: Sociale Wetenschappen
Promotoren: Prof.dr. C.M.J.G. Maes en prof.dr. A. Dijkstra (RU
Groningen)
(16 september 2008/Tristan Lavender)
16/9/2008
Universiteit Leiden