De Nederlandse Bank


Tijdig meebewegen met SEPA biedt ondernemers voordelen!

Speech

Datum 10 oktober 2008
Tijd 14:00 uur
Lokatie Seminar MKB-Nederland SEPA, e-factureren, betalingsverkeer beweegt en verandert!
Spreker Jacqueline Rijsdijk, divisiedirecteur Betalingsverkeer van DNB en voorzitter Afstemgroep SEPA Nederland

Derde seminar dat MKB-Nederland organiseert over SEPA.

Met veel plezier sta ik voor u op alweer het derde seminar dat MKB-Nederland over SEPA voor haar achterban organiseert. U bent, of vertegenwoordigt, zowel ondernemers actief in het internetbankieren, als ondernemers in het toonbankverkeer. Zojuist heeft EZ-ambassadeur Marco Pastors ons uitleg gegeven over wat e-factureren, ofwel e-invoicing, is en welke maatschappelijke besparingen bereikt kunnen worden als overheid en bedrijfsleven meer gebruik gaan maken van het digitaal versturen van rekeningen. Door de hoge graad van internetaansluitingen in Nederland en het voortschrijden van de techniek kunnen veel meer bedrijven dan een paar jaar geleden hiervan eenvoudig en voordelig gebruikmaken. Nederlandse bedrijven kunnen volgens schattingen van VNO-NCW en MKB-Nederland circa EUR 10 miljard per jaar besparen als ze hun facturen volledig elektronisch afhandelen.

Vanuit maatschappelijk belang juicht DNB e-facturering van harte toe. Immers de efficiency van het economisch leven wordt hierdoor bevorderd en het betalingsverkeer kan hierbij volledig worden geïntegreerd. Denkt u maar aan de opkomst van Electronic Bill Presentment Payments systemen, kortweg EBPP waarbij e-invoicing en betaling geïntegreerd zijn en enkele muisklikken voldoende zijn om de factuur administratief en uw betaling geautomatiseerd af te wikkelen. Inmiddels zijn er al diverse toepassingen door Nederlandse banken ontwikkeld b.v. digitale nota. Bij dit alles staat klantgemak, betrouwbaarheid en veiligheid voorop. Als voorschot op de paneldiscussie maak ik nu alvast graag het punt dat er zoveel verschillende initiatieven voor e-factureren en EBPP gaande zijn dat verdere standaardisatie gewenst is. Zo zijn er initiatieven van EDI, de Belastingdienst, is er het overheidsprogramma E-government, is de Europese Commissie met een zware werkgroep aan de slag en wordt er ook in het kader van Holland Financial Centre gewerkt aan e-invoicing. Vanuit gebruikersperspectief is het daarom best lastig om te bewegen en te kiezen.

E-factureren en EBPP zijn parallelle ontwikkelingen aan SEPA. Ze kunnen heel goed van elkaar profiteren. De dynamiek en schaalvoordelen van de uniforme Europese betaalmarkt zal zeker bijdragen aan de verdere ontwikkeling van e-factureren en EBPP. Graag ga ik daarom nu verder in op het SEPA-project en in het bijzonder hoever SEPA is gevorderd.

De uitgangspunten van SEPA

Wat is SEPA? Waarom SEPA? Hoe wordt SEPA gerealiseerd? Dit zijn de basisvragen over SEPA waar wij in dit gezelschap wellicht vrij snel doorheen kunnen. SEPA staat voor Single Euro Payments Area hetgeen uniforme Europese betaalmarkt betekent. SEPA vloeit logisch voort uit het hebben van een gemeenschappelijke munt, de euro. Er zijn goede politieke en economische redenen waarom SEPA bijdraagt aan de interne markt en het versterken van de Europese concurrentiekracht. SEPA is strikt genomen echter geen rechtstreeks project van de Europese overheden en centrale banken, maar een project dat door de Europese banken en andere marktpartijen wordt geleid en uitgevoerd. Zij leggen de basis voor de realisatie, maar kunnen het zeker niet alleen. De Europese Commissie, nationale regeringen en centrale banken steunen SEPA in de rol van regelgever, gebruiker of als katalysator van het proces. De ECB en de Europese Commissie publiceerden in 2006 hun gezamenlijke verklaring om SEPA te dragen. Marktwerking en concurrentie zijn de belangrijkste factoren om SEPA tot een succes te maken. Landen hebben hun eigen nationale betalingsculturen en gewoonten zodat vervolgens hiermee rekening houdend binnen zekere afspraken het nationale migratieproces kan worden georganiseerd. SEPA is dan ook anders dan de invoering van de euro een meer decentraal te organiseren project.

Binnen de 15 landen van het Eurogebied, waar overigens op 1 januari 2009 Slowakije bijkomt, zal er in SEPA uiteindelijk geen verschil zijn tussen binnenlandse en grensoverschrijdende betalingen. Zowel qua betrouwbaarheid, tempo als tarief maakt het in SEPA niet waar een Europese betaling gebeurt. Vanaf één betaalrekening kan met Europese betaalmiddelen iedereen in SEPA worden betaald. Nationale betaalproducten en verwerkingspraktijken zullen geleidelijk verdwijnen. Nationale betaalmarkten worden onderdeel van één grote betaalmarkt waar bedrijven, overheidsgebruikers, consumenten, winkeliers en banken de vruchten van kunnen plukken. Uiteraard zullen deze voordelen vooral gelden als de gemeenschappelijke betaalmarkt is voltooid. Dit betekent dat een belangrijke uitdaging is om de verschillen tussen de eurolanden in systemen, standaarden en producten en regels in het betalingsverkeer te laten verdwijnen. Hierbij gaat het niet alleen om de 2% grensoverschrijdende betalingen, maar vooral om de 98% binnenlandse betalingen. Als alle betalingen op Europese grondslag zijn gevestigd, ontstaan er aanwijsbare schaalvoordelen en kunnen de kosten verminderen. Kortom om grenzenloos te betalen moet het betalingsverkeer flink bewegen!

Hoe ver is SEPA gevorderd?

SEPA is er al! Op 28 januari van dit jaar is met de lancering van de Europese overschrijving de eerste fase van SEPA begonnen. Ruim 4.000 Europese banken zijn in het kader van het zogenoemde Reachability-project in staat om de Europese overschrijving te ontvangen en te verwerken. Daarnaast is er een groeiend aantal banken dat dit product aanbiedt aan hun klanten. Meestal zakelijke klanten, maar ook al aan particuliere klanten. Ook in Nederland. Wie van u heeft al met de Europese overschrijving betaald? Het gebruik van de Europese overschrijving loopt in Nederland en andere landen overigens nog geen storm omdat hierbij, net als in het huidige internationale betalingsverkeer, het International Bank Account Number (IBAN) en de Bank Identifier Code (BIC) moeten worden gebruikt. Het IBAN is nodig om klanten uniek te kunnen vinden en de BIC is nodig om bij de routering van betalingsberichten de precieze bank te bereiken. Begin 2009 zullen Nederlandse banken met verrijkingsdiensten komen om grote bestanden nationale bankrekeningnummers snel en efficiënt om te zetten in IBAN-nummers. Op deze wijze kunnen ook handig adresboeken in internetbankierbestanden worden geconverteerd. Voor particulieren worden soortgelijke faciliteiten ontwikkeld.

Voor het goede functioneren van de interne markt is het van cruciaal belang dat banken en andere marktpartijen op dezelfde voorwaarden in Europa kunnen concurreren, dat de voorwaarden van betalingsproducten transparant zijn, dat adequaat toezicht en oversight op betalingsproducten wordt uitgeoefend. Daarnaast dient de consumentenbescherming te zijn gewaarborgd. De harmonisatie van het speelveld wordt gerealiseerd bij de doorvoering van de Richtlijn Betalingsdiensten in de nationale wetgeving. Overeenkomstig Europese afspraken moet de richtlijn op 1 november 2009 zijn doorgevoerd. De formele consultatie van marktpartijen is inmiddels afgesloten en het wetgevingstraject is volop in bedrijf.

Voor het welslagen van SEPA is het belang dat meer Europese betaalproducten op de markt komen. Het gaat hierbij vooral om de Europese incasso en om Europese betaalkaarten. De Europese incasso komt vanaf eind 2009 op de markt. Begin september hebben de Europese Commissie en de ECB hun steun uitgesproken voor het business model dat voor het Europese incasso kan gelden. Voortaan zal ook grensoverschrijdend incasso mogelijk zijn waarbij onder voorwaarden (geen overwinsten en tijdelijk) gebruik mag worden gemaakt van een multilaterale interchange fee om de kosten tussen de bank van de crediteur en de bank van de debiteur te verrekenen.

Sommige Nederlandse banken zijn gestart met de uitrol van Nederlandse betaalpassen die voorzien zijn van de veilige EMV-chip. Deze zijn minder fraudegevoelig dan de traditionele magneetstrip. Met een Europese betaalpas kan bij elke geldautomaat geld worden opgenomen en bij elke betaalautomaat in winkels worden afgerekend. Hierdoor kan het gebruik van het elektronische betalingsverkeer in Europa verder groeien en kan het gebruik van het maatschappelijk relatief dure contante geld worden verminderd.

U ziet het dat er door de banken, Currence, DNB en de overheid tal van zaken zijn voorbereid zodat in de komende jaren de massale migratie naar Europese betalingsproducten op gang kan komen. Zover is het echter nog niet. Basisvoorwaarde voor de massale overgang is dat gebruikers goed zijn aangesloten op wat hen te wachten staat en rekening kunnen houden met de ingrijpende wijzigingen die in het betalingsverkeer op stapel staan. De voorlichting vanuit de banken naar hun klanten is begonnen en vooral de grote zakelijke markt is tot nu toe benaderd. In de komende tijd zal het MKB volgen. Uw leden dienen inzicht te krijgen in de nieuwe Europese betaalproducten, moeten kunnen nagaan wat de gevolgen zijn voor de bedrijfsvoering en de ruimte hebben om weloverwogen een invoeringsstrategie kunnen bepalen. Hierbij moeten we rekening houden met de gebruikelijke budget- en investeringcyclus van bedrijven. Het is belangrijk dat ondernemers hun bedrijf laten doorlichten waar de bedrijfsvoering door SEPA wordt geraakt. Banken hebben checklists waarmee een SEPA-scan kan worden gemaakt. Bedenk dat tijdig bewegen substantiële voordelen kan opleveren bij de massale migratie naar SEPA, die naar verwachting tussen 2009 en 2013 zal plaatsvinden.

Het Nederlandse Migatieplan van SEPA en de zorgpunten van het MOB

In Nederland wordt de overgang naar SEPA geregisseerd door de Stuurgroep SEPA. In deze groepen zitten de banken, Currence (de eigenaar van girale betaalproducten als PIN) en DNB. Deze partijen zijn verantwoordelijk voor het Nederlandse migratieplan dat vorig jaar mei in het Maatschappelijke Overleg Betalingsverkeer is behandeld. Het MOB heeft met een positieve houding kennis genomen van het plan, maar tevens 10 zorgpunten vastgesteld die een obstakel kunnen vormen bij de soepele invoering van het Europese betalingsverkeer. Aan deze punten is de afgelopen 1,5 jaar vooral door de banken hard gewerkt zodat passende oplossingsrichtingen zijn gevonden of in ontwikkeling zijn. Zo komen er voor bedrijven en publiek services om bestanden met nationale rekeningnummers en adresboeken te converteren in Europese rekeningnummerbestanden. Voorts zal het zeer waarschijnlijk niet nodig zijn om voor de Europese incasso mandaten opnieuw af te sluiten. Ook wordt er gewerkt aan oplossingen om de veiligheid van het product voor geïncasseerden in de grotere Europese markt te verbeteren. Verheugend is ook dat er oplossingen worden ontwikkeld om in de Nederlandse context de door rekeninghouders gewaardeerde Overstapservice voor de Europese overschrijving en de Europese incasso te kunnen voortzetten. Banken komen met oplossingen om de toegankelijkheid van Europese producten voor kwetsbare groepen extra gebruiksvriendelijk te maken. Als voorzitter van de ASN spreek ik graag mijn tevredenheid uit over de vooruitgang bij het oplossen van deze zorgpunten.

Twee zorgen kan het MOB helaas niet rechtstreeks wegnemen, maar er mag vertrouwen bestaan dat marktwerking uiteindelijk goede oplossingen mag genereren. Het betreft de zorg over prijzen van SEPA-producten en de keuzemogelijkheden met betrekking tot het merk Europese betaalpas. Nederland staat internationaal bekend om haar relatief efficiënte en goedkope betalingsverkeer zodat we de verworven efficiency niet mogen verliezen in een mager Europees gemiddelde. De zorg spitst zich vooral toe op PIN waarvan het onzeker is of het Nederlandse merk in het Europese krachtenveld zelfstandig zal blijven voortbestaan. De schaal van PIN lijkt hiervoor te klein. Hierdoor is de zorg dat Nederland zou worden overgeleverd aan de internationale betaalpasmerken Maestro van MasterCard en V PAY van VISA.

Ik denk dat het uiteindelijk in Nederland wel goed zal komen met de tarieven van Europese betaalpas-transacties. Het gaat er namelijk om dat in de markt voldoende krachten aanwezig zijn die waarborgen dat Nederland in de Europese markt efficiënt, veilig en goedkoop kan blijven pinnen. Zowel op issuing als acquiring niveau zal de concurrentie tussen banken alleen maar toenemen. Aandachtspunt hierbij is wel welk business model gevolgd mag worden. De Europese Commissie heeft zoals bekend het systeem van multilaterale vergoedingen van MasterCard en VISA wegens het tariefopdrijvend effect voor grensoverschrijdende transacties verboden. De markt dient hiervoor alternatieve business modellen te ontwikkelen, hetzij een systeem van bilaterale afspraken hetzij systemen waardoor de kaarthouders direct worden geconfronteerd met de kosten van een betaalpastransactie. Zoals bekend is het Eurosysteem warm voorstander van een derde merk betaalpas in Europa. Er zijn diverse initiatieven gaande waaruit een derde Europees merk zich zou kunnen ontwikkelen. Ik denk b.v. aan de European Association van Payment Schemes (EAPS) een systeem van nationale samenwerkende merken, het Monnet-initiatief van Franse en Duitse banken en PayFair waar vooral retailorganisaties in samenwerken. Een derde Europees merk zou op merkenniveau de concurrentie kunnen verscherpen. Het zal echter nog jaren duren voordat een dergelijk merk voldoende gewicht in de markt kan krijgen.

Verder mag bedacht worden dat internationale merken wel het voordeel van hun grote schaal hebben, die zowel in de merkkosten zelf als op processingniveau tot uiting komt. En de internationaal opererende Nederlandse banken kunnen kostenvoordelen bereiken als ze op hun passen nog maar één merk betaalpas hoeven op te nemen. De 'default' interbancaire vergoeding kan worden vermeden als banken, zoals nu in de Nederlandse markt al is gebeurd, bilateraal lagere vergoedingen afspreken. Behalve het vertrouwen in marktkrachten kan ook het gezamenlijke belang dat banken en winkeliers hebben bij een goedkope en efficiënte manier om met de betaalpas te betalen er toe bijdragen dat een goede oplossing voor de Nederlandse markt wordt gevonden. Er zijn gesprekken gaande tussen banken en retailorganisaties om te bezien of het Convenant Betalingsverkeer uit 2005 kan worden aangepast aan de Europese wereld. Een overeenkomst zal zeker een verdere impuls geven aan de overgang naar de Europese betaalpas en het pinnen stimuleren.

In het Nederlandse migratieplan is vastgelegd dat medio 2009 een evaluatie zal plaatsvinden over de overgang naar SEPA. Dan zal tevens meer bekend zijn over de ontwikkelingen op de cardsmarkt en de over de toekomst van PIN. Licentiehouders zullen zich dan hebben uitgesproken over de vraag of zij PIN ook op de chip gaan aanbieden (PIN uit Chip). Voorts zal dan ook een nadere discussie worden gevoerd over eventuele einddata van de nationale betalingsproducten. De duale periode dient zo lang mogelijk te zijn als nodig is en tevens zo kort mogelijk te duren als mogelijk is. Marktwerking zal het tempo bepalen. Niettemin is het voor iedereen handig als ongeveer bekend is welke einddata gelden zodat maatschappelijk gezien ook niet meer kosten worden gemaakt dan nodig. Het vaststellen van einddata heeft bovendien het grote voordeel dat dit de migratie naar SEPA zal stimuleren. In het Nederlandse migratieplan wordt er impliciet van uitgegaan dat vijf jaar een redelijke termijn is om nationale producten uit te faseren.

Gevolgen van SEPA voor ondernemers

De overgang naar Europese betalingsproducten en systemen zal uw betalingsverkeer grondig wijzigen. Uiteraard vergt dit proces de nodige jaren. De concurrentie tussen voorheen afgeschermde nationale markten kan bedrijven meer keuzes bieden voor de levering van betaaldiensten. Als de concurrentie en grensoverschrijdende consolidatie in Europa toenemen kunnen op termijn kosten en tarieven van het betalingsverkeer afnemen door het optreden van schaaleffecten en door verdergaande standaardisatie. Daarom is het belangrijk dat u in overleg met uw bank de consequenties van SEPA voor uw bedrijf nagaat. U kunt dan zelf slim bewegen naar SEPA als het schikt voor uw bedrijf.

Bedrijven kunnen interne kosten besparen door:

* gebruik te maken van het nieuwe pan-Europees incassoproduct
* een toenemend aandeel van automatisch te verwerken transacties
* verbetering van de betaalprocessen doordat alle inkomende en uitgaande betalingen hetzelfde formaat gebruiken dat meer betaalinformatie kan bevatten

* verbetering van cash- en treasurymanagement a.g.v. uniform pan-Europese clearing & settlement en omdat betalingen en ontvangsten over minder rekeningen lopen

* het optreden van schaaleffecten bij de interne verwerking van betalingsverkeer als gevolg van de verwachte grotere concurrentie en grensoverschrijdende consolidatie in Europa.

Wat kan SEPA winkeliers opleveren?

* Aangezien EMV als standaard is gekozen voor alle cards in SEPA, zal de veiligheid van het toonbankverkeer toenemen omdat de magneetstrips op alle creditcards en betaalpassen vervangen worden door moeilijk te kopiëren chips. In combinatie met het verplichte gebruik van een pincode i.p.v. een gemakkelijk te kopiëren handtekening zal de kaartfraude afnemen.

* SEPA kan de efficiency van het toonbankverkeer vergroten door het te verwachten toenemende gebruik van cards i.p.v. cash.
* De concurrentie tussen voorheen afgeschermde nationale markten kan toonbankinstellingen meer keuzes bieden voor de levering van terminals en betaaldiensten.

* Als de concurrentie en grensoverschrijdende consolidatie in Europa toenemen, kunnen op termijn kosten en tarieven van het elektronisch betalen lager worden door het optreden van schaaleffecten. Bijvoorbeeld bij de productie en het aanbod van terminals en software, en bij de autorisatie en verwerking van de transacties.

* Grote, internationaal opererende toonbankinstellingen zullen in Europa kunnen volstaan met één enkele aanbieder die transacties in en uit alle SEPA-landen kan verwerken. Ook kunnen zij mogelijk profiteren van verbeterd cashmanagement via pan-Europees clearing & settlement en via het gebruik van pan-Europese betaalproducten voor hun uitgaand betalingsverkeer.

* De voordelen zijn groter naarmate toonbankinstelling meer buitenlandse klanten trekken, zoals in toeristencentra en in grensstreken.

* SEPA kan webwinkeliers meer en efficiëntere mogelijkheden bieden om gelden te innen van klanten uit het brede SEPA-gebied via het Europese incasso en via eveneens nieuw te ontwikkelen grensoverschrijdend te gebruiken e-paymentsoplossingen.

Wat zal SEPA voor consumenten betekenen?

* Consumenten zullen met hun Europese betaalpas gemakkelijker grensoverschrijdend geld kunnen opnemen en betalen.
* Consumenten zullen moeten wennen aan het gebruik van IBAN en BIC, maar hiervoor komen banken met handige oplossingen.
* Consumenten krijgen grotere keuze m.b.t. betaalrekeningen en
-producten.

* In Europa komen veel meer acceptatiepunten voor de betaalpas. Any card at any terminal. Cash zal minder nodig zijn.

Aandachtspunten

Graag zet ik nog even voor u op een rij de belangrijkste aspecten van het SEPA-project. SEPA is van start gegaan en zal geleidelijk aan steeds meer richting geven aan uw betalingsverkeer. De route naar SEPA is best lastig, maar inmiddels zijn er oplossingsrichtingen gevonden voor de meeste zorgpunten die het MOB heeft gezet bij de bespreking van het migratieplan in 2007. Uiteindelijk zal SEPA voordelen bieden voor alle bedrijven en consumenten in Europa, ook voor Nederland met zijn huidige hoge graad van efficiency. Marktwerking en goede afspraken tussen partijen kunnen ervoor zorgen dat de huidige betaalpas ook in SEPA aantrekkelijk blijft voor winkelier en consument. Het belangrijkste is evenwel dat SEPA niet zal stoppen bij de drie Europese betaalinstrumenten. Concurrentie en innovatie in Europa zullen zorgen voor een verdere dynamiek. Ik kom dan weer terug bij het begin van mijn presentatie en denk aan innovaties als e-invoicing, EBPP, online betalen (b.v. via iDEAL), mobiele betalen, contactloos betalen enz. Zeker bij e-invoicing zal er maatschappelijk veel voordeel worden behaald als er tot verdere standaardisatie kan worden gekomen.

Tot slot geef ik u graag een laatste uitsmijter mee. Wie van u kijkt naar de belevenissen van de populaire tv-serie Gooische Vrouwen? Ik zal u verklappen dat ik een fan ben van deze serie. De absurde belevenissen van deze vrouwen en mannen uit het Gooi maken een karikatuur van het leven. Wie goed naar de serie kijkt ziet hoe knap deze in elkaar zit. Ik kan ook volop genieten van het goede acteerwerk. Wat denkt u van de losgeslagen rol van Anouk, de platte volkszanger Martin Moreiro en psycholoog dr Rossi die in zijn praktijk vrijwel geen woord hoeft te zeggen. Geld is in de serie meestal geen probleem. Wat heeft Gooische Vrouwen nu met SEPA te maken? Ogenschijnlijk weinig want er wordt in de serie niet over de Europese betaalproducten gesproken. Dit zou trouwens wel goed zijn voor de naamsbekendheid van SEPA want iedere week kijken ruim 1,5 miljoen mensen naar deze populaire tv-serie. Nee, de overeenkomst zit hem in het feit dat tv-kijkers zich herkennen in de karakters en smullen van de ongekende belevenissen. Dit moet ook met SEPA gaan gebeuren. Daarom is mijn laatste boodschap is dat u zich herkent in SEPA en hiervan uiteindelijk ook kunt genieten. Kortom laat uw fantasie gaan en u ziet dat SEPA dichterbij is dan u denkt. SEPA is er al. Een zorgvuldige voorbereiding zal uw overgang op het Europese betalingsverkeer bevorderen.