4. Empowerment van de cliënt
Zorgzwaartebekostiging
Empowerment van de cliënt
Nieuwsbericht, 16 oktober 2008
"Nog teveel of te eenzijdig een dans om de instellingsbudgetten." Zo
ziet Jan Coolen, teammanager kosten bij de Nederlandse Patiënten en
Consumenten Federatie (NPCF), de gefaseerde invoering van
zorgzwaartebekostiging. Hoog tijd dus om de cliënt te laten weten wat
ze van instellingen mogen verwachten.
Begin augustus heeft staatssecretaris Bussemaker een zorgvuldige en
gefaseerde invoering van zorgzwaartebekostiging bekend gemaakt. De
financiële effecten per zorginstelling worden over een periode van twee à
drie jaar verdeeld. Wat vindt de NPCF van dit scenario?
"Wij begrijpen dat zorgvuldigheid belangrijk is. Dat heeft de
staatssecretaris ook meegekregen van de Tweede Kamer. Tegelijkertijd
vinden wij dat tempo nodig is. De reden is simpel. De cliënt moet erop
kunnen rekenen dat hij binnen het zorgzwaartepakket (ZZP) een goed
persoonlijk pakket kan invullen. Het budget van elke zorgaanbieder
moet dus snel gebaseerd zijn op de ZZP's van hun cliënten. Er is
anders een reëel risico dat aanbieders straks zeggen "wij willen wel
invulling geven aan het zorgzwaartepakket van deze cliënt, maar ons
budget is niet toereikend". Daarom hebben de cliëntenorganisaties
gepleit voor een doortastende invoering van zorgzwaartebekostiging.
Dat strookte niet met wat de branches van zorgaanbieders wenselijk
vonden. Er ligt nu een soort compromis, en daar kan iedereen redelijk
mee leven. Het was goed om met elkaar de twee kanten van de medaille
te benoemen. Voor de ene, een forse achteruitgang in het budget van
een instelling kan niet `van vandaag op morgen' plaatsvinden, is veel
aandacht gevraagd. Ik zou willen dat de andere kant van de medaille
wat sterker wordt genoemd. Namelijk dat een deel van de cliënten een
zwaarder arrangement nodig heeft. Hiervoor moet in een behoorlijk snel
tempo extra geld naar sommige instellingen gaan."
Zorgzwaartepakketten bieden ruimte aan cliënt en zorgverlener om afspraken
te maken. Ziet de NPCF al voorbeelden van instellingen die hun cliënten
passende zorgarrangementen aanbieden?
"Wij nemen grote verschillen tussen aanbieders waar. Sommige zijn goed
bezig met het opzetten van samenspraak, andere doen alsof het ZZP en
het zorgplan nog bedacht moeten worden. Wat we ook zien, is dat de ene
aanbieder met dezelfde hoeveelheid geld een veel hogere kwaliteit zorg
levert dan de andere. Wij gaan cliënten daarom beter informeren over
wat er kan met de ZZP's. De staatssecretaris van VWS wil dat steunen.
Anders dan de `dans om instellingsbudgetten' gaat het dan om
inspirerende vernieuwingen, en om aanzetten tot een persoonsvolgende
bekostiging. Aan een ZZP is een bedrag verbonden, wij gaan verhelderen
wat de zorgaanbieders daarmee kunnen bereiken. Voor bijvoorbeeld EUR
50.000 per jaar, exclusief de kapitaallasten, bieden sommige
instellingen in de gehandicaptenzorg kleinschalig wonen met privacy,
een volwaardige dagbesteding met veel keuzeruimte, en ook nog
leertrajecten. Ten opzichte van deze koplopers loopt men elders
achter. Wij gaan cliënten toerusten met concrete voorbeelden: zo kan
het. En wij denken dat dit tevens inspirerend werkt voor veel
beroepsgroepen in de zorg."
Er bestaat een verbinding bestaat tussen `verantwoorde zorg' en andere
kwaliteitskaders.
"Ja. Als cliënt in de ouderenzorg mag je verwachten dat je fatsoenlijk
gewassen wordt, dat een verpleegkundige met je spreekt over je
gezondheid, dat je gevarieerde maaltijden krijgt in een prettige
entourage, dat er dagbesteding is die jou aanspreekt en dat er iemand
komt wanneer je op een belletje drukt. Er zijn instellingen die dat
bieden. Het is overigens niet nieuw dat cliënt en zorgaanbieder
afspraken maken. In de gehandicaptenzorg bijvoorbeeld is de afgelopen
vijf jaar veel gewerkt met persoonlijke toekomstplannen. Daar is
samenspraak al onderdeel van het gewone werk geworden. Ook in de
ouderenzorg zie je hier voorbeelden van. Met zorgzwaartebekostiging
verankert de staatssecretaris het zorgplan in de regelgeving. Wij gaan
erop letten dat dit zorgplan niet te eenzijdig vanuit de medische
verzorging wordt ingevuld. Dat er ook gekeken wordt naar de
persoonlijke behoefte van de cliënt. Wat wil hij, en wat heeft hij
nodig?"
Die aandacht voor de persoonlijke behoefte is moeilijk te vangen in tijd.
Terwijl de kwaliteit van zorg centraal moet staan, lijken ZZP's te leiden
tot onnodige discussie over uren en minuten. Zou het helpen om bij
indicatiestelling de omvang in tijd van een ZZP niet te benoemen?
"Daar moet de balans nog in gevonden worden. Je ontkomt er niet aan
een indicatie óf in tijd óf in geld. Op die manier kun je ook ongeveer
aangeven wat de verschillen tussen zorgzwaartepakketten zijn, en wat
mensen ermee kunnen doen. De aanduiding in geld valt overigens zeer te
overwegen, die is bruikbaarder dan de huidige urenindicatie. Pakket 2
in de verpleging en verzorging staat bijvoorbeeld voor 7 uur, pakket 3
voor 10 uur. Het is nogal lastig om goed uit te leggen wat
`individuele uren' zijn, wat de tijd voor `algemeen toezicht' is, ook
in de nacht, en wat `groepsgewijze tijd' is, zoals dagactiviteit.
Daardoor ontstaat veel mist rond de uren per pakket. Bij de invulling
van pakket 4 in de ouderenzorg, onder andere voor mensen met
gevorderde dementie, gaat vaak een deel van de uren naar groepsgewijze
dagbesteding gaat. Als dat 6 uur zijn in een groep van 7 mensen heb je
feitelijk 42 uur dagbesteding in de week. Dit is maar een voorbeeld,
maar je ziet al gauw de nadelen van ZZP's met urenindicatie. Tegelijk
is het essentieel dat iedereen beseft dat het uren in een bandbreedte
zijn. De valkuil is dat mensen precies op het bedrag gaan zitten dat
hoort bij een pakket. Stel je nou eens voor dat je pakket 4 hebt, en
je hebt net iets meer nodig! Zorginstellingen moeten dus kijken naar
de kwaliteiten die bij pakket 4 horen, gevarieerde dagbesteding
bijvoorbeeld en continue begeleiding. Ga geen minutenregistratie
bijhouden, en kijk eens over de schutting heen. Instellingen kunnen
zoveel van elkaar leren."
Instellingen raadt u aan ervaringen uit te wisselen. Wat adviseert u VWS?
"Zorgzwaartebekostiging moet nu meer een verhaal van cliënten worden.
Dit past bij de beleidsvisie van de staatssecretaris. Door cliënten
beter te informeren geef je ze onderhandelingsmateriaal in gesprek met
zorgaanbieders. Dat wordt empowerment van de cliënt genoemd. En ik
hoop dat er naast de zorgvuldigheid naar instellingen, zoals niet te
snel budget afbouwen, ruimte is voor een tweede zorgvuldigheid:
cliënten die echt meer nodig hebben dan ze nu krijgen versneld de kans
geven op een arrangement dat past bij hun ZZP."
Verwante informatie
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport