Verward van geest
14 oktober 2008
Historici Harry Oosterhuis en Marijke Gijswijt-Hofstra bestudeerden de
ontwikkelingen in de geestelijke gezondheidszorg in de 20ste eeuw. Hun
bevindingen schreven ze op in het omvangrijke overzichts- en
naslagwerk: 'Verward van geest en ander ongerief. Psychiatrie en
geestelijke gezondheidszorg in Nederland (1870-2005)'. Het eerste
exemplaar wordt op 31 oktober overhandigd aan prof. dr. Paul Schnabel,
directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau.
'Verward van Geest' beschrijft de interactie tussen de
maatschappelijke ontwikkelingen en de geestelijke gezondheidszorg in
de 20ste eeuw. Dit boek is het sluitstuk van het collectieve
onderzoeksprogramma 'De gestoorde psyche', dat in 1999 met subsidie
van het NWO van start ging.
De sterke groei van de geestelijke gezondheidszorg in de twintigste
eeuw, wekt de indruk dat een steeds groter deel van de Nederlandse
bevolking geestelijke problemen kreeg. Maar uit het onderzoek van
Harry Oosterhuis en Marijke Gijswijt-Hofstra blijkt dat niet de
problemen van patiënten, maar de financiële middelen, het uitgebreide
zorgaanbod en de sociaal-culturele factoren, zorgen voor een toename
in de zorgconsumptie.
Vraag en aanbod
De onderzoekers geven aan hoe de levensomstandigheden en rechten van
psychiatrische patiënten in de twintigste eeuw vooruit zijn gegaan. Al
ging dat niet in alle landen even snel.
Het omvangrijke boek beschrijft ook de veranderingen in het werkdomein
van psychiaters. De inhoud van hun psychiatrische beroepspraktijk
verschoof van het bewaren en bewaken van patiënten, naar diagnostiek,
behandeling en voorlichting. De grens van wat hulpverleners
noodzakelijk achtten om te behandelen schoof ook voortdurend op. Het
uitbreidende aanbod van psychische zorg leek de vraag te stimuleren.
De veronderstelling dat leed nu eenmaal bij het leven hoort, verloor
in de twintigste eeuw haar vanzelfsprekendheid. Mensen raakten beter
geïnformeerd en leerden hun voorheen stilzwijgend beleefde
moeilijkheden in psychologische termen te verwoorden. De schaamte
verdween en de gevoelde behoefte aan deskundige hulp nam toe.
Maakbaarheid van de mens
Het streven naar maakbaarheid van de maatschappij maakte in toenemende
mate plaats voor de maakbaarheid van ieder mens. De auteurs signaleren
dat deze maakbaarheid niet meer tevredenheid en geluk opleverde. Want
hogere normen zorgen voor nieuwe onvrede. Het geloof in maakbaarheid
schept de verwachting dat ieder mens, eventueel met steun, ook aan
alle verwachtingen moeten kunnen voldoen. Gebreken en onvolkomenheden
kunnen en moeten verholpen worden.
De afstand tussen de succesvol te behandelen burgers met een licht
ongemak en de onbehandelbare patiënten, 'waar geen eer aan te behalen
valt', wordt steeds groter. De huidige maatschappelijke trend in
maakbaarheid staat lijnrecht tegenover de machteloosheid van de
psychiatrische patiënten.
Boekpresentatie
Op vrijdag 31 oktober vindt de boekpresentatie met bijbehorend
symposium plaats in de Tinbergenzaal van de Koninklijke Nederlandse
Akademie van Wetenschappen, Kloverniersburgwal 29, Amsterdam.
..............................
Meer informatie bij:
* dr. Harry Oosterhuis (Universiteit van Maastricht)
* t.: +31(0)43 388 32 62, harry.oosterhuis@history.unimaas.nl
(afwezig van 10 november tot 1 december)
* prof. dr. Marijke Gijswijt-Hofstra (Universiteit van Amsterdam)
* t.: +31(0)20 679 58 73, m.f.gijswijt-hofstra@uva.nl
* Bericht op website Huizinga Instituut
'Verward van geest en ander ongerief. Psychiatrie en geestelijke
gezondheidszorg in Nederland (1870-2005)' Nederlands Tijdschrift voor
Geneeskunde/Bohn Stafleu Van Loghum, Houten. ISBN 978 90 313 5238 8.
Prijs: EUR 135,-
Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek