ChristenUnie
Wetenschappelijk Instituut
Segers in EO-Visie: "Een multireligieus drama?"
Segers in EO-Visie: "Een multireligieus drama?"
klein woensdag 05 november 2008 14:59 "Echt gezellig is het zelden
geweest tussen christenen en moslims, de afgelopen 1300 jaar", aldus
Gert-Jan Segers. De WI-directeur schrijft momenteel aan een WI-studie
over Islam en integratie. Segers: "Ons multicultureel drama is ook een
multireligieus drama. Maar daarbij is religie - een bepaalde
interpretatie van de islam dus - niet alleen een probleem maar ook de
oplossing."
Echt gezellig is het zelden geweest tussen christenen en moslims, de
afgelopen 1300 jaar. Christelijke Europeanen en islamitische Arabieren
hebben heel wat onheilige oorlogen met elkaar uitgevochten. En ook de
afgelopen jaren stonden Westerlingen en Oosterlingen vaak tegenover
elkaar, op 11 september 2001, in Irak, rond de moord op Theo van Gogh,
na de publicatie van de Deense cartoons en nu in de Vogelaarwijken van
Gouda, Nijmegen en Amsterdam. En is bij al die conflicten niet
eigenlijk religie de bron van alle ellende? Is het multiculturele
drama waar we vaak over spreken niet eigenlijk een multireligieus
drama?
Islam er buiten houden?
Er zijn nogal wat mensen die koste wat het kost de islam buiten de
discussie willen houden. Voormalig SP-leider Jan Marijnissen zei dat
het islamitische fundamentalisme een reactie is op Israëls bezetting
van Palestijns grondgebied en op de Westerse politiek in het
Midden-Oosten. Marijnissen denkt dus echt dat als Palestijnen een
eigen staat hebben en de VS zich terugtrekken uit Irak Osama Bin Laden
met de witte vlag gaat zwaaien. Ook de aanslagen van 11 september zijn
nogal eens geplaatst in de context van sociaal-economische en
politieke problemen. Als arme en onderdrukte Arabische jongeren nou
maar kansen krijgen, komt alles vanzelf goed. Zo verklaarde de
burgemeester van Londen, na de zelfmoordaanslagen in zijn stad in
2005, dat die begrijpelijk waren gezien de westerse interventies in
het Midden-Oosten en de onderdrukking van de Palestijnen. Ook de
problemen met Marokkaans-Nederlandse jongeren in Nederland hebben
volgens sommigen vooral met werkloosheid en discriminatie te maken.
Als die jongens nou maar een buurthuis en een baan krijgen, komt alles
goed. Kortom, in deze visie kunnen de recente conflicten overal mee te
maken hebben, behalve met de islam.
Het is een nogal onzinnige positie. Want als geweld en
zelfmoordaanslagen de logische gevolgen van armoede en onderdrukking
zijn, dan zou er geen Zimbabwaan meer in leven zijn. Zuidelijk Afrika
heeft meer reden tot klagen over imperialisme en armoede dan het
Midden-Oosten, maar er is nog geen Afrikaan geweest die zichzelf in
een metro in Londen heeft opgeblazen. De daders van de
zelfmoordaanslagen van 9/11 kwamen ook helemaal niet uit arme gezinnen
en waren zelfs goed opgeleid. Bovendien beschouwt de islam zelfmoord
uit wanhoop als een onvergefelijke zonde, waarbij je wel wat anders te
wachten staat dan een paradijs met veel maagden. En ook bij de
uitlatingen van Marokkaans-Nederlandse jongens over homo's, joden,
vrouwen en Nederland in het algemeen is er meer aan de hand dan een
lokaal sociaal probleem. Het feit dat zij zich zo massaal en zo
agressief van de Nederlandse, pluriforme samenleving afkeren, zegt
iets over de gemeenschap waaruit ze komen en de overtuigingen die daar
dominant zijn.
Ongemakkelijk gesprek
Als in de discussie de islam dan toch in beeld komt, dan is het wat
ongemakkelijk om die godsdienst als enige schuldige aan te wijzen. De
islam mag dan misschien een inspiratiebron voor radicale moslims en
haatzaaiende imams zijn, christenen zijn volgens sommigen ook geen
lieverdjes. Met een verwijzing naar de kruistochten vermijd je in
ieder geval vermeende eenzijdigheid. Religie in het algemeen is het
probleem en daarom heten politici van de ChristenUnie bijvoorbeeld de
"Taliban in de polder" (Mark Rutte) of "fanaten, fundamentalisten en
tirannen" (Elsbeth Etty). En volgens de Leidse hoogleraar Afshin
Ellian leidt elk monotheïsme tot godsdienstoorlogen en heeft ook het
christendom `rivieren van bloed' veroorzaakt. Zo zijn christendom en
islam allebei bronnen van ellende.
Maar of je de islam er nu helemaal buiten laat of met het christendom
op één hoop gooit, je draait in beide gevallen om de hete brij heen.
In beide gevallen gaat het niet over de vraag waar het om moet gaan:
kunnen moslims hun positie als minderheid in een pluriforme wereld
aanvaarden? De interpretatie en toepassing van de islam is dus in het
geding. Want - om een Egyptische journalist te citeren - al zijn de
meeste moslims geen terroristen, de meeste terroristen zijn wel
moslim. En, zoals Samuel Huntington schrijft, de islam heeft bloedige
grenzen. Overal waar de islam een andere beschaving raakt, is sprake
van spanning en gewelddadige confrontatie. We zullen in ons spreken
over ons eigen multiculturele drama niet verder komen als we niet ook
het gesprek aangaan over de invloed van de islam. Waarom is er geen
enkel islamitisch land met volledige godsdienstvrijheid? Waarom scoren
islamitische landen zo slecht als het om persoonlijke en politieke
vrijheden gaat? Hoe ongemakkelijk ook, we zullen het er over moeten
hebben willen we ooit vreedzaam kunnen samenleven.
Lucifertje
Leidt de islam dan altijd tot geweld? Is de koran voor iedereen die
erin gelooft een gewelddadig instructieboek? Gelukkig niet. Verreweg
de meeste moslims willen vrede met het westen. Maar helaas is een
bepaalde interpretatie van de islam nog altijd een stimulans tot
geweld en haat. Zoals ik in de roman Twee broers en een meisje met
geel haar illustreer kan werkloosheid, onvrijheid en seksuele
frustratie een brandbare situatie veroorzaken. Maar het is wel een
radicale islamitische theologie die als een lucifertje de boel in de
fik steekt. Zonder die theologie baalt een Arabische jongen van zijn
regering en van Amerika zoals een Zimbabwaanse jongen dat doet. Maar
met die theologie vliegt hij het World Trade Center in New York
binnen. Zonder zijn door de islam gestempelde cultuur is een
Marokkaans-Nederlandse jongen een straatschoffie, maar met die bagage
heeft hij het vocabulaire en vaak de stilzwijgende goedkeuring om
joden, homo's en vrouwen lastig te vallen.
Ons multicultureel drama is ook een multireligieus drama. Maar daarbij
is religie - een bepaalde interpretatie van de islam dus - niet alleen
een probleem maar ook de oplossing. We zullen het over de toepassing
van ons geloof moeten hebben, over de godsdienstvrijheid die we elkaar
gunnen, ook in het Midden-Oosten. En het zullen moslims zelf zijn die
met nieuwe antwoorden zullen komen, met een nieuwe interpretatie van
de islam, zodat christenen, moslims en andere gelovigen werkelijk in
vrede en vrijheid kunnen samenleven. En in die vrijheid kunnen we het
als christenen hebben over Degene die werkelijke vrede geeft.
Gert-Jan Segers is directeur van het Wetenschappelijk Instituut van de
ChristenUnie