Het Koninklijk Huis
Toespraak door de Prins van Oranje, voorzitter van de adviesraad van de
Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties inzake water en sanitatie
(UNSGAB) tijdens de World Toilet Summit and Expo in Macau
De toespraak is in het Engels gehouden.
Excellenties, geachte gasten, dames en heren,
Het is mij een groot genoegen u hier vandaag wederom te ontmoeten en
een bijdrage te leveren aan deze editie van de World Toilet Summit in
Macau. Vorig jaar nog sprak ik u toe tijdens de Top van 2007 in New
Delhi. Wij stonden toen aan de vooravond van het Internationaal Jaar
van Sanitatie en ik vroeg u samen met mij de strijd aan te binden om
de targets van de millenniumdoelstelling wat betreft sanitatie te
kunnen bereiken. Er is sindsdien veel werk verzet, maar we bevinden
ons nog altijd midden in een wereldwijde sanitatiecrisis. Dat weet u
net zo goed als ik. Het is misschien niet de meest opvallende crisis
van dit moment, maar wel de harde realiteit voor de tweeënhalf miljard
medeburgers die er dagelijks onder lijden.
Ik kan en wil niet accepteren dat er iedere dag 7500 mensen overlijden
aan oorzaken die vermeden hadden kunnen worden. Ook kan en wil ik niet
accepteren dat zo veel arme jonge meisjes nog steeds hun behoefte
moeten doen op onhygiënische en gevaarlijke plekken waar ze het risico
lopen ziek te worden of te worden verkracht.
Dankzij het Internationaal Jaar van Sanitatie hebben we ten strijde
kunnen trekken tegen de onverschilligheid van de politiek, de
onwetendheid van de bevolking en het culturele stigma op sanitatie -
allemaal factoren die maatregelen belemmeren. Het Jaar is een
effectief actie-instrument gebleken en we hebben reële vorderingen
geboekt. Nu het ten einde loopt is het van groot belang dat we onze
aandacht niet laten verslappen, maar onze inspanningen ter plaatse
juist intensiveren.
U begrijpt allemaal dat deze strijd op alle fronten moet worden
gestreden, en dat we het ons niet kunnen veroorloven te verliezen. We
hebben nog maar zes jaar om het aantal mensen zonder duurzame toegang
tot basale sanitaire voorzieningen te halveren. Er is dus nog heel
veel te doen. Ziekten die verband houden met water en sanitatie
behoren nog altijd tot de belangrijkste doodsoorzaken ter wereld, met
name onder kinderen.
Sanitatie beperkt zich echter niet tot het bouwen van toiletten, maar
begint bij basale hygiëne en persoonlijke verzorging. Zo heb ik Global
Handwashing Day, 15 oktober, gevierd met de kinderen van
Atteridgeville, een voormalig township in de buurt van Pretoria dat is
uitgegroeid tot een redelijk welvarend stadje. Op die dag werden
kinderen overal ter wereld voorgelicht over het belang van hygiëne en
sanitatie. Meer dan 250 miljoen kinderen in de ruim 75 deelnemende
landen wasten hun handen. Mondiale voorlichtingscampagnes van dit type
verdienen navolging in de toekomst. Ook in de zogenaamd ontwikkelde
landen! De reden waarom bijvoorbeeld veel patiënten in Nederlandse
operatiekamers besmet raken met resistente bacteriën, zo bleek onlangs
uit een onderzoek door de Inspectie voor de Volksgezondheid, is
simpelweg dat de artsen en verpleegkundigen hun handen niet goed
wassen!
De cruciale rol van sanitatie en hygiëne bij de duurzame ontwikkeling
en de gezondheid en waardigheid van mensen kan niet vaak genoeg worden
benadrukt.
In India heb ik met eigen ogen de positieve resultaten gezien van de
Total Sanitation Campaign van de Indiase overheid. Via deze campagne,
een uitstekend voorbeeld van sociale innovatie op gemeenschapsniveau,
worden mensen aangespoord niet meer in het openbaar hun behoefte te
doen, maar gebruik te maken van speciale latrines. Het is de bedoeling
dat in 2012 het hele Indiase platteland is voorzien van toereikende
sanitatie.
Deze brede campagne, waarin druk vanuit de gemeenschap wordt gekoppeld
aan prikkels vanuit de overheid, is nu ook in Bangladesh overgenomen.
Er is daar al onvoorstelbaar veel vooruitgang geboekt: het land
ontpopt zich als topspeler in de ontwikkeling van sanitatie.
Bangladesh zal de millenniumdoelstelling, halvering van het aantal
mensen zonder toegang tot sanitatie, voorbijstreven en dat aantal
misschien zelfs tot nul weten terug te brengen.
U bent de groep die beschikt over de marktoplossingen, de
technologische innovaties en het culturele inzicht om de
millenniumdoelstelling voor sanitatie wereldwijd dichterbij te
brengen. Het aanleggen van sanitatie heeft grote gevolgen voor de
sociale ontwikkeling en biedt enorme economische voordelen. Een goede
infrastructuur voor sanitatie kan de waterkwaliteit verbeteren en is
ook gunstig voor het milieu. En een goede drinkwatervoorziening is
vaak onmogelijk zonder voldoende aandacht voor sanitatie; menselijke
uitwerpselen behoren immers nog altijd tot de belangrijkste oorzaken
van drinkwaterbesmetting.
We moeten ons vooral richten op een aanpak die de vraag naar sanitatie
onder de mensen bevordert en hun duidelijk maakt wat de voordelen zijn
van een toilet in hun woning. In het verleden zijn er maar al te vaak
voorzieningen gebouwd waar vervolgens niets mee werd gedaan.
We kunnen die vraag stimuleren via voorlichting over hygiëne op
scholen, campagnes in de massamedia en de inzet van
demonstratielatrines, en door gebruik te maken van de druk en dynamiek
van de gemeenschap om mensen ervan te weerhouden in het openbaar hun
behoefte te doen.
Daarnaast moeten we manieren vinden om die tweeënhalf miljard vrouwen,
kinderen en mannen zonder adequate sanitatie te bereiken. Dames en
heren, hierbij is uw hulp van het grootste belang!
We hebben al een zeker momentum gecreëerd. Deze World Toilet Summit,
georganiseerd ter ondersteuning van het Internationaal Jaar van
Sanitatie, is het bewijs van de opmerkelijke vorderingen die op het
gebied van sanitatie worden geboekt.
Wat het afgelopen jaar allemaal is gerealiseerd, is beslist
indrukwekkend. We zijn erin geslaagd sanitatie op allerlei niveaus op
de agenda te krijgen van allerlei organisaties. De resultaten van
regionale sanitatieconferenties in Zuidoost-Azië, Zuid-Azië, Afrika,
Latijns Amerika en het Caraïbisch gebied zijn ongelooflijk.
Een van de grootste mijlpalen was de verklaring van de Afrikaanse Unie
inzake Water en Sanitatie, die afgelopen juli in Sharm el Sheikh
unaniem werd aangenomen door de Afrikaanse staatshoofden en
regeringsleiders.Wat ik vooral indrukwekkend vind aan die verklaring
is het evenwicht tussen politieke inzet en pragmatische aanbevelingen.
Zo wordt geadviseerd de regie over de sanitatie-inspanningen onder te
brengen bij één ervaren en controleerbare instelling en specifieke
begrotingslijnen in te voeren voor toekomstige overheidsuitgaven voor
sanitatie en hygiëne.
Ook vanuit het maatschappelijk middenveld en de particuliere sector is
positief gereageerd op het Internationaal Jaar van Sanitatie.
Sanitatie geldt nu niet langer als een zuiver technisch probleem, maar
wordt erkend als een veelzijdig en complex vraagstuk dat doorwerkt op
het vlak van volksgezondheid, onderwijs, gelijkheid tussen mannen en
vrouwen en, mogelijk nog verraderlijker dan op al deze punten, op het
vlak van de economie.
Dames en heren, in veel landen kunnen we al rekenen op de politieke
steun die we nodig hebben. Ook de technologie is beschikbaar en de
voorlichtingscampagnes zijn goed op dreef. De grote hernieuwde
belangstelling en inspanningen op dit terrein doen me goed. Dit
betekent echter niet dat het probleem van de sanitatie intussen is
opgelost.
Mij is opgevallen dat een krachtige verklaring op hoog politiek niveau
bij sommige mensen de indruk wekt dat de taak is volbracht. Was het
maar waar. Het echte werk moet nog beginnen! Het primaire doel van
UNSGAB is zo veel mogelijk mensen te laten delen in betere sanitaire
voorzieningen. Dit vereist voortzetting van innovaties op
technologisch, sociaal en financieel gebied.
De World Toilet Summit van 2008 biedt een belangrijk platform voor het
uitwisselen van ervaringen en ideeën omtrent sanitaire voorzieningen
en voor het gezamenlijk formuleren van oplossingen. U bent allemaal
stakeholder: overheden en VN-organisaties, ngo's, plaatselijke
instanties, financiële instellingen, ontwerpers, stedenbouwkundigen en
producenten. U bent de mensen die wij nodig hebben. Uw bijdrage is
essentieel in de strijd tegen de sanitatiecrisis.
Ook tijdens de Wereld Water Week die onlangs in Stockholm werd
gehouden konden we ideeën uitwisselen. Bij die gelegenheid sprak ik
over opties voor ecologisch verantwoord hergebruik, zoals toiletten
met een urineafvoersysteem die het mogelijk maken menselijke
uitwerpselen te verzamelen en veilig te hergebruiken. Er lijkt ook
behoefte te bestaan aan goedkopere 'small-bore' rioolsystemen en
faciliteiten voor het legen van beerputten, aan goedkope
zuiveringsmethoden voor slib uit septictanks en aan
biogastechnologieën die tal van huishoudens van energie kunnen
voorzien. Die technologie moet natuurlijk wel worden aangepast aan de
plaatselijke bevolkingsdichtheid. De groeiende aantallen stadsbewoners
stellen bijzondere eisen aan infrastructuur en ontwerp.
Maar ik wil benadrukken dat we er met technologie alléén niet komen.
Ook Maggie Black en Ben Fawcett laten daar in hun boek `The Last
Taboo' geen misverstand over bestaan. Zij stellen dat "Zelfs uit de
allerbeste handboeken leren ingenieurs niet hoe ze open moeten staan
voor de behoeften van verarmde gemeenschappen".
Het is in het verleden maar al te vaak voorgekomen dat mensen in
ontwikkelingslanden, zowel op het platteland als in de steden, perfect
ontworpen toiletten kregen aangeboden die ze vervolgens nooit
gebruikten. We kunnen het ons gewoon niet permitteren dit opnieuw te
laten gebeuren. We hebben daarom inzicht nodig in de plaatselijke
omstandigheden: we moeten de vraag creëren naar toiletten en
tegelijkertijd een gedragsverandering zien te bewerkstelligen.
Als we het hebben over sanitatie, hebben we het over een markt van
tweeënhalf miljard mensen, zoals Jack Sim steeds opnieuw benadrukt.
Hij wijst er ook op dat die markt momenteel niet functioneert, vooral
vanwege de achterblijvende vraag en de lage prioriteit bij de burgers.
Om het probleem op grote schaal te kunnen aanpakken hebben we een
marktbenadering nodig die uitgaat van prioriteiten op plaatselijk
niveau, de zogenaamde basis van de piramide. Die term, `basis van de
piramide', werd voor het eerst gebruikt door de Amerikaanse president
Franklin D. Roosevelt tijdens een radiotoespraak op 7 april 1932
getiteld `The Forgotten Man'. Hij zei daarin het volgende: "In deze
ongelukkige tijden is het zaak plannen te vormen op basis van de
vergeten, ongeorganiseerde maar onmisbare onderdelen van economische
macht , plannen die niet van boven naar beneden maar van beneden
naar boven hun werk doen, die wederom vertrouwen stellen in de
vergeten man aan de basis van de economische piramide". Momenteel
gebruiken we de term "basis van de piramide" voor de vier miljard
mensen in de wereld die in relatieve armoede leven en rond moeten
komen met een besteedbaar inkomen van minder dan 3000 dollar.
Gelukkig zien steeds meer bedrijven, overheden en donororganisaties
armen niet langer als slachtoffers, maar eerder als veerkrachtige en
creatieve ondernemers en als consumenten die waar willen voor hun
geld. Multinationals die bereid zijn in te spelen op de behoeften van
deze markten kunnen rekenen op geweldige voordelen. De armen van
vandaag zijn immers de middenklasse van morgen. Neem Atteridgeville,
de plaats waar ik Global Handwashing Day heb gevierd, en die zich
heeft ontwikkeld van sloppenwijk tot een dorp voor de middenklasse.
Vele van de zogenaamde informele nederzettingen zullen dat voorbeeld
volgen. Ook de samenwerking tussen de particuliere sector,
maatschappelijke instellingen en lokale overheden bij de ontwikkeling
van nieuwe modellen voor het plaatselijke bedrijfsleven zal helpen de
armoede te bestrijden. Een goed praktijkvoorbeeld van de benadering
via de "basis van de piramide" is de groeiende markt voor
microfinanciering in Zuid-Azië, met name in India - niet toevallig het
land waar de Total Sanitation Campaign die ik zojuist noemde, werd
ontwikkeld.
Dames en heren, het concept van totale sanitatie berust op drie
pijlers.
1) Het gaat niet uit van een benadering van boven naar beneden die
voorziet in één standaard latrine voor iedereen, maar beschouwt de
gebruikers als individuele klanten met uiteenlopende wensen.
2) Het stimuleert een dynamische particuliere sector om de productie
en verkoop van latrines als bedrijfsactiviteit te bevorderen.
3) Het creëert vraag via een intelligente tactiek van sociale
mobilisatie, waardoor dorpsbewoners zich bewust worden van het
probleem en vervolgens druk gaan uitoefenen om dingen gedaan te
krijgen.
Totale sanitatie is een zaak van openbaar belang op het gebied van
volksgezondheid. Het vereist de krachtige steun van overheden, het
maatschappelijk middenveld en de internationale donorgemeenschap.
Ik weet zeker dat we hier talloze bijzonder deskundige en ervaren
mensen in ons midden hebben. Gebruik die kennis en ervaring en deel
haar met anderen, zodat deze conferentie kan leiden tot conclusies en
aanbevelingen en vooral tot actiemaatregelen om voor de tweeënhalf
miljard mensen die nog altijd niet beschikken over een eenvoudig,
schoon toilet echt verschil kunnen uitmaken.
Ter afsluiting wil ik de organisatoren graag oprecht bedanken en wens
ik u allen een succesvolle conferentie die nuttige en praktische
resultaten oplevert. Laten we onze inspanningen verdubbelen! Ik
verzeker u dat we daarmee de winst voor de volksgezondheid, de
waardigheid en de ontwikkeling van de allerarmsten kunnen
verveelvoudigen.
Ik heb nu de eer deze World Toilet Summit 2008 geopend te verklaren.
Dank u wel.
* © RVD