Ingezonden persbericht
Jones Lang LaSalle geeft update van gevolgen economische crisis voor wereldwijde commerciële vastgoedmarkten
Eerste editie van tweemaandelijkse Global Market Perspective rapportage
Amsterdam, 11 november 2008 - Jones Lang LaSalle presenteert vandaag de eerste editie van haar 'Global Market Perspective'. Een tweemaandelijkse rapportage met een samenvatting van de economische crisis die de financiële markten in de wereld momenteel in zijn greep heeft en de gevolgen die dit heeft voor commercieel vastgoed. In deze uitgave van Global Market Perspective worden enkele zorgwekkende trends besproken:
1. In landen over de hele wereld stagneert of daalt het Bruto Binnenlands Product (BBP). Zelfs opkomende markten die voorheen een sterke basis hadden (zoals de BRIC-landen: Brazilië, Rusland, India en China), zijn niet langer immuun voor de devaluatie van de munt en een neergaande aandelenmarkt.
2. De Europese economie komt volgend jaar bijna tot stilstand, met een verwachte groei van slechts 0,2%. De vraag is of Europa afstevent op een recessie. Voor de Nederlandse economie verwacht de Europese Commissie volgend jaar nog een groei in Nederland van 0,4% en voor 2010 een groei van 0,9%.
3. Het wereldwijde monetaire beleid blijft zich verschuiven in de richting van een meer flankerend standpunt. De Bank of England verlaagde de basisrente in het Verenigd Koninkrijk van 4,5% naar 3,0%. Een drastische ingreep in vergelijking met de verlaging van de basisrente door de ECB met 'slechts' 50 basispunten naar 3,25%. Door de sterke daling van de inflatie - en het gevaar van deflatie - wordt een verdere verlaging van de basisrente verwacht.
4. Vastgoedmarkten in zowel de VS als Europa merken de rechtstreekse gevolgen van de neergaande economie. De opname stagneert en huurprijzen stijgen niet langer. In Nederland ligt het opnameniveau van kantoorruimte dit jaar naar verwachting rond 1,2 miljoen m² vvo, ruim 40% lager ten opzichte van 2007 en bijna 30% lager dan het vijfjarig gemiddelde.
5. De verwachte beleggingsvolumes in de VS en in Europa blijven tot het eerste kwartaal van 2009 laag als gevolg van de aanzienlijk verminderde liquiditeit op de kredietmarkt en een afwachtende houding van financiële instellingen. Daarmee zijn er vooral kansen voor partijen die beschikken over voldoende eigen vermogen, zoals vermogende particuliere beleggers. In Nederland komt het totale beleggingsvolume 2008 naar verwachting uit op circa E 8,5 miljard, een daling van 25% ten opzichte van het recordjaar 2007.
6. Het Midden-Oosten ondergaat zijn eigen meltdown. Vele grote vastgoedbedrijven stellen toekomstige projecten uit, terwijl men verwacht dat het ergste in de Aziatische markt nog moet komen. Ook in Nederland worden nieuwbouwprojecten uitgesteld. Volgens het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid zijn de vooruitzichten voor de bouwproductie in korte tijd aanzienlijk verslechterd.
7. Wereldwijde inspanningen om het bankwezen te steunen en de liquiditeit te herstellen, hebben onbedoelde gevolgen gehad: investeerders vluchten weg van investeringen met een hoog risico en zoeken hun toevlucht tot veiliger vehikels. Door de hoge rentevergoeding die nu op spaarrekeningen en deposito's wordt betaald, terwijl het rendement op aandelen daalt en de onderliggende waarde van de vastgoedfondsen bovendien door de kredietcrisis wordt aangetast, hebben open-end vastgoedfondsen in Duitsland te kampen met een massale uitstroom van kapitaal.
8. Open-end fondsen zijn tijdelijk gesloten voor het terugnemen van participaties vanwege acute liquiditeitstekorten. De terugtrekking van de Duitse open-end fondsen op de beleggingsmarkt vormt de zoveelste klap voor de Europese vastgoedmarkt, met een traag op gang komende prijsaanpassing als gevolg. De verwachting is dat aanvangsrendementen de komende periode echter harder zullen stijgen.
9. Kantoorgebruikers zijn uiterst behoedzaam en richten zich voornamelijk op de ruimtebehoefte voor het komende jaar. Voor eigenaars en investeerders zorgt een afname van de huren van 5 tot 15 procent ervoor dat velen onderhandelen met huurders die op zoek zijn naar waarde. Er liggen daarmee kansen voor huurders om betere transacties te doen. Voor de nabije toekomst blijft de vraag zich voornamelijk richten op hoogwaardige kantoorruimte op goed bereikbare locaties.
10. Gedwongen herfinanciering van enkele Europese fondsen tegen minder gunstige voorwaarden kan eveneens leiden tot gedwongen verkopen. Verdere neerwaartse herwaarderingen van vastgoed worden verwacht, al blijft de vraag in hoeverre gedwongen verkopen een objectief marktbewijs vormen.
Ingezonden persbericht