De voorzitter van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
Binnenhof 4
2513 AA DEN HAAG
Contactpersoon Doorkiesnummer
- -
Datum Bijlage(n)
14 november 2008 1
Ons kenmerk Uw kenmerk
V&W/DGLM-2008/1967 -
Onderwerp
Luchthaven Twente
Geachte voorzitter,
Graag willen wij u op de hoogte stellen van het besluit van het ministerieel
opdrachtgeversberaad tot behoud van de luchthaven Twente door in te zetten op een
permanente openstelling van de luchthaven. In deze brief zal tevens worden ingegaan op
de consequenties voor de interim-exploitatie en de lopende gebiedsontwikkeling.
Het Aldersadvies in relatie tot de luchthaven Twente
In de kabinetsreactie op het Aldersadvies heeft het kabinet bevestigd dat de uitkomst van
de Alderstafel alleen mogelijk is als het Rijk de mogelijkheid creëert voor accommodatie
van het niet-Schiphol gebonden verkeer op regionale luchthavens. Het gaat hierbij volgens
huidige inzichten van de luchtvaartsector om 70.000 vliegtuigbewegingen tot en met
2020.
De luchthaven Twente is voorzien van een goede luchthaven-infrastructuur en heeft een
flinke (militaire) geluidsruimte. Daarnaast is het grondgebied dat bij de luchthaven hoort
van aanzienlijke omvang waardoor andere ruimtelijke ontwikkelingen tot op heden op
redelijke afstand van de luchthaven zijn gebleven. Dit is een combinatie die zich niet vaak
voordoet en in de toekomst niet gemakkelijk te creëren zal zijn.
Deze strategische waarde van Twente wordt, zeker gezien de ambitie ten aanzien van de
capaciteit op regionale luchthavens, door het Ministerieel Opdrachtgeversberaad
onderkend. Het belang van het behoud van de luchthaven Twente voor de lange termijn
wordt door concrete interesse van de markt hiervoor onderstreept.
Postadres Postbus 20901 2500 EX Den Haag Telefoon 070 - 351 6171
Bezoekadres Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Fax 070 - 351 7895
Internet www.verkeerenwaterstaat.nl
Bereikbaar met tram 9 (station hs en cs) en bus 22 (station cs)
V&W/DGLM-2008/1967
Het Ministerieel Opdrachtgeversberaad heeft daarom op voorstel van de Minister van
Verkeer en Waterstaat besloten tot behoud van de luchthaven Twente door in te zetten
op permanente openstelling. De luchthaven Twente wordt daarmee een luchthaven van
nationale betekenis. Om dit te bewerkstelligen zullen op korte termijn gesprekken
worden gevoerd met marktpartijen die interesse hebben getoond in een langdurige
exploitatie van de luchthaven Twente.
Interim-fase
Op 17 juni 2008 heeft de minister van Financiën op verzoek van het MOB een
aanbestedingsprocedure gestart voor de tijdelijke exploitatie van de luchthaven Twente. In
een brief aan uw kamer (31 200 IXB, nr. 37) bent u op de hoogte gesteld van de
resultaten van de aanbesteding.
De laagste inschrijving lag ruim boven het beschikbare budget. De minister van Financiën
heeft u hierover per brief gemeld dat hij het niet verantwoord acht de financiële bijdrage
vanuit het Rijk op te hogen. Extra investeringen hebben een negatieve invloed op de lange
termijn business-case en verhogen het risico op staatssteun en strijdigheid met het
aanbestedingsrecht (zie bijlage). De procedure is derhalve beëindigd; de opdracht is niet
gegund.
Na de aanbestedingsprocedure zijn enkele verkennende gesprekken gevoerd tussen het
Gemeenschappelijk Ontwikkelingsbedrijf (GOB), het ministerie van Financiën en
Maastricht Aachen Airport (MAA, de `laagste inschrijver') om alsnog te onderzoeken of de
tijdelijke exploitatie binnen het beschikbare budget zou kunnen worden gerealiseerd. De
minister van Financiën heeft in een brief aan uw kamer gemeld dat deze verkenningen
niet tot andere inzichten hebben geleid. Om die reden heeft de minister van Financiën
geconcludeerd dat het niet zinvol is de onderhandelingsprocedure met MAA te starten.
De verdere inrichting van de interimfase is in het MOB besproken. Een interimperiode met
commerciële luchtvaart had voornamelijk als doel om het ontwikkelingsmodel mét
luchthaven tot gelijkwaardige variant te maken in het planontwikkelingsproces. Nu een
voorkeur is uitgesproken voor het behoud van de luchthaven Twente, is in essentie ook de
ratio van een interimexploitatie ontvallen.
Mede in het licht van voornoemd besluit tot permanente openstelling van de luchthaven
Twente heeft het Ministerieel Opdrachtgeversberaad besloten niet verder te gaan met de
exploitatie van de luchthaven gedurende de interimfase.
Vervolgproces
Er is veel waardering voor het gebiedsontwikkelingsproces dat door het
Gemeenschappelijk ontwikkelingsbedrijf (GOB) in samenwerking met de regio is opgezet.
Het GOB werkt in opdracht van het Rijk in samenwerking met de provincie Overijssel en
de gemeente Enschede aan een lange termijn gebiedsontwikkeling van de luchthaven
Twente en omgeving. Die samenwerking vindt op dit moment plaats in de
projectorganisatie Vliegwiel Twente Maatschappij i.o. (VTM).
---
V&W/DGLM-2008/1967
In de gebiedsontwikkeling is tot nu toe een model mét en een model zonder luchthaven
onderzocht. In de fase tot medio 2009 wil het GOB volgens planning via marktconsultaties
meer zekerheid krijgen over het committment van de marktpartijen bij de
gebiedsontwikkeling. Door het besluit in het Ministerieel Opdrachtgeversberaad en de
getoonde interesse uit de markt krijgt de optie mét luchthaven qua stevigheid en snelheid
nu een duidelijke voorsprong op de optie zonder luchthaven. De optie zonder luchthaven
blijft in het vervolg nog wel meelopen.
De ministers van Financiën en Verkeer en Waterstaat zullen voor het eind van dit jaar, na
overleg met de partners in de regio en een eerste gesprek met de gegadigde exploitanten,
aangeven welke consequenties het besluit van het Ministerieel Opdrachtgeversberaad
heeft voor de invulling van het opdrachtgeverschap richting GOB, het bijbehorende
mandaat en het lopende gebiedsontwikkelingsproces. De optie mét luchthaven wordt
hierbij versneld opgepakt.
We hopen u hiermee voor dit moment voldoende op de hoogte te hebben gesteld over de
aanbesteding van de interimfase en het behoud van de luchthaven Twente.
Hoogachtend,
De Minister van Financiën De Minister van Verkeer en Waterstaat
Wouter Bos Camiel Eurlings
---
V&W/DGLM-2008/1967
Bijlage Financiële overwegingen bij de aanbesteding van de interimfase
Budgettair tekort
In de bijlage van de brief van de minister van Financiën (d.d. 6 november kenmerk
FIN/2008/1061) is aangegeven dat er sprake is van kostenoverschrijdingen en de
tegenvallende huurinkomsten, resulterend in een budgettair gat van 5,31 mln. Daarbij
komt dat het cijferbeeld van de exploitatie van vliegveld Twente aan voortdurende
wisselingen onderhevig is. De exploitatie van de interim-fase genereert vrijwel geen
inkomsten, maar wordt grotendeels mogelijk gemaakt door overheidsbijdragen. Aan zowel
de kostenkant als de inkomstenkant (verhuur) is de tendens er een van verdergaande
verslechteringen. De neerwaartse risico's in het cijferbeeld overheersen.
Bijdrage aan de business-case
De verwachting is dat de kosten van commerciële interim-exploitatie niet kunnen worden
terugverdiend door de ontwikkeling en uitgifte van het gebied op lange termijn. Zo tonen
de ontwikkelde grondexploitatiemodellen aan. Dit kan de aantrekkelijkheid van die lange
termijn (mogelijke verkoop van de luchthaven) ernstig doen verminderen.
Staatssteun
De staatssteunrisico's zijn bij de oorspronkelijke aanbesteding van juli/augustus
beoordeeld en aanvaardbaar geacht. De staat mag immers als zakelijk investeerder in zijn
eigen grond investeren om de waarde op de lange termijn te doen verhogen. Vereist
daarvoor is een redelijke verhouding tussen kosten en opbrengsten en de verwachting dat
de kosten kunnen worden terugverdiend. Wanneer nu tot een flinke opwaartse bijstelling
van het budget zou worden besloten, is moeilijk uit te leggen dat dit een marktconforme
opstelling van de overheid als eigenaar van de grond en als investeerder zou zijn. De
verwachting dat dit terug te verdienen zou zijn, neemt immers flink af, terwijl het
risicoprofiel sterk is verslechterd. Een marktconforme investeerder kan bereid zijn een
aanloopverlies te nemen (zoals in de aanbesteding van juli en augustus het geval was),
maar zal vanuit zorgvuldig risicobeheer een grens moet trekken.
Het verder ophogen van de overheidsbijdrage met 5,3 mln tot in totaal 17,8 mln (of,
na de meest recente bieding van MAA met 4,6 mln tot in totaal 17,1 mln
overheidsbijdrage). heeft waarschijnlijk negatieve invloed op het lopende onderzoek door
de Europese Commissie naar vermeende staatssteun ten behoeve van het vliegveld
Twente. Momenteel is aan de Europese Commissie in het kader van dit lopende
onderzoek uitgelegd dat vooralsnog de tijdelijke exploitatie van het vliegveld niet gegund
is. Daarom wordt geen exploitatiebijdrage betaald en is er geen sprake van staatssteun.
Wordt de tijdelijke exploitatie wel gegund en een vergoeding betaald aan de exploitant,
dan verandert de situatie. De Staat dient dit te melden aan de Commissie. Dit kan onder
voorwaarden ertoe leiden dat het contract niet kan worden uitgevoerd (stand still).
Aanbestedingsrecht
Een verhoging van het budget zou tevens een aanmerkelijke wijziging in de aanbesteding
impliceren, waardoor feitelijk een nieuwe procedure zou moeten worden gestart. Immers
dit leidt tot dermate gewijzigde omstandigheden dat potentiële aanbieders, die eerder
afzagen van een bod, nu wel geïnteresseerd zouden kunnen zijn.
---
Ministerie van Verkeer en Waterstaat