Ministerie van Buitenlandse Zaken
Kamerbrief inzake de toelichting op het gebruik van nulmetingen in het kader van ontwikkelingssamenwerking
17-11-2008
Graag wil ik u hierbij nader informeren over de plaats van nulmetingen in het
kader van resultaatgerichte ontwikkelingssamenwerking naar aanleiding van het
wetgevingsoverleg van 18 juni dit jaar.
Het begrip nulmeting kan op verschillende manieren worden geĂŻnterpreteerd.
Ten eerste kan er gesproken worden over nulmetingen in de zin van een meting
voorafgaande aan een interventie op het gebied van ontwikkelingssamenwerking met
als doel om na afloop bereikte effecten te kunnen meten. Beleid moet immers
werken en onze bijdrage aan ontwikkeling moet wat opleveren. Zo wil ik niet
alleen weten of er met Nederlands belastinggeld een school is gebouwd in Zambia,
Bangladesh of Oeganda, maar ook of de jongens en meisjes die daar nu eindelijk
naar school kunnen gaan, daar vervolgens iets leren waar ze in hun verdere leven
iets mee kunnen doen. Ik wil niet alleen weten hoeveel vroedvrouwen in Jemen,
Tanzania of Afghanistan opgeleid zijn om vrouwen te begeleiden bij zwangerschap
en bevalling maar ook of daarmee hoge moedersterfte en zuigelingensterfte
afneemt. De kwaliteit en impact van bestedingen gaan mij bijzonder aan het hart.
Resultaten tellen en als er ergens kritisch wordt gekeken naar resultaten dan is
het wel binnen ontwikkelingssamenwerking. Bij ieder programma, bij iedere
activiteit, bij iedere bijdrage gaat het om resultaten en bereikte effecten.
Dataverzameling in het kader van deze nulmetingen voor effectenonderzoek wordt
doorgaans verricht op basis van steekproeven, afhankelijk van de aard en
doelgroep van de ontwikkelingsinterventie, van huishoudens, gemeenschappen etc.
Op het gebied van evaluatieonderzoek wordt in overeenstemming met de Regeling
Periodiek Evaluatieonderzoek en Beleidsinformatie (RPE 2006) prioriteit gegeven
aan impactevaluaties of effectenonderzoek.
Ten tweede kan het begrip nulmeting ook worden gebruikt in het kader van de
monitoring van resultaten tijdens de uitvoering van ontwikkelingsprogramma's.
Dat is om na te gaan of een en ander is uitgevoerd als gepland.
Veranderingsprocessen als ontwikkelingssamenwerking verlopen vaak niet lineair
maar grillig en zijn soms lastig te plannen. Echter bij de planning van
programma's wordt als onderdeel van de besluitvorming een nulmeting verricht
waarbij feitelijk de beginsituatie wordt beschreven. Vaak wordt gesproken over
baselines in plaats van een nulmeting. Hier dient de nulmeting als
referentiepunt om de voortgang in het bereiken van resultaten te kunnen zien en
deze te monitoren. Dan gaat het er wel om of het aantal basisscholen dat gebouwd
is, overeenkomt met het geplande aantal scholen. In dat geval helpt een
nulmeting om de uitvoering, waar nodig, bij te sturen als zaken niet volgens
plan verlopen. Daarbij dient wel de kanttekening te worden geplaatst dat de
context van zo'n nulmeting ofwel de oorzaken, het krachtenveld en de
verklaringen die schuilen achter de startsituatie minstens zo belangrijk zijn.
Zowel directies als ambassades worden via een mix aan instrumenten ondersteund
bij het monitoren van Nederlandse inspanningen op het terrein van
ontwikkelingssamenwerking. Het gebruik van baseline gegevens en
voortgangsindicatoren is begin 2008 aangescherpt bij de beoordeling van
activiteiten en programma's.
De evaluatiefunctie en evaluatieprogrammering zijn van doorslaggevende
betekenis om de effecten en impact van beleid goed in kaart te brengen. Recente
impactevaluaties van de hand van de Inspectie Ontwikkelingssamenwerking en
Beleidsevaluatie (IOB) op het gebied van basisonderwijs in Zambia en Oeganda
(april 2008) zijn daar goede voorbeelden van. Deze evaluaties leveren onder
andere het bewijs dat er in relatief korte tijd met Nederlands geld voor
ontwikkelingssamenwerking een inhaalslag is gerealiseerd in basisscholing van
zowel meisjes als jongens uit de armste huishoudens. Voorts worden lessen uit
deze evaluaties gebruikt voor verdere verbetering van de uitvoering van
ontwikkelingsdoelstellingen zodra bijvoorbeeld blijkt dat de kwaliteit van het
onderwijs te lijden heeft gehad onder de grote instroom van nieuwe leerlingen.
Ik hecht belang aan evaluatieonderzoek niet alleen als verantwoordingsmechanisme
maar juist ook omdat er praktische lessen uitgetrokken kunnen worden.
Kortom, nulmetingen zijn een standaardonderdeel van resultaatgerichte
monitoring en evaluatie. Bij de beoordeling en goedkeuring van programma's wordt
er op toegezien
dat de beginsituatie zo goed mogelijk in kaart wordt gebracht om later de
voortgang te kunnen monitoren en effecten te kunnen meten.
De minister voor Ontwikkelingssamenwerking,
Bert Koenders
---
Ministerie van Buitenlandse Zaken