Immuuncellen op vrije voeten
10 november 2008
Wetenschappers ontdekken waarom immuuncel zijn voetjes verliest
Ons immuunsysteem speelt een essentiële rol in de bescherming tegen
ziekten, maar hoe werkt dat systeem nou precies? Biologe Suzanne van
Helden ontdekte dat dendritische cellen voor een goede verplaatsing
naar de lymfeknopen hun plakkerige voetjes kwijtraken. Ze kunnen zich
dan veel sneller bewegen. Van Helden promoveert op 25 november bij
Spinozawinnaar Carl Figdor aan de Radboud Universiteit.
Onrijpe dendritische cellen patrouilleren in de weefsels op zoek naar
antigenen. Na blootstelling aan zulke antigenen ondergaan ze een
ingrijpend rijpingsproces. Tijdens deze maturatie migreren de
dendritische cellen naar de lymfeknopen om T-cellen te activeren.
Suzanne van Helden onderzocht het hechten en migreren van onrijpe en
rijpe dendritische cellen.
Generaal DC
Een dendritische cel is te beschouwen als een kleine generaal. Als
onrijpe cel is hij op patrouille in het bloed en weefsel op zoek naar
lichaamsvreemde stoffen. De voetjes, podosomen, helpen de cel om zich
langzaam voort te kunnen bewegen. Zodra onrijpe dendritische cellen
een probleem hebben gedetecteerd, moeten ze zich naar de T-cellen
haasten om deze te waarschuwen. Dan worden de dendritische cellen
gehinderd door hun goed hechtende voeten. Daarom verandert de cel in
dit stadium en verliest hij zijn podosomen. Zo kan de rijpe
dendritische cel zich op volle snelheid naar de T-cellen rollen.
Eenmaal gewaarschuwd kunnen de T-cellen ingrijpen om de geïnfecteerde
weefsels in het lichaam aan te pakken.
Van Helden toont niet alleen aan dat dendritische cellen tijdens
maturatie zeer snel hun podosomen verliezen, maar ook welke stoffen
voor het oplossen van deze voetjes zorgen. De aanwezigheid van de
groeifactor prostaglandine E2 is onmisbaar voor deze afbraak.
Daarnaast blijkt dat dendritische cellen podosomen verliezen na
interactie met bepaalde bacteriën. Opvallend is dat alleen
gramnegatieve bacteriën zorgen voor het verlies van de voetjes.
Grampositieve bacteriën hebben dit effect niet. Van Helden concludeert
dat dendritische cellen dus kennelijk onderscheid kunnen maken tussen
verschillende ziekteverwekkers.
DC in actie
Het immuunsysteem kan op veel verschillende manieren ingrijpen om het
lichaam gezond te houden. Helaas werkt het immuunsysteem niet altijd
perfect. Bij kanker reageert het immuunsysteem bijvoorbeeld niet op de
veranderde cellen die de tumor vormen. Mogelijk kan de kennis over het
hechten en migreren van DC in de toekomst bijdragen aan het
ontwikkelen van een nieuwe aanpak van kanker.
Van Helden deed haar onderzoek binnen een groep wetenschappers die het
functioneren van dendritische cellen op verschillende manieren
bekijkt. Het onderzoek betreft niet alleen studie op het meest
fundamentele niveau, zoals dat van Van Helden, maar ook preklinische
en klinische studies. Het onderzoek werd mede mogelijk gemaakt door
subsidie van NWO. Spinozawinnaar Carl Figdor begeleidde Van Helden bij
het onderzoek.
..............................
Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek