'Voorwaarts en niet vergeten'. Leven en denken van Gerardus Horreüs de Haas
(1879-1943)
Datum: 27 november 2008
Promotie: A. de Vos, 14.45 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5,
Groningen
Proefschrift: 'Voorwaarts en niet vergeten'. Leven en denken van
Gerardus Horreüs de Haas (1879-1943)
Promotor(s): prof.dr. E.H. Cossee, prof.dr. Th.M. van Leeuwen
Faculteit: Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap
Leven en denken van `rooie dominee' Gerardus Horreüs de Haas
Ton de Vos schreef een proefschrift over het leven en denken van
Horreüs de Haas (1879-1943). De Haas was een markante persoonlijkheid
in de kring van de vrijzinnige predikanten die actief deelnamen in de
socialistische beweging aan het begin van de twintigste eeuw. Hij
pleitte voor het samengaan van christendom en socialisme. Geworteld in
een sterk wijsgerig en wetenschappelijk doordachte theologie,
beschouwde hij zijn maatschappelijk engagement als een wezenlijk
aspect van zijn werk als predikant. Zijn leven en denken vormen een
onlosmakelijke eenheid, aldus De Vos.
Het was De Haas zijn overtuiging dat in de mens de roeping leeft tot
menswording, met daarin tevens de taak een geordende samenleving op te
bouwen die op recht en gerechtigheid is gefundeerd. Dit betekent
strijd tussen het lagere en het hogere in de mens en de vraag of hij
al of niet slaaf zal zijn van waan en begeerte en het
zelfzuchtig-zinnelijke leert verachten. Uit het leven en denken van De
Haas spreekt een gelovig idealisme dat in de vraag naar de toekomst
van de mensheid méér ziet dan een theoretische bespiegeling. Daarin
ligt óók opgesloten de vraag of de mens zich voor het goede wil
inzetten, hetgeen alleen mogelijk is als we er werkelijk in geloven.
De Haas was zich daarbij terdege bewust van de scherpe tegenstelling
tussen wat goed en waardevol is en wat wij dagelijks in ons leven
ervaren. Er was voor hem in dit opzicht een blijvende spanning
voelbaar die hij niettemin uiterst zinvol en vruchtbaar achtte, aldus
De Vos. Het is juist de tegenstelling tussen goed en kwaad, heilig en
onheilig die aan de religie haar profetische karakter geeft. Het was
deze `godsdienstige gedachte' die De Haas in tal van zijn geschriften
doorlicht heeft. Al bleef er voor hem daarbij wel een `donkere rest:
het kwaad en het nameloos leed van mens en dier in deze wereld',
waarop hij geen antwoord had. Het enige dat voor hem onwrikbaar
vaststond was dat de mens voor het goede moet strijden.
Ton de Vos (Leiderdorp, 1929) studeerde theologie aan de
Rijksuniversiteit Leiden. Hij was werkzaam als predikant en leraar. De
Vos verrichtte zijn promotieonderzoek bij de Faculteit Godgeleerdheid
en Godsdienstwetenschap. Van het proefschrift verschijnt een
handelseditie bij Uitgeverij Waanders te Zwolle.
Rijksuniversiteit Groningen