Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC)
Rol risicogenen voor coeliakie ontraadseld
Publicatiedatum: 28 november 2008 | NIEUWSBERICHT
Aandachtsgebieden: Research
Glutenintolerantie (coeliakie) ontstaat door een uit de hand gelopen
afweerreactie tegen gluteneiwitten, die veel voorkomen in
graanproducten. Het enzym weefseltransglutaminase blijkt hierbij een
essentiële rol te spelen. Deze ontdekking werpt meer licht op hoe
coeliakie ontstaat, schrijven de onderzoekers in Nature van 27
november.
Normaal helpt weefseltransglutaminase bij het repareren van weefsel,
maar het is ook in staat gluten te modificeren. Deze modificatie zorgt
voor een sterke immuunreactie tegen gluten. "Uit de nieuwe studie
blijkt dat de normale vorm van gluten door slechts enkele T-cellen van
coeliakiepatiënten herkend", vertelt immunoloog prof. dr. Frits
Koning, coauteur van het artikel. "De gemodificeerde vorm lokt een
veel bredere respons uit. Dit zorgt het uit de hand lopen van de
immuunreactie in de dunne darm, die de normale structuur van
microvilli die het oppervlak vergroten doet verdwijnen. Hierdoor
kunnen klachten als diarree en groeivertraging ontstaan."
Lang niet iedereen krijgt echter coeliakie. Er is altijd een
genetische gevoeligheid aanwezig. Zonder een van de twee genetische
varianten, HLA-DQ8 of HLA-DQ2, krijg je geen coeliakie. Er zijn nog
veel andere HLA-moleculen bekend, maar die kunnen geen gluten binden.
Daar treedt de eerste essentiële stap voor het ontwikkelen van
coeliakie dus nooit op.
Maar een heel groot deel van de mensen, ongeveer de helft, heeft wél
een risicovariant. Toch lijdt maar 1 procent van de mensen aan
glutenintolerantie. Er zijn dus zeker nog andere factoren belangrijk.
De grote vraag is wat die factoren zijn. Net als bij
auto-immuunziektes als reuma en type I diabetes wordt aan een
infecties gedacht. Koning: "Zo'n infectie veroorzaakt weefselschade,
waardoor weefseltransglutaminase actief wordt. Normaal reageert het
immuunsysteem in de dunne darm niet zo gauw. Maar door zo'n infectie
zou het kunnen dat er net een T-cel doorheen glipt die tegen gluten
reageert. Als zulke immuuncellen er eenmaal zijn, dan blijf je die
voor de rest van je leven houden."
Darminfecties komen veel voor bij kinderen. Dat zou kunnen verklaren
waardoor coeliakie vaak bij kinderen ontstaat. Maar glutenallergie kan
ook later in het leven ontstaan. "Er zit een piek bij de
kinderleeftijd en rond vijftig jaar, maar het kan op iedere leeftijd
ontstaan", aldus Koning. Het door hem geleide Celiac Disease
Consortium is van plan een biobank op te zetten met lichaamsmateriaal
van coeliakiepatiënten. "Dit kunnen dan hoplelijk gebruiken om meer
inzicht in de trigger van coeliakie te krijgen."