Eijsink over opvolging F-16
03-12-2008 11:34
De laatste weken is de vervanging van de F-16 volop in het nieuws.
Voor pvda.nl bespreekt PvdA-kamerlid Eijsink de stand van zaken:
Uiteindelijk wil de PvdA dat Nederland kiest voor het beste toestel
voor de beste prijs. De PvdA zal daarom zolang het proces duurt een
kritische houding blijven aannemen. Zoals we altijd al hebben gedaan.
Het project Vervanging F-16: waar staan we nu?
Op dit moment zijn er nog drie toestellen overgebleven: de JSF, de
advanced F-16 (beide gebouwd door Lockheed Martin, VS), en de Gripen
Next Generation (gebouwd door Saab, Zweden). De Eurofighter en de
Franse Rafale haakten eerder af, omdat zij in de ogen van de
fabrikanten geen eerlijke kans zouden krijgen van de Nederlandse
regering ten opzichte van de JSF. Ons verzoek om ook de Super Hornet
van Boeing (VS) te betrekken bij de vergelijking is door de
verantwoordelijke staatssecretaris De Vries geweigerd.
Ondertussen loopt het ontwikkelingstraject van de JSF bepaald niet op
rolletjes. Door technische tegenvallers zijn van de geplande 5000
testvluchten er bijvoorbeeld op dit moment pas ongeveer 50 gemaakt.
Over de technische prestaties (wendbaarheid, snelheid, actieradius,
draaglast, exploitatiekosten en geluidshinder) kunnen geen positieve
feiten gemeld worden. Ook blijken de kosten keer op keer hoger dan
gedacht. Grootste risicos in het voorgenomen projectproces zijn echter
gelegen in de overlap van testfase en productiefase die nog voor ons
ligt.
Hoe nu verder?
Zoals in het coalitieakkoord is afgesproken zal in 2009 besloten
worden of Nederland zal overgaan tot het kopen van twee
testtoestellen. Voor dit besluit wordt genomen, zal er eerst een
akkoord moeten zijn tussen de regering en het bedrijfsleven over de
herijking van de business case. Ook moet zoals gezegd de Tweede kamer
nog een hernieuwde kandidatenevaluatie krijgen, net als een
uiteenzetting over de mogelijkheden voor een end-life update voor de
F-16. Al deze zaken worden nog voor het eind van 2008, of in ieder
geval begin 2009 verwacht.
Pas wanneer deze informatie beschikbaar is en door de Tweede Kamer is
getoetst met deskundigen en betrokken organisaties, zal de Kamer een
oordeel kunnen geven over een eventueel besluit van het kabinet tot
aanschaf van een eerste JSF-testvliegtuig.
De PvdA zal zich inspannen om maximale neutraliteit, transparantie en
zorgvuldigheid in dit afwegingsproces te waarborgen. En met het
Coalitieakkoord in de hand zullen we ook de coalitiepartners in de
Kamer en in de regering daartoe proberen te overtuigen.
Uiteindelijk wil de PvdA dat Nederland kiest voor het beste toestel
voor de beste prijs. Hierbij moet ook worden gelet op de ambitie die
Nederland heeft met de krijgsmacht. De PvdA zal daarom zolang het
proces duurt een kritische houding blijven aannemen. Zoals we altijd
al hebben gedaan.
Opvolging F-16 en deelname aan JSF-ontwikkelingsproject
Begin 2002 besloot het Paarse kabinet Kok II op voordracht van de
direct betrokken VVD-bewindspersonen om, samen met acht andere landen,
deel te nemen aan de eerste fase van de ontwikkeling van een nieuw
Amerikaans gevechtsvliegtuig: de Joint Strike Fighter (JSF). Dit
toestel zou, zo was de redenering, wel eens een geschikte opvolger
kunnen worden voor ons huidige jachtvliegtuig, de F-16. Overwegingen
van betrokkenheid van Nederlandse ondernemingen bij deze
ontwikkelingen en de uiteindelijke productie van de JSF lagen echter
vooral ten grondslag aan het besluit tot participatie in de eerste
fase van dit project. Van het destijds gestelde vooruitzicht dat de
kosten voor onze deelname aan de ontwikkelingsfase, 800 miljoen
dollar, via ontwikkelingsopdrachten ook weer geheel aan het
Nederlandse bedrijfsleven ten goede zouden komen, is nu achteraf
gebleken nog geen 42 procent gerealiseerd.
Ook de PvdA vindt dat de F-16 op termijn aan vervanging toe is, maar
heeft tot op de dag van vandaag een kritische houding aangenomen bij
zowel onze deelname aan als de voortgang van dit gigantische defensie
materieelproject. Uitgangspunt voor de PvdA was én is dat we t.z.t.
moeten kunnen kiezen voor het beste toestel tegen de beste prijs.
Met de vervanging van onze F-16s zal volgens de huidige verwachting
uiteindelijk zon 5,6 miljard euro gemoeid zijn.
Het kiezen voor een opvolger voor de Nederlandse F-16: een korte
terugblik
In het coalitieakkoord voor de huidige kabinetsperiode is als
compromis tussen de coalitiefracties afgesproken, dat in 2007 zou
moeten worden besloten tot deelname aan de volgende fase in het
JSF-project: de testfase. Uiteindelijk is dat door vertragingen in
het project pas in mei 2008 gebeurd. En Nederland zou, als deelnemer
aan deze fase, pas in 2009 beslissen of ze ook daadwerkelijk overgaat
tot de aanschaf van twee testtoestellen.
In het coalitieakkoord werd ook afgesproken dat, voordat een
definitief besluit zou worden genomen over de aanschaf van deze twee
testtoestellen, in 2008 een actualisering zou moeten worden gemaakt
van de zogenoemde business case. Deze business case houdt in dat de
Nederlandse regering een deel van de kosten voor de deelname aan de
ontwikkelingsfase van het JSF-project (namelijk 800 miljoen) voor zijn
rekening zou nemen, als daarna het Nederlandse bedrijfsleven dit
voorgeschoten bedrag weer zou terugbetalen uit de omzet die het zou
halen uit geplaatste orders voor onderzoek en onderdelen van de JSF.
Herijking is nodig omdat nu beter zicht is op de daadwerkelijke
participatie van het Nederlandse bedrijfsleven in het gehele project.
De PvdA is altijd van mening geweest dat deelname aan de ontwikkeling
en aanschaf van een nieuw gevechtstoestel nooit duurder mag zijn dan
het kopen van een reeds ontwikkeld toestel, oftewel het kopen van de
plank. De businesscase moet hieraan tegemoet komen: de Nederlandse
belastingbetaler draagt uiteindelijk geen cent bij aan de Nederlandse
deelname in het JSF-project. Dat was de Zalm-garantie van de
toenmalige minister van Financiën. Het eventuele gat wordt namelijk
gedicht door het bedrijfsleven en niet door de belastingbetaler.
Tot slot is in het coalitieakkoord afgesproken dat er een nieuwe
kandidatenvergelijking komt voor de opvolging van de F-16 tussen de
JSF en mogelijk andere toestellen wat betreft prijs, kwaliteit en
levertijd, vóór dat in 2010 definitief een besluit genomen wordt over
de opvolging van de F-16. Eerder dit jaar heeft de regering toegezegd
deze nieuwe kandidatenvergelijking af te ronden nog voordat een
besluit over aanschaf van de testtoestellen genomen moet worden.
De PvdA heeft, bij monde van defensiewoordvoerder Angelien Eijsink,
met een kamermotie afgedwongen dat de kwaliteit van deze
kandidatenvergelijking beoordeeld zal worden door een onafhankelijke,
deskundige partij (Rand Europe). Zo hebben we ervoor gezorgd dat niet
alleen de meest relevante toestellen worden vergeleken, maar ook dat
dit proces onder onafhankelijk toezicht wordt uitgevoerd.
In de Kamer heeft de PvdA-fractie ook de toezegging afgedwongen dat de
regering de mogelijkheden van een end-life-update van de huidige
F-16-vloot nog eens opnieuw onder de loep zal nemen ten einde de
gehele levensduur van 8000 vlieguren (we zitten nu nog niet op de
helft) desgewenst daadwerkelijk te kunnen benutten.
Angelien Eijsink
PvdA Tweee-Kamerlid, woordvoerder defensie
Partij van de Arbeid