Ingezonden persbericht
Update Jones Lang LaSalle van gevolgen economische crisis voor wereldwijde commerciële vastgoedmarkten - 3e editie
Amsterdam, 11 december 2008 - Als onderdeel van de voortdurende inspanningen bij Jones Lang LaSalle om inzicht te verschaffen in de aanhoudende economische crisis, die veel onrust op de wereldmarkten veroorzaakt, ontvangt u hierbij de derde editie van Jones Lang LaSalle's Global Market Perspective. Hoewel de commerciële vastgoedmarkt tijdens andere financiële crises in de financiële, automobiel- en kredietsector doorgaans redelijk buiten schot blijft, is de sector niet immuun voor de kredietcrisis. In deze uitgave komen een aantal trends en inzichten voor de komende maanden aan bod:
1. De internationale vastgoedmarkten worden nog steeds geplaagd door een tekort aan financiële middelen en door snel verzwakkende economische omstandigheden, ondanks de voortdurende inspanningen van overheden en centrale banken op beide fronten. Voor Nederland verwacht het CPB een economische krimp van 0,75% voor 2009.
2. De ECB verlaagde de rente met 75 basispunten tot 2,5%, de scherpste rentedaling in het tienjarige bestaan van de bank. Eerder op de dag verlaagde de Britse centrale bank de rente al met 1 procentpunt tot 2%. In Zweden ging de rente donderdag met liefst 1,75 procentpunt omlaag tot 2%.
3. Vanwege het gebrek aan financiële middelen is de activiteit op de vastgoedbeleggingsmarkt nog steeds beperkt. In het vierde kwartaal komt het beleggingsvolume op de Nederlandse beleggingsmarkt naar verwachting uit op E 700 miljoen, terwijl dit volume het laatste kwartaal van vorig jaar nog op E 3,1 miljard uitkwam. Echter, per 1 januari zal een aantal (Nederlandse) vastgoedfinanciers naar verwachting weer krediet verstrekken, wat ook de dynamiek op de Nederlandse beleggingsmarkt terug kan brengen. De banken zullen terughoudender zijn bij het financieren van portefeuilles. Bestaande klanten krijgen de voorkeur.
4. Eindgebruikers van vastgoed komen terug van hun korte-termijn huisvestingsdoelstellingen. Gebruikers in vrijwel alle sectoren nemen een afwachtende houding aan ten aanzien van het aangaan van nieuwe huurcontracten. Dit veelal uit strategische overwegingen of uit financiële noodzaak. In toenemende mate gaat men uit van het terugbrengen van het benodigde metrage en upgraden van huidige huisvesting. Dit biedt kansen voor beleggers om bestaande huurders te behouden.
5. Bij steeds zwakker wordende vastgoedmarkt-fundamentals blijft de negatieve waarde-ontwikkeling vooralsnog relatief beperkt. Partijen zijn terughoudend met het erkennen van een lagere marktwaarde van hun vastgoedportefeuille, mede doordat een aantal gefinancierde beleggers door hun convenant dreigt te zakken. In 2009 zal de vraag naar taxaties toenemen bij banken, beleggers, ontwikkelaars en corporates.
6. De centrale vraag voor eigenaren en beleggers is: nu verkopen of afwachten? Vanuit het huidige gezichtspunt lijkt vasthouden niet altijd de beste strategie. Doordat reële huurgroei zal uitblijven en door een toenemende leegstand, zullen internationale vastgoedmarkt-fundamentals de komende twee jaar vrijwel zeker verslechteren, wat een verder negatief effect op de waarde kan hebben. Begin 2009 komt naar verwachting een aantal portefeuilles in de verkoop van beleggers die hun belegd vermogen gaan afbouwen.
7. In 2009 zullen meer gedwongen verkopen van vastgoed in Nederland gaan plaatsvinden, vanwege het feit dat partijen hun portefeuilles niet kunnen herfinancieren. Deze toename is nu al zichtbaar, aangezien Jones Lang LaSalle recent een aantal opdrachten op dit gebied heeft gekregen.