Leerproces minstens zo belangrijk als techniek bij waterbeheer
Bij grote projecten zoals de aanleg van de Tweede Maasvlakte is het
belangrijk dat alle stakeholders in een vroeg stadium beginnen hun
kennis te delen. Zo leren ze van elkaar en bouwen ze vertrouwen op.
Problemen komen zo eerder boven tafel en dit komt de besluitvorming
ten goede. Dat concludeert Saskia Hommes van de Universiteit Twente in
haar onderzoek. Zij promoveert op 12 december aan de faculteit
Construerende Technische Wetenschappen.
De aanleg van een Tweede Maasvlakte bij de haven van Rotterdam of het
terugbrengen van de door de Deltawerken verdwenen overgangen tussen
zoet en zout water, twee door Hommes onderzochte praktijkcasussen,
zijn voorbeelden van complexe waterbeheervraagstukken. Voordat de
overheid besluit tot een ingreep in de omgeving, moet zij een afweging
maken tussen verschillende belangen, zoals maatschappelijke aspecten,
economische kosten en baten en de fysische en ecologische effecten. In
zulke waterbeheervraagstukken spelen daarom meerdere partijen, zoals
overheid, adviesbureaus en belangengroeperingen, een rol.
Leerproces
Dat het daarbij altijd om een leerproces gaat, wordt volgens Hommes
nog onvoldoende onderkend. Door vroeg te beginnen met het uitwisselen
van kennis, dragen alle stakeholders bij aan het vullen van de
kennisbasis over het project, met onderzoeksrapporten, modellen, data
en praktijkervaringen. Zo vergroten ze niet alleen hun kennis -
cognitief leren - maar bouwen ze ook vertrouwen op: strategisch leren.
Het leerproces brengt de partijen nader tot elkaar: een
gemeenschappelijke probleemformulering komt eerder tot stand en voor
de uiteindelijke besluitvorming wordt sneller draagvlak gevonden. De
besluitvorming rondom de Tweede Maasvlakte kenmerkte zich volgens
Hommes door de ontwikkeling van veel technische kennis, om de effecten
op de Waddenzee te kunnen voorspellen. Het was volgens haar beter
geweest als er meer aandacht was voor verschillende
probleeminterpretaties, door belanghebbenden te betrekken. Dan zou aan
het licht zijn gekomen dat de bezwaarmakers, de vissersbond, zich meer
zorgen maakten om verlies van hun inkomen door de aanleg van
Maasvlakte en het bijbehorende bodembeschermingsgebied. En niet zo
zeer om de effecten op de Waddenzee. De technische kennis, die
ontwikkeld is tijdens het proces, is dus overbodig om het probleem van
de vissersbond op te lossen.
Schematische weergave van cognitief en strategisch leren
Schematische weergave van cognitief en strategisch leren.
Aanpak besluitvormingsproces
Er bestaan veel verschillende aanpakken voor besluitvormingsprocessen,
waarin Hommes twee extremen onderscheidt: analytische besluitvorming
en participatieve besluitvorming. Analytische besluitvorming is niet
interactief; één (advies)partij creëert hierbij de kennis. Dit
resulteert in ontevreden partijen en veel kennis waar niets mee
gebeurt. Participatieve besluitvorming is wel interactief;
verschillende partijen dragen kennis bij en wisselen dit onderling
uit, waarbij partijen vertrouwen in elkaar opbouwen. Deze manier van
besluitvorming sluit daarom het beste aan bij de conclusies van
Hommes.
De resultaten van het onderzoek zijn niet alleen van toepassing op
complexe waterbeheervraagstukken. Je kunt ze toepassen in andere
ruimtelijke beheervraagstukken, bijvoorbeeld bij infrastructuur.
Universiteit Twente