NOS, Gesprek met de minister-president, Nederland 1
Radio / TV-interview | 06-03-2009
Minister-president Balkenende, na afloop van de wekelijkse
ministerraad, over het crisisberaad over de aanpak van de economische
crisis, bonussen voor ING-personneel, loonmatiging voor ambtenaren en
het staatsbezoek aan Brazilie.
HAGENS
Meneer Balkenende, fijn dat u hier bent. Toch zou het in theorie
mogelijk kunnen zijn dat dit een kort gesprek wordt, want het
allerbelangrijkste nieuws van dit moment, het belangrijkste onderwerp,
de maatregelen die u gaat treffen, uw kabinet, tegen de economische
crisis, daarover wilt u niets zeggen. Toch?
BALKENENDE
Dat is een uitstekende inschatting van u.
HAGENS
Ja. Dat is wel jammer, want de praktijk leert over het algemeen dat er
dan toch nog wel voldoende te bespreken is. Hoe gaat het overleg op
het moment? Het crisisoverleg?
BALKENENDE
We hebben vandaag een belangrijke ministerraad gehad. We zijn aan het
begin van een proces dat zich nu en de komende dagen gaat aftekenen.
We hebben morgenmiddag, zaterdagmiddag, een overleg met een aantal
mensen vanuit het kabinet en de drie fractievoorzitters. We hebben
komende maandag een extra ministerraad en dat gaat elke dag zo door
tot volgende week vrijdag.
HAGENS
Dus er zitten allerlei mensen met elkaar aan tafel voorstellen te
bespreken die door ambtenaren van financiën zijn voorbereid. In goede
sfeer neem ik aan?
BALKENENDE
De sfeer was gisteren goed. Natuurlijk zijn er altijd wel verschillen
van opvatting. Dat kan niet anders. Je hebt te maken met drie
partijen. Dat is ook heel normaal. Maar we hebben elkaar in de ogen
gekeken en ik merk wel bij iedereen de vaste bereidheid en de wil om
uiteraard hier uit te komen.
HAGENS
Nog steeds is alles bespreekbaar?
BALKENENDE
We gaan met een open vizier het gesprek aan.
HAGENS
En u hoopt aanstaande vrijdag, heb ik begrepen, eruit te zijn? Klopt
dat?
BALKENENDE
Ja, daar is natuurlijk een belangrijke reden voor. Normaal gesproken
is het zo dat deze tijd van het jaar de minister van financiën spreekt
met de vakministers over wat gebeurt er in 2009, wat gebeurt er in
2010. De begrotingsvoorbereidingen voor het volgend jaar. Dan leiden
al die gesprekken tot een document dat hij voorlegt aan de
ministerraad en dan ronden we de zaak af, april of mei. Wat we nu
hebben is heel iets anders. We hebben te maken met een diepe
financieel-economische crisis en dat betekent dat de
veronderstellingen die we hebben gehanteerd aan het begin van de
kabinetsperiode heel anders zijn komen te liggen. Toen gingen we uit
van een economische crisis. We hebben dit jaar een enorme economische
krimp. Kortom, je hebt onder ogen te zien van hoe staan we er nu voor,
welke maatregelen zijn nodig en ja daar heb je en de leden van het
kabinet voor nodig, maar zeker ook de fracties.
HAGENS
Het is wel vrijdag de dertiende trouwens, aanstaande vrijdag.
BALKENENDE
Ja, wat bedoelt u daarmee?
HAGENS
Ja, ik weet niet, maar goed. U gaat dit aan. U bent hier de man die
boven de partijen moet staan. Minister Bos heeft gezegd: dit is de
grootste uitdaging voor mij althans in de afgelopen tachtig jaar.
Geldt dat voor u ook?
BALKENENDE
Nou het is natuurlijk zo dat als je minister-president bent, dan loop
je tegen heel veel vragen op. Nationaal en internationaal. We hebben
te maken met heel complexe vraagstukken, echt al jaren. Alleen het is
natuurlijk wel zo dat de financieel-economische crisis op het ogenblik
ongekend is. En wat we nu meemaken dat hebben we eigenlijk een hele
tijd niet meegemaakt. Toen ik net premier was in 2002, 2003, hadden we
ook te maken met een financieringstekort, hoger dan 3%. We liepen in
Europa achter. Het ging niet goed met de werkgelegenheid.
HAGENS
Maar dat was allemaal nog kinderspel vergeleken bij wat er nu gaande
is.
BALKENENDE
Nou kinderspel... we hebben destijds ook te maken gehad met een
lastige afweging. We hadden demonstraties. We kregen verwijten van 'u
praat de economie in de put'. Naderhand kregen we grote waardering,
maar op dat moment was het ook even dat je tegen de stroom ingaat.
HAGENS
Maar waar ik benieuwd naar ben, is naar uw rol. Hoe ziet u in deze
crisis, die toch bijzonder zwaar is, uw eigen rol?
BALKENENDE
Ik voel me zeer verantwoordelijk om Nederland door deze moeilijke tijd
heen te loodsen. Dat is hoe het ik zelf ook voel, want ik denk
natuurlijk aan mensen die hun baan zouden kunnen verliezen. Ik denk
aan jongeren die tot voor kort hebben gedacht van 'ach, werkloosheid
daar krijgen we niet mee te maken'. En plotseling is het lastig om
banen te krijgen.
HAGENS
Voelt u een zware druk?
BALKENENDE
Nou, de druk is misschien niet zo groot. Dat is ook goed. Maar ik voel
wel een verantwoordelijkheid, want ook op een kabinet, want als ik zeg
ik voel me er verantwoordelijk voor dat geldt ook voor het kabinet en
de coalitiefracties, want we hebben Nederland door een lastige fase
heen te loodsen. Het gaat om grote belangen. En we hebben te maken met
zware problemen. Als ik de cijfers zie voor nu en de komende jaren,
dan gaat het echt een tijd duren, die zijn gewoon heel erg pittig. En
dus rust er een grote verantwoordelijkheid en ik zal me voluit gaan
inzetten Nederland door deze periode te loodsen.
HAGENS
Leidt dat er dan ook toe, die verantwoordelijkheid die u voelt, die
wil die u heeft om Nederland hier doorheen te slepen, dat u tegen
mensen die niet zo goed meedoen ook wilt optreden? Ik doel op de
bonussen die uitgedeeld gaan worden bij de bank ING. Dat gaat om vele
honderden miljoenen euro's. Dat is een bank die de nodige staatssteun
heeft gehad. In totaal, in verschillende vormen, 40 miljard. Heeft u
de neiging om tegen die bank te zeggen: en nou is het genoeg geweest.
BALKENENDE
Dat is een vraag die ligt in eerste instantie op het terrein van
collega Bos. Minister Bos heeft gezegd dat hij het ook kwalijk vindt
deze ontwikkeling. Het is geen goed signaal van de bank.
HAGENS
Wat vindt u?
BALKENENDE
Dat voel ik zelf ook wel zo, omdat wanneer een bank te maken heeft met
een moeilijke fase in zijn bestaan, dan is het eigenlijk een kwestie
van: kom met verstandige maatregelen. Dan weet ik ook dat die bonussen
die hangen natuurlijk samen met afspraken die in het verleden zijn
gemaakt. Toen wij de stappen hebben gezet ten behoeve van ING, u weet,
toen hebben wij ten aanzien van het topmanagement gezegd van 'we gaan
anders met de bonussen om'. Daar zijn duidelijk beperkingen in
aangebracht. Dit is iets anders.
HAGENS
Maar hier kunt u dus niets aan doen? Dit is afgesproken, maar je kunt
ook zeggen: ja dit is afgesproken, maar mensen alles is anders nu.
BALKENENDE
Het is wel zo dat je niet zomaar de verantwoordelijk gaat nemen van de
top van de banken, maar ik kan me heel goed voorstellen dat het leidt
tot een hele hoop wrevel.
HAGENS
U kunt niet de verantwoordelijkheid nemen, zegt u, van de top van de
bank. Dat begrijp ik en daar zijn misschien wat juridische
mogelijkheden toe, maar mijn vraag is eigenlijk ook deze: zou u niet
als Nederlandse regering meer druk kunnen uitoefenen, ook morele druk
op zo'n bank, zoals de Britse regering bijvoorbeeld gedaan heeft bij
de Royal Bank of Scotland, waar toen de bonussen met 90% geminderd
zijn. Als u meer druk uitoefent, helpt dat misschien.
BALKENENDE
We moeten even heel goed kijken van wat zijn de afspraken geweest ten
aanzien van ING. De Nederlandse regering heeft steun geboden en dat is
nodig ook voor het functioneren van de bank. Kapitaalinjecties.
Bepaalde risico's die men heeft gelopen in de Verenigde Staten die
hebben we eigenlijk nu gewaarborgd, zodat die bank goed kan
functioneren. In het kader van al deze maatregelen zijn afspraken
gemaakt over de bonussen van de managers en de top en wat zich nu
aftekent is iets wat samenhangt met eerder gemaakte afspraken en dat
is wel een eerste verantwoordelijkheid van de bank zelf.
HAGENS
Het zijn vragen die opgeroepen worden door in dit geval ING. Ook uw
bewindslieden zorgen dezer dagen ook af en toe voor wat vraagtekens.
Het gaat hier met name om minister Donner en minister Ter Horst.
Minister Donner heeft zich al eerder laten ontvallen dat hij voelt
voor loonmatiging en minister Ter Horst, die onder andere
verantwoordelijk is voor de ambtenaren en de politiemensen, zegt: nou,
die weg die zie ik zo niet. Waar staat u?
BALKENENDE
Waar ik sta, dat meld ik in de ministerraad en niet bij u.
HAGENS
Ja, maar dat is dan toch wel heel vervelend voor al die ambtenaren die
denken dat ze een goede CAO hebben afgesloten, of die is afgesloten
namens hen en die nog een paar jaar gaat gelden, waarin salarissen
soms met 3% omhoog gaan. Die ambtenaren, moeten die er nu rekening mee
houden dat hun CAO toch niet zo gaat als ze dachten.
BALKENENDE
Ik begrijp u vraag goed en ik kan me ook voorstellen dat als mensen de
kranten lezen en deze berichten dat ze denken: wat gebeurt er nu. Laat
ik in het algemeen dit zeggen. We zitten nu in een fase van
besluitvorming. Minister Donner heeft contact met de werkgevers en
werknemers en we weten ook in tijden als deze dat het heel goed is om
te kijken naar de vraag wat is een verantwoorde loonontwikkeling. Want
je kunt jezelf uit de markt prijzen. Als marktsector als de lonen te
hoog zijn. En je kunt een voordeel daaraan ontlenen als je gematigde
loonontwikkeling hebt. Dat is een complex proces. Daar wordt over
gesproken. Ten aanzien van de ambtenaren zijn afspraken gemaakt. Dat
heeft ook een beetje te maken met de vraag wat is solidair
inkomensontwikkeling in Nederland. Er moeten niet te grote verschillen
zijn tussen de markt, de gepensioneerden, de mensen met een uitkering.
Dat zijn dus vragen die we in het kabinet met elkaar zullen bespreken
en daar ga ik nog niet op vooruitlopen.
HAGENS
Het lijkt me toch moeilijk denkbaar dat als iedereen op nul blijft dat
de ambtenaren 3% stijgen.
BALKENENDE
Daar ga ik geen uitspraak over doen.
HAGENS
We hebben het over de crisis en dat is terecht denk ik. Toch was er
ook goed nieuws deze week. Althans, ik hoorde u net tijdens de
persconferentie heel enthousiast praten over een bezoek dat u heeft
afgelegd aan Brazilië. Dat is een bezoek dat bedoeld is om de
economische banden met Brazilië te verstevigen, openingen te bieden
voor ondernemers. Dat was een succesvol bezoek?
BALKENENDE
Dat was een heel goed bezoek. Ik heb heel goede contacten met
president Lula. Hij is in Nederland geweest met een fantastisch
staatsbezoek. Lula is ook hier populair in Nederland. We hebben het
gehad over dingen die we nu samen zullen bespreken op 2 april in
Londen. Dan heb je het over de financiële crisis, het
klimaatvraagstuk, de vrije wereldhandel. Op die punten denken wij
hetzelfde. We hebben het ook nadrukkelijk gehad over de contacten
tussen Nederland en Brazilië en de rol van Nederlandse bedrijven daar.
Ik heb een overleg gehad met Lula eerst met zijn tweeën en daarna met
13 topondernemers uit Nederland.
HAGENS
Is er daar geen crisis dan in Brazilië?
BALKENENDE
Het gekke is dat de crisis er lang niet zo toeslaat als hier, verre
van dat. Hoe komt dat? De Braziliaanse markt is vooral een
binnenlandse markt. 15% heeft te maken met het buitenland. Het is
vooral een binnenlandse markt. Als ik daar met Nederlandse
ondernemingen spreek, ik heb er heel veel gesproken, bij werkontbijt,
bij ontmoetingen, bij bedrijfsbezoeken, dan hoor ik daar positieve
verhalen. Bijvoorbeeld bij de onderneming Petrobas, dat is een grote
olie- en gasmaatschappij van Brazilië. En als ik hoor wat zij dan
investeren, 175 miljard dollar tot 2020, en als Nederlandse bedrijven
daar bij zijn om daar orders binnen te slepen, dan kunt u zich
voorstellen dat ik als Nederlandse premier wel gelukkig ben met
Nederlandse ondernemingen die zo actief zijn.
HAGENS
Dat zijn bedragen die als muziek in de oren klinken. We moeten een
beetje afronden. Ik wens u heel veel succes met al die ministerraden
die u ook de komende week heeft. Ik geloof elke dag eentje en dan
natuurlijk nog al die andere crisisoverlegjes. En we zijn heel
benieuwd wat het vrijdag de dertiende gaat worden. We zullen zien.
BALKENENDE
Dank u wel.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd, KK)
Ministerie van Algemene Zaken