Openbaar Ministerie



Toename getuigenbescherming door megastrafzaken

9 maart 2009 - Landelijk Parket

De megastrafzaken vanwege afpersing van vastgoedhandelaren en de liquidaties in de onderwereld hebben veroorzaakt dat de afgelopen jaren een groter aantal getuigen in speciale beschermingsprogramma's is opgenomen.

In 2004 kwam het aantal `projecten' van het team getuigenbescherming bij het Korps landelijke politiediensten (KLPD) met 43 voor het eerst boven het gemiddelde van 19 in de jaren vanaf de millenniumwisseling. Na de moord op vastgoedhandelaar Willem Endstra op maandag 17 mei 2004 zijn politie en Openbaar Ministerie een groot aantal onderzoeken gestart om het geweld in het criminele milieu te keren en de daders strafrechtelijk te vervolgen.

Ernstig

Wanneer door de medewerking aan politie en justitie een getuige wordt bedreigd, zal de overheid zo iemand beschermen. Het is niet voldoende dat een getuige zich bedreigd voelt. Het moet dan gaan om een ernstige, serieuze dreiging die direct verband houdt met de medewerking aan de politie en het Openbaar Ministerie (OM). De beschermingsmaatregelen die worden getroffen kunnen zich ook tot anderen in de omgeving van ene getuige uitstrekken, zoals bijvoorbeeld partners, kinderen en andere familieleden.

Het gaat bij deze bescherming niet alleen om personen die meewerken aan strafzaken in Nederland. Ons land treedt ook op als gastland voor buitenlandse bedreigde getuigen. Omgekeerd kan een bedreigde getuige vanuit Nederland naar het buitenland worden gebracht. Verder worden maatregelen genomen op verzoek van internationale gerechten, zoals het Joegoslavië Tribunaal en het Internationaal Strafhof. Bovendien worden anonieme getuigen tijdens hun verhoor door de rechter-commissaris beschermd door het KLPD-team.

Andere identiteit

Om een getuige te beschermen kunnen verschillende maatregelen worden getroffen. Ze lopen uiteen van elektronische beveiliging van een woning, tot een tijdelijk verblijf elders en - ook weer tijdelijk - het verschaffen van een andere identiteit. In dat laatste geval geldt dat een getuige wel zijn eventuele schulden moet vereffenen. Schuldeisers mogen er niet de dupe van worden dat iemand een andere identiteit heeft gekregen. Wanneer een getuige een strafblad heeft, verhuist dat ook mee naar de nieuwe identiteit.

Vanwege de ingrijpende aard van de maatregelen - het gaat dus niet om een all inclusive verblijf aan een palmenstrand met tropische cocktails - wordt een getuige getest door een psycholoog en bijgestaan door een, zo nodig door de overheid betaalde, raadsman. De te nemen beschermingsmaatregelen worden vastgelegd in een schriftelijke overeenkomst, waarin de rechten en plichten van de getuige en de Staat worden beschreven.

Inspanning

Het komt in de overeenkomst er op neer dat de Staat een zogenoemde inspanningsverplichting op zich neemt om de veiligheidsrisico's voor de getuige zo klein mogelijk te houden. Voor de getuige gaat het vooral om verplichtingen in het belang van zijn eigen veiligheid, waardoor de bescherming veilig en doeltreffend kan worden uitgevoerd. Zo kan als verplichting worden gesteld dat de getuige met bepaalde personen geen contact heeft of bepaalde plaatsen niet bezoekt.

Eigen verantwoordelijkheid

De bescherming van een getuige heeft niet tot doel volledig in het levensonderhoud te voorzien van zo iemand. Hij of zij behoudt een eigen verantwoordelijkheid voor de inrichting van zijn leven. Zodra de dreiging tot een aanvaardbaar niveau is gedaald houdt de zorgplicht van de Staat op en moet de getuige in staat zijn om weer volledig zelfstandig te leven.

Een zeer gering aantal projecten van het team getuigenbescherming komt in de publiciteit. Het gaat dan vooral om verdachten die in ruil voor strafvermindering een zogenoemde deal hebben gesloten met het OM. Van 2000 tot en met 2008 heeft het OM in 23 gevallen een dergelijke toezegging gedaan. Overigens zijn niet al deze verdachten opgenomen in een getuigenbeschermingsprogramma.

De totaalaantallen projecten van het team getuigenbescherming vanaf 2000 zijn:

CAPTION:

Jaar Projecten getuigenbescherming
2000 14
2001 32
2002 13
2003 17
2004 43
2005 55
2006 59
2007 63
2008 47

De kosten van het getuigenbeschermingsprogramma komen voor rekening van de minister van Justitie. Ze maken deel uit van een geheime post op de begroting van het departement.