Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC)

Grote subsidie voor het zichtbaar maken van kankercellen

Publicatiedatum: 10 maart 2009 | PERSBERICHT
Aandachtsgebieden: Research

Het is tijdens een operatie voor een chirurg zeer moeilijk om vast te stellen waar een tumor eindigt. Als het tumorweefsel zichtbaar kan worden gemaakt, kan het tumorweefsel veel nauwkeuriger worden weggehaald. De vooruitzichten van de patiënt zijn dan beter.

Fluorescerende stoffen die specifiek aan kankercellen binden kunnen hierbij een grote rol gaan spelen. "Dit kan een revolutie in de oncologische chirurgie teweegbrengen", aldus LUMC-hoogleraar Clemens Löwik, gespecialiseerd in moleculaire beeldvorming en principle investigator van het consortium dat de komende vijf jaar tien miljoen euro subsidie ontvangt om hier onderzoek naar te doen.

Schildwachtklier

De eerste fase van het onderzoek richt zich op het zichtbaar maken van de lymfeklier in de buurt van tumoren. Dit wordt ook wel de schildwachtklier genoemd, de lymfeklier waarop de tumor zijn lymfevocht afvoert en waar uitzaaiende tumorcellen als eerste terecht komen. De schildwachtklier verschaft informatie over uitzaaiingen die belangrijk is voor het behandelplan. Het vinden en verwijderen van de schildwachtklieren wordt een stuk makkelijker dankzij de fluorescente stoffen, omdat die zich ophopen in schildwachtklieren en oplichten wanneer ze beschenen worden met licht met een golflengte tussen de 700 en 800 nm (nabij-infrarood). Om de zwakke lichtbronnen te kunnen zien, wordt er gebruikt gemaakt van een innovatief multi-spectraal stereoscopisch camerasysteem, dat ontwikkeld is door het Nederlandse bedrijf O2View en dat verder wordt geoptimaliseerd. "Licht wordt het nieuwe gereedschap voor de chirurg", voorspelt LUMC-onderzoeker Jouke Dijkstra, gespecialiseerd in medische beeldverwerking en co-principle investigator.

Expansiedrift

De tweede fase richt zich op het tumorweefsel zelf. Hierbij wordt handig gebruik gemaakt van de expansiedrift van kankercellen. Om te groeien produceren ze veel proteasen (knip-enzymen) waarmee ze het omliggende weefsel afbreken. Knip-enzymen knippen de fluorescente stof in stukjes waarna deze pas licht gaat geven. Hierdoor wordt het tumorweefsel zichtbaar, met name de randen van de tumor waar veel van het knip-enzym aanwezig is. "In Amerika wordt dit nu getest bij eierstokkanker. Wij gaan het als eerste toepassen bij borstkanker", vertelt Löwik. "We verwachten dat deze techniek over vijf jaar routine is bij oncologische operaties in het LUMC."

Verhitting

In latere fasen zal gekeken worden naar antilichamen die zich specifiek aan bepaalde kankersoorten binden. Deze worden nu vaak therapeutisch gebruikt; om de tumorgroei te remmen. Door er een fluorescente stof aan te koppelen, kunnen deze antilichamen worden ingezet als zogenaamde biomarkers, die zichtbaar maken waar de tumor zich bevindt.

In samenwerking met de Technische Universiteit Twente zal daarnaast de bruikbaarheid van kleine gouddeeltjes gekoppeld aan fluorescente stoffen getest gaan worden. In eerste instantie om het fluorescentiesignaal te versterken. In tweede instantie om de tumor te vernietigen door verhitting van de gouddeeltjes met behulp van een laser. Naast het gebruik van het camerasysteem voor open chirurgie, zal er samen met de TU Delft een camerasysteem worden ontwikkeld voor minimaal invasieve chirurgie (laparoscopie).

Dit project is mede tot stand gekomen dankzij Medical Delta, een samenwerkingsverband tussen het LUMC, TU Delft en het Erasmus MC. Ook het Nederlands Kankerinstituut (NKI) en de Universiteit Twente zijn er bij betrokken. De betrokken industriële partners zijn: O2View, ARA, Percuros, VisEN, DEAM, MicroCandela en Luminostix.