2.
Derde sturctuurschema Elektriciteitsvoorziening
Derde Structuurschema Elektriciteitsvoorziening
Planologische kernbeslissing deel 3
Kabinetsstandpunt
`s-Gravenhage, 20 februari 2009.
Tekst van de planologische kernbeslissing
Inhoudsopgave
Tekst van de planologische kernbeslissing ............................................................................................. 1
1 Inleiding .......................................................................................................................................... 1
2 Doelstellingen ................................................................................................................................. 1
3 Strekking en kenmerken.................................................................................................................. 2
4 Procedures en uitgangspunten......................................................................................................... 2
5 Vestigingsplaatsen........................................................................................................................... 3
6 Hoogspanningsverbindingen........................................................................................................... 3
Tabel 1 Vestigingsplaatsen................................................................................................................... 6
Tabel 2 Hoogspanningsverbindingen................................................................................................... 8
Tekst van de planologische kernbeslissing
1 Inleiding
1.1. Het Derde Structuurschema Elektriciteitsvoorziening (SEV III) is aangekondigd in de Nota
Ruimte.1 Het SEV III omvat beleidsuitspraken en beslissingen van wezenlijk belang, tabellen
(tabel 1 en 2) en een kaartbeeld (pkb-kaart 1). Het SEV III is een planologische kernbeslissing
(pkb).
1.2. De beleidsuitspraken en beslissingen van wezenlijk belang, de tabellen 1 en 2 en het
kaartbeeld (pkb kaart 1) in het SEV III vervangen de uitspraken van het kabinet uit het Tweede
Structuurschema Elektriciteitsvoorziening (SEV II)2 inclusief de eerste partiële herziening van
het SEV II3, welke hierbij worden ingetrokken.
1.3. De tweede partiële herziening van het SEV II met het oog op de locatiekeuze van het Near
Shore Windpark4 blijft van kracht naast het SEV III, met uitzondering van de paragrafen 8.6.1,
8.6.2 (eerste twee volzinnen), 8.6.4 sub a en 8.6.5.
1.4. De derde partiële herziening van het SEV II voor de aanleg van een
hoogspanningsverbinding (`interconnector') tussen Groot-Brittannië en Nederland5 blijft van
kracht naast het SEV III.
1.5. De vierde partiële herziening van het SEV II voor de aanleg van 380 kV hoogspannings-
verbindingen tussen Beverwijk, Zoetermeer en Wateringen (Randstad 380 kV verbinding)6 blijft
van kracht naast het SEV III.
2 Doelstellingen
2.1. De doelstellingen van het energiebeleid worden weergegeven in het Energierapport zoals
bedoeld in artikel 2 van de Elektriciteitswet 1998.
2.2. De elektriciteitsvoorziening is van vitaal belang voor de Nederlandse samenleving. Het
kabinet voorziet dat op termijn investeringen in het hoogspanningsnet en in grootschalige
elektriciteitsproductie nodig zijn. Daarom wil het kabinet voor voldoende ruimte zorgen voor
een adequate infrastructuur in de vorm van vestigingsplaatsen voor grootschalige
elektriciteitsproductie en van hoogspanningsverbindingen.
2.3. Het doel van het SEV III is het waarborgen van voldoende ruimte voor grootschalige
productie en transport van elektriciteit. Voor het transport wordt de verdere ontwikkeling van
1 Kamerstukken II, 20042005, 29 435, nr. 154, p. 198.
2 Kamerstukken II, 1992-1993, 22 606.
3 Kamerstukken II, 1993-1994, 23 424.
4 Kamerstukken II, 20002001, 27 041.
5 Kamerstukken II, 20062007, 30 662.
6 Kamerstukken II, 20062007, 30 892.
---
het landelijke hoogspanningsnet voorgestaan, zodanig dat het blijft voldoen aan de daaraan op
basis van de Elektriciteitswet 1998 gestelde eisen.
2.4. Bij het opstellen van dit SEV III zijn de hierin vervatte beleidsuitspraken en beslissingen
van wezenlijk belang getoetst aan de doelstellingen van de Nota Ruimte. Daarbij is gebruik
gemaakt van de ten behoeve van het SEV III gemaakte strategische milieubeoordeling (SMB)
en passende beoordeling Natura 2000.
3 Strekking en kenmerken
3.1. In lijn met de Nota Ruimte legt het kabinet in deze pkb globale ruimtereserveringen vast
voor vestigingsplaatsen voor elektriciteitsopwekking en hoogspanningsverbindingen. Het SEV
III betreft globale ruimtereserveringen voor:
· mogelijke grootschalige vestigingsplaatsen waar tenminste 500 MW elektriciteit kan
worden opgewekt;
· globale trajecten van mogelijke hoogspanningsverbindingen van 220 kV en meer.
3.2. Een aantal uitspraken in deze pkb wordt aangemerkt als een beslissing van wezenlijk
belang als bedoeld in artikel 3, tweede lid van het Besluit op de ruimtelijke ordening 1985. Bij
afwijking van deze uitspraken moet de procedure zoals omschreven in artikel 2.3, derde en
vierde lid, van de Wro gevolgd worden. Onverminderd het bepaalde in paragraaf 5.2 en 6.3 zijn
de beslissingen van wezenlijk belang verwoord in de paragrafen 5.1, 5.6 en 6.1. De in tabel 2
genoemde verbindingen 26 en 27 zijn alleen bij wijze van illustratie opgenomen en zij zijn in
deze pkb geen beslissingen van wezenlijk belang.
3.3. Het SEV III geldt tot 2020 en bestrijkt dezelfde periode.
4 Procedures en uitgangspunten
4.1. Het kabinet zal in een algemene maatregel van bestuur (amvb) als bedoeld in artikel 4.3
van de Wet ruimtelijke ordening regels stellen met betrekking tot de uitvoering van de
onderhavige pkb.
4.2. Het Rijk zal het SEV III gebruiken als basis voor de beoordeling van het ruimtelijk
beleid van andere overheden.
4.3. Het kabinet heeft zijn doelstellingen voor het ruimtelijk beleid weergegeven in de Nota
Ruimte.7 De Nota Ruimte en in het bijzonder paragraaf 4.8.3.1 betreffende de
elektriciteitsvoorziening vormt het ruimtelijk kader voor het SEV III.
4.4. De projecten die op basis van paragrafen 5.1, 5.2, 5.6, 6.1, 6.2, 6.3 en 6.4 gerealiseerd
worden, nemen alle vigerende wet- en regelgeving en het rijksbeleid op het gebied van
ruimtelijke ordening, elektriciteitsvoorziening en waterbeheer in acht.
7 Kamerstukken II, 20042005, 29 435.
---
5 Vestigingsplaatsen
5.1. In tabel 1 staan de plaatsen waar elektriciteitsproductie-eenheden gevestigd zijn en kunnen
worden en waar tenminste 500 MW elektriciteit kan worden opgewekt.
5.2. Oprichting van een elektriciteitscentrale en daarmee verbonden werken op een niet in tabel
1 van het SEV III opgenomen vestigingsplaats kan alleen aan de orde zijn in uitzonderlijke
gevallen en met toepassing van de rijkscoördinatieregeling.8
5.3. Infrastructuur die direct samenhangt met de grootschalige elektriciteitsproductie op een
vestigingsplaats maakt hiervan een onlosmakelijk onderdeel uit.
5.4. Het SEV III laat toe dat op elke vestigingsplaats alle brandstoffen kunnen worden gebruikt,
uitgezonderd elektriciteitsopwekking door splijting of versmelting van atoomkernen, met in
achtneming van paragraaf 4.4.
5.5. Gebruik van oppervlaktewater als koelwater is op elke vestigingsplaats mogelijk met in
achtneming van paragraaf 4.4. In concrete gevallen dat gebruik van oppervlaktewater als
koelwater een knelpunt vormt, zal op een andere wijze in koeling moeten worden voorzien.
5.6. Het beleid ter waarborging van vestigingsplaatsen voor het gebruik van kernenergie, zoals
neergelegd in de regeringsbeslissing voor vestigingsplaatsen van kerncentrales9, blijft van
kracht voor de vestigingsplaatsen Eemshaven, Maasvlakte I en Borssele.
5.7. In lijn met de uitwerking in de pkb Waddenzee geldt voor plaatsing van windturbines bij
de Houtribdijk dat de toelaatbaarheid van plaatsing van windturbines van geval tot geval zal
worden beoordeeld door toepassing van de criteria zoals opgenomen in het nationaal ruimtelijk
beleid.
5.8. Vanwege de beperkingen die de aanleg van Maasvlakte II met zich meebrengt voor wat
betreft koelwaterlozingen vanaf Maasvlakte I die als vestigingsplaats reeds in het SEV II was
opgenomen geldt dat er voor de vestiging van elektriciteitscentrales op Maasvlakte II sprake is
van bijzondere omstandigheden zoals bedoeld in de planologische kernbeslissing Project
Mainportontwikkeling Rotterdam.10
6 Hoogspanningsverbindingen
6.1. In tabel 2 staan bestaande en mogelijke nieuwe hoogspanningsverbindingen van 220 kV en
meer.
6.2. De locaties Borssele, Maasvlakte en Beverwijk zijn locaties waar op grootschalige wijze
hoogspanningsverbindingen kunnen worden aangesloten die nodig zijn om de
windturbineparken op zee aan te sluiten op het bestaande hoogspanningsnet. Niettemin kunnen
ook op andere locaties hoogspanningsverbindingen aangesloten worden die nodig zijn om een
8 De procedure bedoeld in artikel 3.35 van de Wet ruimtelijke ordening.
9 Kamerstukken II, 19851986, 18 830.
10 Kamerstukken II, 20052006, 24 691.
---
of enkele windturbineparken op zee aan te sluiten op het hoogspanningsnet. In aanvulling op de
Nota Ruimte geldt voor de hoogspanningsverbindingen die nodig zijn om de windturbineparken
op zee aan te sluiten op het bestaande hoogspanningsnet, dat de aanleg hiervan geacht wordt te
geschieden om dwingende reden van groot openbaar belang.
6.3. Aanleg van een hoogspanningsverbinding van 220 kV en meer op een niet in tabel 2 of in
paragraaf 6.2 van het SEV III opgenomen traject kan alleen aan de orde zijn in uitzonderlijke
gevallen en met toepassing van de rijkscoördinatieregeling11
6.4. Naast de in tabel 2 opgenomen hoogspanningsverbindingen kunnen met inachtneming van
paragraaf 4.4 en 5.3 ook de aansluitingen tussen de in tabel 1 genoemde vestigingsplaatsen en
het hoogspanningsnet worden aangelegd. Het SEV III hoeft hiervoor niet te worden gewijzigd.
6.5. Schakel- en/of transformatorstations maken onderdeel uit van hoogspanningsverbindingen.
Met inachtneming van paragraaf 4.4 kunnen de noodzakelijke schakel- en/of
transformatorstations ook worden aangelegd. Bij de besluitvorming over nieuwe
hoogspanningsverbindingen dient rekening te worden gehouden met de inpassing van
(eventueel in de toekomst) toe te voegen schakel- en/of transformatorstations.
6.6. De opgenomen nieuwe hoogspanningsverbindingen dragen een globaal karakter. Het
exacte tracé van de hoogspanningsverbindingen zal conform de daarvoor geldende procedures
worden bepaald.
6.7. Nieuwe hoogspanningsverbindingen van 220 kV en meer worden in beginsel
bovengronds aangelegd. Op basis van een integrale afweging op projectniveau kan voor zover
dit uit oogpunt van leveringszekerheid verantwoord is - in bijzondere gevallen, met name voor
kortere trajecten, ondergrondse aanleg worden overwogen.
6.8. Teneinde geheel nieuwe doorsnijdingen van het landschap zoveel mogelijk te
voorkomen, gelden bij aanleg van nieuwe hoogspanningsverbindingen met een spanning van
220 kV en hoger achtereenvolgens de volgende uitgangspunten:
a. Nieuwe hoogspanningsverbindingen van 220 kV en meer worden waar mogelijk en zinvol
met bestaande hoogspanningsverbindingen op één mast gecombineerd.
b. Nieuwe hoogspanningsverbindingen van 220 kV en meer worden waar mogelijk en zinvol
met bovenregionale infrastructuur of met bestaande hoogspanningsverbindingen
gebundeld .
6.9. Om een toename van het totaal bovengrondse ruimtebeslag uitgedrukt in kilometers
tracélengte van hoogspanningsverbindingen met een spanning vanaf 110 kV zo veel mogelijk te
voorkomen wil het kabinet een afspraak maken met de landelijke netwerkbeheerder TenneT die
ertoe strekt dat aanleg van nieuwe bovengrondse hoogspanningsverbindingen met een spanning
van 220 kV en hoger, die niet kunnen worden gecombineerd met bestaande verbindingen zoals
beschreven in paragraaf 6.8 onder a, wordt gecompenseerd door bestaande bovengrondse
verbindingen met een spanning van 110 kV of 150 kV ondergronds aan te leggen.
6.10. Bij de vaststelling van nieuwe tracés van hoogspanningsverbindingen of wijziging in
bestaande hoogspanningsverbindingen wordt steeds het vigerende voorzorgbeleid voor
gezondheidsaspecten van elektromagnetische velden in acht genomen. Momenteel is dit beleid
11 De procedure als bedoeld in artikel 3.35 van de Wet ruimtelijke ordening.
---
voor bovengrondse hoogspanningsverbindingen uitgewerkt in het VROM advies van oktober
2005 en nader toegelicht in november 200812
6.11 Aanleg van hoogspanningsverbindingen met een spanning van 220 kV en hoger
geschiedt om dwingende redenen van groot openbaar belang.
's Gravenhage, 20 februari 2009.
Maria J.A. van der Hoeven
Minister van Economische Zaken
dr. Jacqueline Cramer
Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer
12 Kenmerk SS/2005183118. Zie ook Kamerstukken II, 20002001, 28 089 en kenmerk
VROM/DGM/2008105664.
---
Tabel 1 Vestigingsplaatsen
Nummer Plaats Opmerking en uitvoering (a)
1 Eemshaven Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan
2 Hunze (Groningen) Vervallen
3 Burgum Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan
4 Westelijke Noordoostpolder Vervallen (b)
5 Ketelmeer Vervallen (b)
6 Harculo Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan
7 Nijmegen Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan
8 Dodewaard Vervallen
9 Lek Vervallen (b)
10 Utrecht Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan
11 Flevo Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan
12 Markerwaard Vervallen (b)
13 Wieringermeer Vervallen (b)
14 Velsen Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan
15 Hemweg Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan
16 Diemen Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan
17 Maasvlakte I Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan
18 Galileistraat (Rotterdam) Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan
19 Waalhaven (Rotterdam) Vervallen
20 Merwedehaven Vervallen
21 `s-Gravendeel Vervallen (b)
22 Borssele / Vlissingen (haven- en Handhaven in provinciale structuurvisie en
industriegebied) gemeentelijk bestemmingsplan
23 Ossenisse Vervallen (b)
24 Bath/Hoedekenskerke Vervallen (b)
25 Amer Geertruidenberg Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan
26 Maas/Waal Vervallen (b)
27 Boxmeer Vervallen (b)
28 Buggenum Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan
29 Maasbracht Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan
---
30 IJmuiden Vervallen
31 Moerdijk Opname in provinciale structuurvisie of
inpassingsplan en gemeentelijk bestemmingsplan
32 Westland Opname in provinciale structuurvisie of
inpassingsplan
33 Geleen Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan
34 Delfzijl (havengebied en Opname in provinciale structuurvisie of
industriegebied) inpassingsplan en gemeentelijk bestemmingsplan
35 Amsterdams havengebied / Opname in provinciale structuurvisie of
Noordzeekanaal inpassingsplan
36 Maasvlakte II Opname in provinciale structuurvisie of
inpassingsplan en gemeentelijk bestemmingsplan
37 Rijnmond / Rotterdams Opname in provinciale structuurvisie of
havengebied inpassingsplan en gemeentelijk bestemmingsplan
38 Terneuzen / Sas van Gent (haven- Opname in provinciale structuurvisie of
en industriegebied). inpassingsplan
Opmerkingen bij tabel 1:
(a) Deze kolom geeft aan welke acties van de provincies en gemeenten noodzakelijk zijn ten
behoeve van de realisatie van de genoemde ruimtelijke activiteit. In een op grond van
artikel 4.3. van de Wet ruimtelijke ordening vast te stellen algemene maatregel van
bestuur (amvb) zullen regels worden gesteld met betrekking tot uitvoering van het hier
neergelegde beleid inzake vestigingsplaatsen.
(b) Deze vestigingsplaats was reeds vervallen in het Tweede Structuurschema
Elektriciteitsvoorziening
---
Tabel 2 Hoogspanningsverbindingen
Nr Lijn Spanning (c) Opmerkingen en uitvoering
1a Eemshaven-Weiwerd 220 kV Vervallen
1b Weiwerd-Meeden 220 kV Vervallen
1c Weiwerd-lijn Eemshaven- 220 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
Meeden gemeentelijk bestemmingsplan (d)
2a Eemshaven-Meeden 380 kV en 380 Handhaven in provinciale structuurvisie en
(220) kV gemeentelijk bestemmingsplan (d)
2b Meeden-Zwolle 380 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan (d)
3 Meeden-Diele (Duitsland) 380 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan (d)
4a Eemshaven-Vierverlaten 220 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan (d)
4b Eemshaven-Vierverlaten 380 kV Rijksinpassingsplan (e)
5a Vierverlaten-Zeyerveen- 220 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
Hoogeveen gemeentelijk bestemmingsplan (d)
5b Hoogeveen-Zwolle 220 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan (d)
6a Vierverlaten-Burgum-Ens 220 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan (d)
6b Vierverlaten-Burgum 380 kV Rijksinpassingsplan (e)
7 Ens-Zwolle 220 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan (d)
8a Zwolle-Harculo 220 kV Vervallen (f)
8b Harculo-Almelo 220 kV Vervallen
9 Zwolle-Hengelo-Doetinchem- 380 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
Dodewaard-Maasbracht- gemeentelijk bestemmingsplan (d)
Eindhoven-Geertruidenberg-
Krimpen-Diemen-Lelystad-
Ens-Zwolle
10 Hengelo-Gronau (Duitsland) 380 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan (d)
11 Flevo-Lelystad 380 kV Vervallen (f)
12 IJmuiden/Velsen -Beverwijk 380 kV Vervallen (f)
13 Beverwijk-Oostzaan-Diemen 380 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan (d)
14 Velsen-Diemen 380 kV Vervallen
15a Maasvlakte-Westerlee 380 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan (d)
15b Wateringen-Westerlee 380 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan (d)
15c Wateringen-Zoetermeer 380 kV Rijksinpassingsplan (e)
15d Bleiswijk-Krimpen 380 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan (d)
---
16 Maasvlakte-Crayenstein- 380 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
Krimpen gemeentelijk bestemmingsplan (d)
17 Moerdijk-lijn Borssele- 380 kV Vervallen
Geertruidenberg of Moerdijk-
lijn Maasvlakte-Crayenstein
18 Borssele-Kreekrak- 380 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
Geertruidenberg gemeentelijk bestemmingsplan (d)
19a Borssele-Geertruidenberg (g) 380 kV Rijksinpassingsplan (e)
19b Borssele-lijn Maasvlakte- 380 kV Rijksinpassingsplan (e)
Crayestein (g)
20 Kreekrak-Zandvliet (België) 380 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan (d)
21a Maasbracht-Gramme 380 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan (d)
21b Maasbracht-Meerhout 380 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan (d)
22 Maasbracht-Oberzier 380 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
(Duitsland) gemeentelijk bestemmingsplan (d)
23a Maasbracht-Graetheide 380 (150) kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan (d)
23b Maasbracht-Schoonbron 380 (150) kV Vervallen
23c Graetheide-Limmel-België 380 kV Rijksinpassingsplan (e)
24 Eemshaven-Noorwegen 450 kV DC Handhaven in provinciale structuurvisie en
gemeentelijk bestemmingsplan (d)
25 Geleen-Graetheide 380 (150) kV Vervallen (f)
26 Interconnector Groot- Tot 500 kV Handhaven in provinciale structuurvisie en
Brittannië Maasvlakte (h) DC gemeentelijk bestemmingsplan (d)
27 Beverwijk-Zoetermeer (i) 380 kV Rijksinpassingsplan (e)
28a Beverwijk Oterleek 380 kV Rijksinpassingsplan (e)
Afsluitdijk - Burgum
28b Lelystad - lijn Beverwijk - 380 kV Rijksinpassingsplan (e)
Diemen
28c Burgum Ens 380 kV Rijksinpassingsplan (e)
28d Oterleek lijn Diemen- Ens 380 kV Rijksinpassingsplan (e)
29 Geertruidenberg-Krimpen of 380 kV Rijksinpassingsplan (e)
Geertruidenberg-Crayestein
of Geertruidenberg-Moerdijk-
lijn Maasvlakte-Crayestein
30 Boxmeer - Duitsland 380 kV Rijksinpassingsplan (e)
31 Doetinchem Duitsland 380 kV Rijksinpassingsplan (e)
32 Borssele buitenland 380 kV en/of Rijksinpassingsplan (e)
DC
33 Diemen-Utrecht-Dodewaard 380 kV Rijksinpassingsplan (e)
34 Zaltbommel Arkel 380 (150) kV Vervalt
35 Boxmeer Uden 380 (150) kV Rijksinpassingsplan (e)
`s Hertogenbosch
---
Opmerkingen bij tabel 2:
(c) Vermelding van twee spanningen, zoals 380 (150) kV, betekent een
hoogspanningsverbinding die geschikt is voor 380 kV, maar die voorshands voor 150
kV in bedrijf is.
(d) Deze kolom geeft aan welke acties van de provincies en gemeenten noodzakelijk zijn
ten behoeve van de realisatie van de genoemde ruimtelijke activiteit. In een op grond
van artikel 4.3 van de Wet ruimtelijke ordening vast te stellen algemene maatregel van
bestuur amvb).zullen regels worden gesteld met betrekking tot uitvoering van het hier
---
neergelegde beleid inzake hoogspanningsverbindingen.
(e) Rijksinpassingsplan behalve in die gevallen waarin op grond van artikel 20a, derde lid,
van de Elektriciteitswet 1998 besloten wordt geen rijksinpassingsplan op te stellen en
van de rijkscoördinatieregeling geen gebruik te maken In dat geval verloopt de
ruimtelijke inpassing via de provinciale structuurvisie/inpassingsplan en het
gemeentelijke bestemmingsplan.
(f) Is een hoogspanningsverbinding zoals bedoeld in 6.4. en wordt om die reden niet meer
in de tabel opgenomen.
(g) De verbindingen 19a en 19b zijn elkaars alternatief en sluiten elkaar uit.
(h) In paragraaf 1.4 is aangegeven dat de partiële herziening voor deze verbinding separaat
van kracht blijft. Verbinding 26 is in deze tabel alleen bij wijze van illustratie
opgenomen en maakt geen onderdeel uit van deze pkb.
(i) In paragraaf 1.5. is aangegeven dat de partiële herziening voor deze verbinding separaat
van kracht blijft. Verbinding 27 is in deze tabel alleen bij wijze van illustratie
opgenomen en maakt geen onderdeel uit van deze pkb,.
10
N.B. De verbindingen 26 en 27 zijn op deze kaart alleen bij wijze van illustratie opgenomen en
maken geen onderdeel uit van deze pkb.
---
Nota van Toelichting
Inhoudsopgave
1 Inleiding en kenmerken ......................................................................................... 14
1.1 Inleiding......................................................................................................................14
1.2 Aanleiding en kenmerken...........................................................................................14
1.3 Leeswijzer...................................................................................................................15
2 Procedures.............................................................................................................. 16
2.1 Planologische kernbeslissing......................................................................................16
2.2 Milieueffectrapportage................................................................................................16
2.3 Passende beoordeling..................................................................................................17
2.4 Bevoegd gezag en coördinatie....................................................................................18
2.5 Uitvoeringsparagraaf...................................................................................................18
2.6 Nog te nemen besluiten bij concrete projecten...........................................................19
2.6.1 Vervolgbesluitvorming...............................................................................................19
2.6.2 Motie Lemstra.............................................................................................................20
2.7 Relatie met partiële herzieningen het SEV II..............................................................20
2.8 Soorten uitspraken in de pkb.......................................................................................21
2.9 Looptijd SEV III.........................................................................................................21
2.10 Monitoring en evaluatie..............................................................................................22
3 Nut en noodzaak..................................................................................................... 23
3.1 Doelstelling en reikwijdte...........................................................................................23
3.2 Hoogspanningsverbindingen en vestigingsplaatsen....................................................23
4 Vestigingsplaatsen voor grootschalige elektriciteitsproductie.............................. 26
4.1.1. Vestigingsplaatsen......................................................................................................26
4.1.2 Duurzame energie.......................................................................................................26
4.1.3. Samenhangende infrastructuur....................................................................................26
4.1.4. Brandstofgebruik en milieuaspecten...........................................................................26
4.2. Windenergie................................................................................................................28
4.2.1. Near Shore Windpark .................................................................................................28
4.2.2. Windenergie op land...................................................................................................29
4.2.3. Windturbines nabij de Houtribdijk .............................................................................30
4.3. Toelichting op tabel 1 .................................................................................................32
4.4. Beoordeling milieugevolgen.......................................................................................36
4.5. Bodem- en oppervlaktewater......................................................................................36
4.5.1. Beschermingsgebieden (bodem- en grondwater)........................................................37
4.5.2. Oppervlaktewater........................................................................................................37
4.6. Leefomgeving.............................................................................................................37
4.6.1. Luchtkwaliteit.............................................................................................................37
4.6.2. Geluid..........................................................................................................................38
4.6.3. Externe veiligheid.......................................................................................................38
12
4.7. Natuur .........................................................................................................................38
4.7.1. Natura 2000 gebieden.................................................................................................38
4.7.2. Ecologische Hoofdstructuur........................................................................................42
4.7.3. Weidevogelgebieden...................................................................................................42
4.8. Landschap, cultuurhistorie en archeologie..................................................................42
4.9.1. Mogelijkheden tot CO2-benutting...............................................................................42
4.9.2. Mogelijkheden tot restwarmtebenutting .....................................................................43
4.9.3. Transportbewegingen en afvalstromen.......................................................................43
4.10 Waarborgingsbeleid....................................................................................................43
4.10.1 Plan-m.e.r. waarborgingsbeleid ..................................................................................45
4.10.2 Passende beoordeling..................................................................................................47
5 Hoogspanningsverbindingen................................................................................. 49
5.1. Inleiding......................................................................................................................49
5.1.1. Hoogspanningsverbindingen.......................................................................................49
5.1.2. Netaansluiting productielocaties.................................................................................49
5.1.3. 220 kV en hoger..........................................................................................................50
5.1.4. Schakel- en transformatorstations...............................................................................50
5.1.5. Bovengrondse aanleg..................................................................................................51
5.1.6. Elektromagnetische velden.........................................................................................54
5.1.7. Dwingende reden van groot openbaar belang.............................................................55
5.2. Toelichting op tabel 2 .................................................................................................56
5.3. Beoordeling milieugevolgen.......................................................................................59
5.4. Bodem.........................................................................................................................62
5.5. Natuur .........................................................................................................................62
5.6. Landschap, cultuurhistorie en archeologie..................................................................64
5.7. Elektromagnetische velden.........................................................................................65
6 Aanlandingspunten................................................................................................ 66
6.1 Inleiding......................................................................................................................66
6.2. Beoordeling milieugevolgen.......................................................................................67
6.2.1. Bodem.........................................................................................................................68
6.2.2. Natuur .........................................................................................................................68
6.2.3. Landschap, cultuurhistorie en archeologie..................................................................69
13
1 Inleiding en kenmerken
1.1. Inleiding
In het Derde Structuurschema Elektriciteitsvoorziening (SEV III) doet het kabinet globale
ruimtereserveringen voor vestigingsplaatsen voor grootschalige elektriciteitsopwekking (vanaf
500 MW) en hoogspanningsverbindingen (vanaf 220 kV).
Het SEV III vervangt daarmee het Tweede Structuurschema Elektriciteitsvoorziening (SEV II)
inclusief de eerste partiële herziening daarvan. Deze planologische kernbeslissingen (pkb's)
worden met deze SEV III pkb dan ook ingetrokken. De tweede herziening van het SEV II blijft
echter gedeeltelijk van kracht (zie paragraaf 1.3) en de derde en vierde partiële herziening van
SEV II blijven geheel van kracht.13
1.2. Aanleiding en kenmerken
In de Nota Ruimte14 is aangegeven dat de uitwerking van het daarin verwoorde beleid voor de
elektriciteitsvoorziening plaats zal vinden in het SEV III. De Ministers van Economische Zaken,
van Buitenlandse Zaken,en van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer
hebben het Energierapport 2008 op 18 juni 2008 aan de Tweede Kamer aangeboden15. In het
Energierapport 2008 is aangegeven dat ruimtelijke reservering voor energie-infrastructuur
plaatsvindt door middel van structuurschema's. Daaraan wordt hierbij invulling gegeven.
Het opstellen van het SEV III is inhoudelijk ingegeven door een aantal actuele ontwikkelingen
dat onderscheidend is ten opzichte van de tijd waarin het vigerende SEV II tot stand kwam. Het
SEV II dateert nog van voor de liberalisering van de elektriciteitsmarkt. Met de
inwerkingtreding van de Elektriciteitswet 1998 is de elektriciteitsmarkt in Nederland
opengesteld voor nieuwe (ook private) elektriciteitsproducenten en speelt het elektriciteitsplan
geen rol van betekenis meer. Het SEV III is niet meer het ruimtelijk en milieuhygiënische
toetsingskader voor de planning van elektriciteitswerken in het elektriciteitsplan. Het SEV III
krijgt daarom een ander karakter dan het SEV II, wat tevens in lijn is met de sturingsfilosofie
van de Nota Ruimte, zoals die hieronder wordt toegelicht. In het SEV III wordt rekening
gehouden met actuele initiatieven van elektriciteitsproducenten voor nieuwbouw van
elektriciteitscentrales.
Bij de opzet van SEV III speelt de sturingsfilosofie van de Nota Ruimte een belangrijke rol:
`decentraal wat kan, centraal wat moet'. Het accent is met de Nota Ruimte verschoven van
`ordening' naar `ontwikkeling' met sturing op hoofdlijnen, zodat anderen hun
verantwoordelijkheid ook werkelijk kunnen nemen. Volgens het regeerakkoord wordt de
ruimtelijke inrichting in belangrijke mate lokaal bepaald. Het Rijk stelt structuurvisies op voor
ruimtelijke ordeningsvraagstukken en projecten die het lokale en/of regionale niveau
overstijgen. Het Rijk gaat met andere woorden minder `zorgen voor' anderen en meer `zorgen
13 Tweede partiële herziening van het SEV II met het oog op de locatiekeuze van het Near Shore
Windpark (Kamerstukken II, 20002001, 27 041); Derde partiële herziening van het SEV II voor de
aanleg van een hoogspanningsverbinding (`interconnector') tussen Groot-Brittannië en Nederland
(Kamerstukken II, 20062007, 30 662); Vierde partiële herziening van het SEV II voor de aanleg van
hoogspanningsverbindingen tussen Beverwijk, Zoetermeer en Wateringen (Randstad 380 kV verbinding)
(Kamerstukken II, 20062007, 30 892).
14 Kamerstukken II, 2004-2005, 29 435, nr. 154.
15 Kamerstukken II, 2004-2005, 31 510, nr 1.
14
dat' anderen eigen afwegingen kunnen maken en daarbij collectieve waarden borgen. Het is
immers van vitaal belang dat de grootschalige elektriciteitsvoorziening gerealiseerd kan worden.
De nieuwe Wet ruimtelijke ordening16 en de Nota Ruimte geven daartoe de mogelijkheden en
definiëren ook de positie en verantwoordelijkheden van medeoverheden als het gaat om de
inrichting van Nederland.
Vanwege het NIMBY-karakter17 van deze grootschalige elektriciteitsvoorziening in combinatie
met het vitale belang van een goede elektriciteitsvoorziening, voorziet het Rijk, invulling
gevend aan zijn eigen verantwoordelijkheid, in het SEV III in de noodzakelijke
ruimtereserveringen. Het vitaal belang van grootschalige elektriciteitsvoorziening moet worden
afgewogen tegen andere belangen zoals ten aanzien van bodem- en oppervlaktewater,
leefomgeving, natuur, landschap, cultuurhistorie en archeologie en overige aspecten.
Het SEV III stuurt alleen op hoofdlijnen, zodat andere actoren zoals enerzijds provincies,
gemeenten en waterschappen en anderzijds elektriciteitsproducten en netbeheerders hun
verantwoordelijkheden ook daadwerkelijk kunnen nemen. Dit maakt dat de ruimtereserveringen
in dit SEV III ruimtelijk gezien globaal van karakter zijn, zodat de precieze vestigingsplaatsen
en tracés afhankelijk van plaatselijke omstandigheden op concreet projectniveau kunnen worden
vastgesteld. Daarbij bevat dit SEV III in beginsel alleen globale ruimtereserveringen voor
grootschalige voorzieningen: vestigingsplaatsen waar in totaal meer dan 500 MW aan
elektriciteitsproductievermogen neergezet kan worden en hoogspanningsverbindingen met een
spanning van 220 kV of meer.
1.3. Leeswijzer
De hoofdstukken 1, 2 en 3 van deze toelichting hebben betrekking op de hoofdstukken 1 tot en
met 4 van de pkb. In hoofdstuk 2 wordt nog ingegaan op de procedures en de type uitspraken in
de pkb. Hoofdstuk 3 behandelt nut en noodzaak. Hoofdstuk 4 van deze toelichting gaat in op de
vestigingsplaatsen voor grootschalige elektriciteitsproductie (hoofdstuk 5 uit de pkb). Het
hoofdstuk gaat eerst in op de algemene uitspraken uit hoofdstuk 5 van de pkb en vervolgens op
tabel 1 en de milieubeoordeling van de vestigingsplaatsen. Ook het waarborgingsbeleid wordt in
hoofdstuk 4 toegelicht. In hoofdstuk 5 en 6 worden op dezelfde wijze de tracés voor
hoogspanningslijnen en de aanlandingspunten toegelicht (hoofdstuk 6 van de pkb).
Op deel 1 van de pkb zijn in totaal 51 schriftelijke inspraakreacties binnengekomen. De
Bezirksregierungen Düsseldorf en Münster hebben separaat schriftelijk gereageerd. Met de
gemeente Meerssen is ambtelijk overleg gevoerd. De commissie voor de milieueffectrapportage
heeft een toetsingsadvies op de passende beoordeling en het strategische milieueffectrapport/het
plan-milieueffectrapport uitgebracht. In dit deel 3 van de pkb heeft het kabinet weergegeven op
welke wijze het de inspraakreacties, de resultaten van het ambtelijk overleg en het
toetsingsadvies van de commissie voor de milieueffectrapportage bij zijn standpuntbepaling
betrokken heeft. De daarop betrekking hebbende teksten zijn cursief gedrukt. Daarnaast is de
(toelichting op) pkb deel 3 op diverse plaatsen gewijzigd in verband met actualisatie of
technische verbeteringen. Het kabinet heeft elke inspraakreactie nauwkeurig bezien en
afgewogen. Het kabinet merkt op, dat het zijn reactie op de binnengekomen inspraakreacties zo
veel mogelijk in thema's gegroepeerd heeft. Het kabinet heeft er daarbij om praktische reden
van afgezien om op elke inspraakreactie afzonderlijk te reageren.
16 Staatsblad 2006, 566.
17 NIMBY = not in my back yard.
15
2 Procedures
2.1. Planologische kernbeslissing
Het SEV III is aangemerkt als een planologische kernbeslissing en is opgesteld conform de in
artikel 2a van de Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO) beschreven procedure van een pkb.
Per 1 juli 2008 is de Wet ruimtelijke ordening (Wro)18 in werking getreden. Ten behoeve van de
overgang van de WRO naar de Wro is in de Invoeringswet Wet ruimtelijke ordening19
overgangsrecht opgenomen. Op grond artikel 9.1.2, eerste lid, van de Invoeringswet Wro wordt
deze pkb na vaststelling gelijkgesteld met een structuurvisie als bedoeld in artikel 2.3 van de
Wro. Ingevolge artikel 9.1.2, tweede lid, van de Invoeringswet Wro blijft verder het oude recht
van toepassing op een pkb waarvan het ontwerp ter inzage is gelegd voor 1 juli 2008 totdat de
geldingsduur van de pkb is verstreken. Aangezien deze pkb ter inzage is gelegd voor 1 juli 2008
betekent dit allereerst dat de in deze pkb opgenomen beslissingen van wezenlijk belang hun
zelfbinding behouden. Als het rijk wil afwijken van een beslissing van wezenlijk belang zal
conform artikel 9.1.2, derde lid, van de Invoeringswet Wro de procedure tot wijziging van een
structuurvisie doorlopen moeten worden.
Het feit dat de pkb voor 1 juli 2008 ter inzage is gelegd brengt verder met zich mee dat de
procedurele bepalingen van de WRO van toepassing blijven totdat de pkb is vastgesteld.
Het mededelen aan de Staten-Generaal van het voornemen om een plan voor te bereiden is de
eerste stap in de pkb procedure. Dit is gebeurd middels een brief van 21 november 2005.20
2.2. Milieueffectrapportage
In de Nota Ruimte is de ruimtelijke hoofdstructuur van Nederland weergegeven. Plaatsing of
uitbreiding van productiecapaciteit en aanleg van hoogspanningsverbindingen heeft ruimtelijke
gevolgen die afgewogen moeten worden tegen de belangen van andere (ruimtelijke) functies,
zoals water, natuur en landschap. Op het abstractieniveau van deze pkb is deze afweging
gemaakt op basis van een milieueffectrapportage (plan-m.e.r., ook wel strategische
milieubeoordeling, SMB genoemd), die de mogelijke milieugevolgen van daadwerkelijke
plaatsing of uitbreiding van grootschalige elektriciteitsproductiecapaciteit in beeld heeft
gebracht.21
In de toelichtingen op de tabellen met vestigingsplaatsen en hoogspanningsverbindingen
(hoofdstuk 4, 5 en 6) wordt aangegeven op welke mogelijke milieugevolgen is getoetst en bij
welke vestigingsplaatsen en verbindingen bepaalde milieugevolgen aandachtspunt zijn.
Door het abstractieniveau van de vestigingsplaats- en tracéaanduiding in de planologische
kernbeslissing zal het daadwerkelijk optreden van milieugevolgen afhankelijk zijn van de wijze
18 Staatsblad 2006, 566.
19 Staatsblad 2008, 180.
20 Kamerstukken II, 20052006, 28 388, nr. 5.
21 De plicht om een plan-m.e.r. op te stellen vloeit voort uit de Europese Richtlijn 01/42/EEG van 27 juni
2001 betreffende de beoordeling van de gevolgen voor het milieu van bepaalde plannen en programma's.
Ten tijde van het opstellen van de plan-m.e.r., ter voorbereiding op pkb deel 1, was deze richtlijn nog niet
geïmplementeerd in de Wet milieubeheer (Wm) en het Besluit milieu-effectrapportage 1994.. In de
richtlijn wordt het milieurapport aangeduid met "strategische milieubeoordeling" (SMB). In de inmiddels
aangepaste Wm en het Besluit milieu-effectrapportage 1994 (Staatsblad 2006, 388 en 389) wordt niet de
term "SMB" maar de term "milieueffectrapport (voor een plan") gehanteerd.
16
waarop een plaatsing van elektriciteitsproductievermogen of een hoogspanningsverbinding in
een concreet geval wordt vormgegeven. De plan-m.e.r. werpt licht op de belangrijkste
aandachtspunten waarmee, uit milieuoogpunt, bij die vormgeving rekening zal moeten worden
gehouden, opdat effecten zoveel mogelijk worden voorkomen of mitigerende maatregelen
kunnen worden getroffen. Bij concrete projecten zal toetsing plaatsvinden op basis van een
(inrichtings-) milieueffectrapportage (m.e.r.) en aan de hand van de dan vigerende
(milieu)wetgeving zoals de Wet verontreiniging oppervlaktewateren, de Wet milieubeheer en de
Flora- en Faunawet. Ook de afwegingskaders uit de Nota Ruimte indien van toepassing en
andere relevante beleidskaders zullen dan moeten worden gevolgd. De gegevens uit de plan-
m.e.r. vormen voor producenten en netbeheerders reeds belangrijke informatie over relevante
milieuaspecten, waarmee zij rekening dienen te houden bij hun concrete plannen en de daarbij
door hen te nemen maatregelen.
2.3. Passende beoordeling
Op grond van de Natuurbeschermingswet 1998 (artikel 19f) moet, wanneer een plan
afzonderlijk of in combinatie met andere plannen, projecten of handelingen, significante
gevolgen kan hebben voor Natura 2000-gebieden, een zogenoemde `passende beoordeling'
worden gemaakt. In deze passende beoordeling wordt in beeld gebracht welke gevolgen die
plannen kunnen hebben voor de natuurlijke kenmerken van dergelijke gebieden, die op grond
van die wet zijn of worden aangewezen, rekening houdend met de instandhoudingsdoelstelling
van die gebieden.
Het SEV III is zo'n in de Natuurbeschermingswet bedoeld plan. Daarbij moet op grond van de
passende beoordeling verzekerd zijn dat de natuurlijke kenmerken van de betreffende Natura
2000-gebieden niet zullen worden aangetast. Anders gezegd, er moet vaststaan dat het plan geen
`significante gevolgen' heeft voor de kwaliteit van de natuurlijke habitats in de bedoelde
gebieden of een verstorend effect kan hebben op de soorten waarvoor die gebieden zijn
aangewezen. Plannen en projecten waarvan significante gevolgen, ook na het treffen van de
nodige mitigerende maatregelen, niet uitgesloten kunnen worden, mogen alleen doorgang
vinden wanneer alternatieve oplossingen voor het project ontbreken én wanneer sprake is van
dwingende redenen van groot openbaar belang. Bovendien moet voorafgaande aan het toestaan
van een afwijking zeker zijn dat alle schade gecompenseerd wordt (de zogenaamde ADC-toets:
Alternatieven, Dwingende redenen van groot openbaar belang en Compenserende maatregelen).
De passende beoordeling die heeft plaatsgevonden bij de voorbereiding van dit
beleidsvoornemen, is gericht op de (projectmatige) planelementen in het SEV III
(vestigingsplaatsen, hoogspanningsverbindingen, aanlandingslocaties en waarborgingslocaties)
en heeft zijn neerslag gekregen in een afzonderlijke rapportage.22
Bij de beoordeling of gevolgen van een Natura 2000-gebied significant (kunnen) zijn, staan de
instandhoudingsdoelstellingen voor dat gebied centraal. De gevolgen zijn significant wanneer
het behalen van de instandhoudingsdoelen als gevolg van de ingreep of activiteit wordt
bemoeilijkt. Het nauwkeurig vaststellen van de significantie van de gevolgen van een bepaalde
ingreep vraagt veel gedetailleerde informatie over de verspreiding en de staat van
instandhouding van habitattypen en soorten in Natura 2000-gebieden, kwantitatief en
22 Structuurschema Elektriciteitsvoorziening III, Passende Beoordeling Natura 2000, Arcadis, oktober
2007.
17
nauwkeurig bepaalde effecten en derhalve gedetailleerde gegevens over aard en omvang van de
ingreep. Op het niveau van de planfase van het SEV III zijn deze gedetailleerde gegevens over
de activiteit of de ingreep op concreet projectniveau niet beschikbaar. De exacte locatie van de
centrale, de brandstofinzet en het op te wekken vermogen wordt immers pas op concreet
projectniveau bepaald. Het is derhalve niet mogelijk om nu reeds in het kader van het SEV III
de zekerheid te geven dat als gevolg van mogelijk significante effecten de natuurlijke
kenmerken van Natura 2000-gebieden niet zullen worden aangetast. Om deze reden is in de
passende beoordeling SEV III een risicobenadering gevolgd: beoordeeld is of naar huidig
inzicht sprake is van géén, een gering of een groot risico voor de instandhoudingsdoelen van
Natura 2000-gebieden. Daarbij is tevens onderzocht of eventuele risico's naar huidig inzicht
afdoende kunnen worden ondervangen door het nemen van mitigerende maatregelen bij
vestigingslocaties en verbindingen of door een keuze voor `terugvalopties' voor wat betreft
vermogen, brandstofkeuze en/of de locatie van vestigingsplaatsen voor elektriciteitscentrales.
Gegeven de planonzekerheid van het SEV III is in dit stadium de constatering dat er een geringe
kans is op significante negatieve effecten acceptabel, mits er mogelijkheden zijn het concrete
project uit te voeren die geen significante negatieve effecten met zich meebrengen. Conform het
gestelde in de passende beoordeling worden in het SEV III geen planelementen opgenomen die,
ook eventueel rekening houdend met mitigerende maatregelen en terugvalopties, grote risico's
met zich meebrengen. Planelementen, waarbij geringe risico's niet kunnen worden uitgesloten,
kunnen daarentegen wél in het SEV III worden opgenomen. De passende beoordeling SEV III is
voor dergelijke planelementen een toetsingskader van de mogelijk in de fase van
projectplanning te verwachten risico's en van de noodzaak om in die fase met zekerheid het
risico van aantasting van de natuurlijke kenmerken van een Natura 2000-gebieden vast te stellen
en, behoudens dwingende redenen van groot openbaar belang, uit te sluiten.
2.4. Bevoegd gezag en coördinatie
De Minister van Economische Zaken is eerste ondertekenaar van het SEV III. De Minister van
Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer is tweede ondertekenaar. Het SEV III
is mede voorbereid door de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en de
Staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat. De Ministerraad stelt uiteindelijk het SEV III vast.
2.5. Uitvoeringsparagraaf
Op 1 juli 2008 is de nieuwe Wet ruimtelijke ordening in werking getreden. Op grond van artikel
9.1.2, eerste lid, van de Invoeringswet Wro wordt deze pkb na vaststelling gelijkgesteld met een
structuurvisie. Dit brengt met zich dat het rijk het instrumentarium zal kunnen gebruiken dat de
Wro biedt om ruimtelijke ontwikkelingen te realiseren..
De nieuwe Wet ruimtelijke ordening (Wro) heeft vergaande gevolgen waar het de doorwerking
van het in ruimtelijke plannen vervatte rijksbeleid richting decentrale overheden betreft. In de
nieuwe wetssystematiek geeft de rijksoverheid van tevoren aan welke ruimtelijke instrumenten
zij wil inzetten om haar nationale ruimtelijke doelstellingen te realiseren. De middelen die de
rijksoverheid onder meer ter beschikking staan zijn algemene maatregelen van bestuur
(amvb's), bestuurlijke afspraken, aanwijzingen en (sector)wetgeving.
Bij de keuze over het gebruik van deze middelen ter uitvoering van het in deze pkb vastgelegde
beleid heeft de regering zich laten leiden door twee overwegingen. De eerste is dat de
infrastructuur waar deze pkb betrekking op heeft vestigingsplaatsen voor grootschalige
18
elektriciteitsproductie en nationale hoogspanningsverbindingen voor de maatschappij een
vitaal karakter heeft. Zonder deze voorzieningen is het niet mogelijk de leveringszekerheid van
de elektriciteitsvoorziening te garanderen. Ten tweede signaleert het kabinet, dat bij realisatie
van de bedoelde infrastructuur tevens in veel gevallen tot maatschappelijke weerstand leidt.
Op grond hiervan concludeert het kabinet, dat die instrumenten gekozen moeten worden, die
een maximale doorwerking verzekeren. De instrumenten die daarbij dan in aanmerking komen
zijn een algemene maatregel van bestuur (amvb) en (sector)wetgeving. Het kabinet zal dan in
een amvb maatregelen opnemen die gericht zijn op het handhaven van bestaande vestigings-
plaatsen en het globaal ruimtelijk reserveren van nieuwe vestigingsplaatsen zoals genoemd in
tabel 1 van de pkb, en op het handhaven van bestaande hoogspanningsverbindingen zoals
genoemd in tabel 2. Het kabinet zal tevens in deze amvb maatregelen vastleggen waarmee het
waarborgingsbeleid kernenergie op de daarvoor aangewezen locaties geëffectueerd dient te
worden.
Voor nieuwe elektriciteitscentrales en hoogspanningsverbindingen zal het rijk in beginsel
gebruik maken van de in artikel 3.35 van de nieuwe Wro omschreven rijkscoördinatieregeling.
Uit artikel 20a van de Elektriciteitswet 199823 volgt, na inwerkingtreding van deze bepaling,
dat de procedures, bedoeld in artikel 3.28 (rijksinpassingsplan) en artikel 3.35, eerste lid, aanhef
en onderdeel a, (rijkscoördinatieregeling) van de Wro van toepassing zijn op een uitbreiding van
het landelijk hoogspannningsnet van 220 kV of hoger. Dit artikel zal waarschijnlijk per 1 maart
2009 in werking treden. Bij de behandeling van dit wetsvoorstel24 is aangegeven dat de Wet
ruimtelijke ordening de mogelijkheid biedt om de rijkscoördinatieregeling op twee manieren toe
te passen: per project door middel van een besluit van de Ministerraad, waarmee de Tweede en
Eerste Kamer van de Staten-Generaal hebben ingestemd of voor een categorie projecten bij
formele wet. Na inwerkingtreding van de wet staan beide manieren open.
Verschillende insprekers vragen aandacht voor de relatie tussen dit structuurschema en de
inwerkingtreding van de nieuwe Wet ruimtelijke ordening (Wro) en de doorwerking van het
rijksbeleid richting de decentrale overheden.
Het kabinet erkent deze problematiek en heeft de pkb daarom aangepast. Gelet op het
overgangsrecht opgenomen in de Invoeringswet Wro heeft het kabinet er voor gekozen het SEV
III aan te merken als een pkb en de beslissingen van wezenlijk belang te handhaven. Wel is in de
pkb wat betreft de instrumenten die het rijk ter beschikking staan om bepaalde ontwikkelingen
te realiseren aangesloten bij de terminologie van de Wro: daar waar oude rechtsfiguren niet
meer van toepassing zijn heeft het kabinet deze aangepast. In de tabellen in de pkb heeft het
kabinet dan ook in plaats van de oude de nieuwe rechtsfiguren opgenomen. Daarenboven heeft
het kabinet in de bovenstaande uitvoeringsparagraaf aangegeven met welke instrumenten het
uitvoering wil geven aan het in dit structuurschema verwoorde beleid.
2..6. Nog te nemen besluiten bij concrete projecten
2.6.1. Vervolgbesluitvorming
Het SEV III heeft geen betrekking op de invulling van concrete nieuwe projecten. In de tabellen
van het SEV III wordt globaal aangegeven welke ruimte er is voor grootschalige
elektriciteitsvoorziening. Om daadwerkelijk een nieuwe elektriciteitscentrale of
23 Staatsblad 2008, 416.
24 Tweede Kamer, 20072008, 31 326, nr. 6
19
hoogspanningsverbinding te kunnen realiseren is vervolgbesluitvorming nodig over de exacte
locatie / het precieze tracé en de uitvoeringswijze. Dit geschiedt in eerste instantie door nadere
planologische besluitvorming; daarna zijn specifieke vergunningen, zoals bouwvergunningen,
vereist.
De planologische besluitvorming volgend op de planologische kernbeslissing vindt in beginsel
plaats op provinciaal en vervolgens op lokaal niveau, zodat een centrale of verbinding
uiteindelijk in een gemeentelijk bestemmingsplan wordt mogelijk gemaakt. Het kabinet merkt
in dat verband echter op dat artikel 20a van de Elektriciteitswet 1998 waarschijnlijk per 1 maart
2009 in werking treedt. Dit artikel voorziet erin dat de planologische besluitvorming over grote
energie-infrastructuurprojecten op centraal niveau zal plaatsvinden. Dit gebeurt doordat in het
wetsvoorstel voor grote energie-infrastructuurprojecten de rijkscoördinatieregeling bedoeld in
artikel 3.35 Wet ruimtelijke ordening van toepassing wordt verklaard op elektriciteitscentrales
vanaf 500 MW en tracés van hoogspanningsverbinding vanaf 220 kV. Deze regeling houdt ook
in dat de rijksoverheid een coördinerende rol heeft bij het verlenen van de na de planologische
besluitvorming nog benodigde vergunningen van andere overheden.
De rijksoverheid zal bij de besluitvorming in het kader van de rijkscoördinatieregeling voor wat
betreft elektriciteitscentrales en hoogspanningsverbindingen de bepalingen in deze
planologische kernbeslissing, die betrekking hebben op elektriciteitscentrales (vanaf 500 MW)
en hoogspanningsverbindingen (vanaf 220 kV) in acht nemen.
2.6.2. Motie Lemstra
Er zij op gewezen dat met het SEV III geen investeringen door de overheid zijn voorzien, zoals
bedoeld in de motie Lemstra. 25 In de motie Lemstra wordt de regering verzocht de Staten-
Generaal te voorzien van haar lange termijninvesteringsstrategieën vergezeld van een
prioritering van de investeringen op basis van een objectief en integraal beoordelingskader. Het
SEV III betreft echter geen investeringen door de overheid, maar investeringen door private
elektriciteitsproducenten en netbeheerders.
Netbeheerders dienen te voorzien in voldoende transportcapaciteit voor elektriciteit en zijn
daarmee volgend aan ontwikkelingen in de elektriciteitsmarkt. Voor de lange
termijninvesteringsstrategieën maken de netbeheerders capaciteitsplannen26. Indien een
elektriciteitsproducent een nieuwe elektriciteitscentrale wil bouwen of een netbeheerder een
hoogspanningslijn wil aanleggen, zal hij de daarvoor benodigde vergunningenprocedures
moeten doorlopen.
2.7. Relatie met partiële herzieningen het SEV II
Zoals aangegeven paragraaf 1.1 blijven de derde en vierde partiële herzieningen27 van SEV II
voor de projecten BritNed interconnector en Randstad 380 kV hoogspanningsverbinding van
kracht als afzonderlijke pkb's naast het SEV III. In verband met het toevoegen van een nieuw
oostelijk zoekgebied voor de verbinding Beverwijk-Zoetermeer is op 18 december 2008 deel 3
25 Kamerstukken I, 20042005, XXI-C.
26 Artikel 21 van de Elektriciteitswet 1998.
27 Derde partiële herziening van het SEV II voor de aanleg van een hoogspanningsverbinding
(`interconnector') tussen Groot-Brittannië en Nederland (Kamerstukken II, vergaderjaar 20062007, 30
662) respectievelijk Vierde partiële herziening van het SEV II voor de aanleg van
hoogspanningsverbindingen tussen Beverwijk, Zoetermeer en Wateringen (Randstad 380 kV verbinding)
(Kamerstukken II, 20062007, 30 892).
20
van de planologische kernbeslissing tot herziening van de planologische kernbeslissing
Randstad 380 kV verbinding ten behoeve van een nieuw zoekgebied tussen Vijfhuizen en
Nieuw Vennep aan de oostzijde van Hoofddorp aan de Tweede Kamer toegezonden28. Ook de
wijziging van deze partiële herziening blijft van kracht naast het SEV III.
Ook de eerdere herziening van het SEV II ten behoeve van het Near Shore Windpark blijft van
kracht voor zover dat in uitspraak 1.3 is aangegeven (zie verder 4.2). Omdat deze partiële
herzieningen elk hun eigen kaartmateriaal bevatten waarop vaak in meer detail locaties of tracés
zijn aangegeven, dan op de kaart aan het einde van de pkb, is besloten alleen bij wijze van
illustratie de partiële herzieningen voor de interconnector met Groot-Brittannië en voor de
Randstad 380 kV verbinding op de pkb-kaart te vermelden met de kanttekening dat deze
verbindingen geen onderdeel uitmaken van deze pkb..
2.8. Soorten uitspraken in de pkb
Het SEV III heeft in zijn geheel de status van een planologische kernbeslissing. Sommige
uitspraken zijn van zodanig maatschappelijk gewicht, dat bij wijziging ervan een procedure
zoals neergelegd in artikel 2.3, derde en vierde lid, van de Wro moet worden doorlopen. In het
SEV III is aangegeven welke van deze beslissingen van wezenlijk belang29 zijn. Het betreft
verwijzingen naar het waarborgingsbeleid en de paragrafen 5.1 en 6.1 met de tabellen 1 en 2. .
Paragrafen 5.2 en 6.3 geven aan dat vestiging van elektriciteitsproductie-eenheden de aanleg
van een hoogspanningsverbinding van 220 kV en meer op een respectievelijk niet in tabel 1
opgenomen locatie en een niet in tabel 2 is opgenomen traject alleen aan de orde kan zijn in
uitzonderlijke gevallen en met toepassing van de rijkscoördinatieregeling. Als op deze manier
wordt afgeweken van tabellen 1 of 2 is er geen sprake van een afwijking van een beslissing van
wezenlijk belang en hoeft de pkb niet gewijzigd te worden. Tabellen 1 en 2 zijn geen
uitputtende lijst.
De rijksoverheid neemt bij haar beleid deze pkb als uitgangspunt (zie ook 2.5.1). De pkb is voor
het Rijk de basis voor de beoordeling van het beleid van de andere overheden en het Rijk zal dit
daarop toetsen. Zonodig kan het Rijk aan andere overheden aanwijzingen geven omtrent de
inhoud van planologische besluiten30 Voor de uitvoering van het in deze pkb neergelegde beleid
zal het kabinet gebruik maken van het instrument van algemene maatregel van bestuur (amvb)
en van (sector)wetgeving. Dit is in 2.5. nader toegelicht. Ook de provincies zouden straks in
deze beleidsuitspraken aanleiding kunnen zien om instrumenten van de Wro, zoals provinciale
verordeningen, in te zetten.
Bij de pkb uitspraken horen twee tabellen en een kaart. Het SEV III bevat geen concrete
beleidsbeslissingen als bedoeld in artikel 2a, eerste lid van de WRO.
2.9. Looptijd SEV III
Het SEV II bestreek de periode tot 2010 en blijft volgens de Nota Ruimte van kracht tot de
inwerkintreding van dit SEV III. Het SEV II stamt uit 1994 en had dus een looptijd van ruim 15
28 Kamerstukken II, Tweede Kamer, 20082009, 31 574, nr. 2
29 Als bedoeld in artikel 3, tweede lid, van het Besluit op de ruimtelijke ordening 1985.
30 Als bedoeld in artikel 4.4 van de Wet ruimtelijke ordening.
21
jaar. SEV III heeft als planhorizon de periode tot 2020. De geldigheidsduur van het SEV III
loopt eveneens tot 2020.
2.10. Monitoring en evaluatie
Er is geen vast moment voor evaluatie voorzien. Bij realisatie van concrete projecten zal de
daaraan gekoppelde vergunningenprocedure, de milieueffectrapportage en de passende
beoordeling (voor zover deze zijn voorgeschreven) in meer detail inzicht geven in de
milieueffecten.
---
3. Nut en noodzaak
3.1. Doelstelling en reikwijdte
Het kabinet acht de elektriciteitsvoorziening van vitaal belang voor de Nederlandse samenleving
en hecht er daarom aan dat voldoende ruimte beschikbaar is voor behoud en ontwikkeling van
de elektriciteitsvoorziening. Ook in het Energierapport 2008 is aangegeven dat er nieuwe
energie-infrastructuur nodig is die ruimte vraagt. Tegelijkertijd wordt ruimte steeds schaarser in
Nederland en neemt het maatschappelijk draagvlak voor ruimtebenutting voor
energieinfrastructuur steeds verder af. Bij realisatie van dergelijke grootschalige infrastructuur
zijn bovenlokale en -regionale belangen in het geding die vragen om een afweging op
rijksniveau. Daarom is ook in het Energierapport 2008 aangegeven dat ruimtelijke reservering
voor energie-infrastructuur plaats vindt door middel van structuurschema's. De rijksoverheid
doet in het SEV III globale ruimtereserveringen voor elektriciteitsvoorziening. In de hieronder
opgenomen uitvoeringsparagraaf zet het kabinet uiteen, op welke wijze het richting decentrale
overheden uitvoering wil geven aan het in deze pkb vervatte rijksbeleid zodat in de komende
decennia voldoende ruimte beschikbaar is voor het opstellen van het in dit SEV III voorziene
(nieuw) grootschalig productievermogen en het aanleggen en uitbreiden van
hoogspanningsverbindingen.
Alleen hoogspanningsverbindingen voor 220 kV en hoger en vestigingsplaatsen waar in totaal
meer dan 500 MW aan elektriciteitsproductievermogen neergezet kan worden, worden
opgenomen in het SEV III. De bijbehorende tabellen zijn op basis van de huidige kennis en
inzichten voor zover mogelijk compleet31.
Uitbreiding van vermogen en transportcapaciteit dient zoveel mogelijk op in het SEV III
opgenomen vestigingsplaatsen en verbindingen te geschieden. Oprichting van een centrale of
een verbinding en daarmee verbonden werken op een niet in tabel 1 en 2 of paragraaf 6.2 van
het SEV III opgenomen vestigingsplaats respectievelijk traject kan alleen aan de orde zijn in
uitzonderlijke gevallen en met toepassing van de rijkscoördinatieregeling zoals omschreven in
artikel 3.35 van de Wet ruimtelijke ordening..
Alle plannen voor transport en productie van elektriciteit op kleinere schaal dan die waarop het
SEV III betrekking heeft, vallen buiten de reikwijdte van het SEV III en dienen de gebruikelijke
procedures op lokaal en regionaal niveau te doorlopen.
3.2. Hoogspanningsverbindingen en vestigingsplaatsen
De bedoeling is om middels het SEV III globale ruimtereserveringen te doen voor behoud en
ontwikkeling van de hoofdinfrastructuur voor grootschalige elektriciteitsvoorziening. Hiermee
wordt de bestaande infrastructuur beschermd en nut en noodzaak voor eventuele nieuwe
infrastructuur vastgesteld. Omdat het SEV III tot 2020 vooruitkijkt en er veel afhangt van
private initiatieven voor vestiging, is het niet mogelijk nu al aan te geven welke
31 Daarbij is ook gebruik gemaakt van de meest recente inzichten van de landelijke netbeheerder TenneT,
zoals deze zijn opgenomen in het Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2008 2014 van december 2007 en in de
Visie 2030 van februari 2008. Dit laatste document betreft de visie van TenneT op de hoofdstructuur van
het landelijk transportnet in 2030. De documenten zijn te vinden op de website van TenneT,
www.tennet.nl.
23
vestigingsplaatsen of verbindingen als eerste en welke later benut zullen worden. In de plan-
m.e.r. en de passende beoordeling zijn de milieuaspecten alsmede de gevolgen voor Natura
2000 gebieden van de verschillende vestigingsplaatsen en verbindingen op strategisch niveau
onderzocht. Voor de hoogspanningsverbindingen zullen de capaciteitsplannen van de
netbeheerders aangeven wanneer investeringen noodzakelijk zijn. In hoofdstuk 4 en verder
wordt ingegaan op de specifieke vestigingsplaatsen en tracés.
In artikel 2, eerste lid, van de Elektriciteitswet 1998 is in artikel 2 en verder vastgelegd dat de
Minister van Economische Zaken ten minste eenmaal in de vier jaar een energierapport vaststelt
dat richting geeft aan van rijkswege in de eerstvolgende vier jaar te nemen beslissingen, voor
zover daarbij het belang van het betrouwbaar, duurzaam, doelmatig en milieuhygiënisch
verantwoord functioneren van de elektriciteitsvoorziening in beschouwing moet of kan worden
genomen. Het energiebeleid komt alleen in het SEV III aan de orde voor zover het zich vertaalt
in concrete te verwachten ruimtebehoefte. Zo vertaalt het streven naar een Noordwest-Europese
markt zich in ruimtebehoefte voor mogelijke nieuwe interconnectoren. Mocht gedurende de
looptijd van het SEV III blijken dat er structureel meer ruimtebehoefte voor grootschalige
elektriciteitsvoorziening is dan waarin het SEV III voorziet, dan zal worden bezien of het SEV
III daarop aangepast moet worden. Voor incidentele afwijkingen is de procedure zoals
beschreven in 3.1 voor uitzonderlijke gevallen en met toepassing van de rijkscoördinatieregeling
van toepassing.
Een aantal insprekers is van oordeel dat dit SEV III een te beperkt karakter heeft. Het SEV III
geeft onvoldoende richting aan het energiebeleid waar het onder meer de verwachte vraag naar
elektriciteit, en de duurzame energievoorziening betreft. Het kabinet wijst er op, dat dergelijke
uitspraken over het energiebeleid aan de orde komen bij het door het kabinet om de vier jaar uit
te brengen Energierapport, waar het kabinet ook zijn visie geeft over de te verwachten vraag
naar elektriciteit en over het beleid met betrekking tot duurzame energie. Op 18 juni 2008
hebben de Ministers van Economische Zaken, van Buitenlandse Zaken en van Volkshuisvesting,
Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer het Energierapport 2008 aan de Tweede Kamer
aangeboden. Het SEV III vormt in dit kader uitsluitend de ruimtelijke weerslag van het in het
Energierapport uiteengezette beleid.
Het energierapport is niet te vergelijken met de elektriciteitsplannen onder de elektriciteitswet
1989. De overheid moest destijds de plannen goedkeuren. Op basis van die plannen kon de
ruimtebehoefte voor de grootschalige elektriciteitsvoorziening vrij nauwkeurig worden bepaald.
Productie en levering van elektriciteit zijn nu geliberaliseerd. De markt bepaalt binnen de
gestelde randvoorwaarden of, hoe en waar zij elektriciteit wil produceren. Ook overheidsbeleid
van Nederland en andere landen heeft hier invloed op door subsidies en regelgeving. Het
kabinet richt zich in eerste instantie op een Noordwest-Europese markt. Of Nederland daarin op
de lange termijn (netto) importeur of exporteur van elektriciteit zal zijn, is nu lastig te
voorspellen. Hetzelfde geldt voor de ontwikkeling van decentrale elektriciteitsopwekking en de
ontwikkeling van de vraag naar elektriciteit. De ontwikkeling van opwekkingstechnieken staat
bovendien niet stil. Door milieurandvoorwaarden die gesteld worden en de wens om minder
afhankelijk te zijn van één type brandstof, ontstaan nieuwe type elektriciteitscentrales. Om bij
deze ontwikkelingen aan te sluiten heeft het kabinet er voor gekozen om de globale
ruimtereserveringen niet uit te drukken in vierkante meters of exacte tracés voor grootschalige
elektriciteitsvoorziening, maar meer ruimte te laten door alleen begin- en eindpunten van
nieuwe hoogspanningsverbindingen aan te geven en globale gebieden aan te duiden waar
grootschalige elektriciteitsproductie plaats kan vinden. Bij concrete projecten zal naar meer
detailinvulling gezocht worden.
24
Verschillende insprekers verzoeken om aandacht in dit structuurschema voor de decentrale
kleinschalige opwekking en de daarbij behorende kleinschalige infrastructuur. Het kabinet
merkt op, dat ook op het terrein van duurzame energie een verscheidenheid aan initiatieven
tot kleinschalige elektriciteitsopwekking zich laat zien. De afvoer van de aldus opgewekte
elektriciteit zal echter in eerste instantie via de netten met een lagere spanning dan 220 kV
voltrekken. Voor de ruimtelijke inpassing van kleinschalige installaties en netten met een
spanning lager dan 220 kV zijn de decentrale overheden aan zet.
Het kabinet verwacht overigens dat gedurende de looptijd van dit structuurschema de
grootschalige elektriciteitsproductie in een zeer groot deel van de elektriciteitsvraag zal blijven
voorzien. Om die reden acht het ruimtelijke reserveringen voor grootschalige
elektriciteitsproductie en het daarmee verbonden nationale hoogspanningsnet gerechtvaardigd.
Impliciet betekent verbetering van het nationale hoogspanningsnet ook verbetering van de
afvoermogelijkheden van elektriciteit opgewekt in kleinschalige installaties.
Een inspreker wijst op de noodzaak van energiebesparing op verschillende terreinen en de
daarvoor benodigde infrastructurele voorzieningen. Op basis daarvan suggereert hij in dit
structuurschema aan energiebesparing de status "groot openbaar belang" toe te kennen. Het
kabinet ondersteunt het pleidooi voor energiebesparing, maar wijst er op dat het beleid daartoe
in het energierapport en niet in dit structuurschema uitgewerkt wordt. Het ziet dan ook geen
redenen om in dit structuurschema aan energiebesparing de geopperde status te geven.
25
4. Vestigingsplaatsen voor grootschalige elektriciteitsproductie
4.1. Inleiding
4.1.1. Vestigingsplaatsen
In tabel 1 in de pkb zijn vestigingsplaatsen voor grootschalige elektriciteitsproductie
opgenomen. Dit betreft vestigingsplaatsen waar tenminste 500 MW elektriciteit opgewekt kan
worden. De elektriciteitscentrales kunnen eventueel bestaan uit meerdere kleinere eenheden.
Noch de Elektriciteitswet 1998 noch het SEV III legt verplichtingen op om op deze
vestigingsplaatsen ook daadwerkelijk elektriciteitscentrales te realiseren.
4.1.2 Duurzame energie
Met het SEV III wordt beoogd voldoende ruimte te reserveren voor behoud en ontwikkeling van
de elektriciteitsvoorziening. Ondanks de doelstellingen voor duurzame elektriciteit32, die kan
worden opgewekt met bijvoorbeeld zonne-energie, waterkracht, kleinschalige gebouwgebonden
windenergie en kleinschalige biomassa, is er bij deze energievormen veelal géén sprake van een
grootschalige ruimtelijke dimensie. De inpassing van deze kleinschalige opties kan aan andere
overheden worden overgelaten. Bijstook van biomassa kan ook plaatsvinden op vestigings-
plaatsen voor grootschalige elektriciteitsproductie. Op windenergie wordt ingegaan in 4.2.
4.1.3. Samenhangende infrastructuur
Infrastructuur die direct samenhangt met de grootschalige elektriciteitsproductie op een
vestigingsplaats maakt hiervan een onlosmakelijk onderdeel uit. Denk bijvoorbeeld aan
leidingen voor nuttig gebruik van restwarmte, gasleidingen, elektriciteitsverbindingen met het
hoogspanningsnet of mogelijk toekomstige CO2-leidingen. Afhankelijk van de vestigingsplaats
en het type infrastructuur zal dit een bepaald ruimtebeslag vergen. Over het algemeen zijn de
vestigingsplaatsen zodanig dat zij zich dicht bij het hoogspanningsnet, eventuele warmtevraag
of bijvoorbeeld gasleidingen bevinden. In het SEV III worden geen tracés voor deze infrastruc-
tuur vastgelegd om lokaal ruimte te laten voor een goede ruimtelijke inpassing. Indien echter
voor vestiging van grootschalige elektriciteitsproductie infrastructuur noodzakelijk is, zal de
provinciale structuurvisie en het gemeentelijk bestemmingsplan dit ook mogelijk moeten maken
voor zover het past binnen de randvoorwaarden die de bestaande wet- en regelgeving stellen.
Bij besluitvorming over een elektriciteitscentrale zal ook de daarmee samenhangende
infrastructuur worden meegenomen. Het milieueffectrapport geeft inzicht in de milieugevolgen
van de elektriciteitscentrale en de daarmee samenhangende infrastructuur.
4.1.4. Brandstofgebruik en milieuaspecten
Uit oogpunt van voorzieningszekerheid en vanuit de wens om niet van één soort brandstof
afhankelijk te zijn, is de verwachting dat nieuwe centrales veelal meerdere brandstoffen kunnen
gebruiken om elektriciteit op te wekken. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan de
bijstook van biomassa. Ook kolenvergassingstechnieken maken het mogelijk om het gebruik
van kolen en gas in dezelfde centrale te combineren. Om elektriciteitsproducenten de nodige
flexibiliteit te bieden, is bepaald dat in beginsel op elke vestigingsplaats alle brandstoffen
kunnen worden gebruikt; alleen opwekking van kernenergie is in het algemeen uitgesloten.
Hieraan is vanzelfsprekend wel de voorwaarde verbonden dat in het concrete geval moet
32 Het werkprogramma Schoon en Zuinig: Nieuwe energie voor het klimaat: Kamerstukken II, 2007
2008, 31 209.
26
worden voldaan aan de randvoorwaarden die de milieuregelgeving stelt. Voor CO2- en NOx
geldt een nationaal emissieplafond, waardoor bedrijven zo ook elektriciteitsbedrijven
gezamenlijk een bepaalde hoeveelheid CO2- en NOx mogen uitstoten. De handel in deze rechten
zorgt er voor dat de bedrijven zelf kunnen bepalen hoeveel zij uitstoten. Het totale plafond kan
niet worden overschreden. Ook zullen elektriciteitscentrales net als andere installaties
moeten voldoen aan de normen die gelden voor bijvoorbeeld de Wet geluidhinder en voor
luchtverontreinigende stoffen als SO2 en fijn stof.
In de plan-m.e.r. is onderzocht welke vestigingsplaatsen meer of minder geschikt zijn vanuit
bepaalde milieu-invalshoeken. Een van die invalshoeken betreft koelwater. Koelwater speelt een
belangrijke rol bij elektriciteitsopwekking. In de brief van 21 juni 200533 heeft de
Staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat de invoering van een nieuwe
beoordelingssystematiek warmtelozingen bekend gemaakt. Na implementatie daarvan voorzien
de vergunningen op grond van de Wet verontreiniging oppervlaktewateren (Wvo) in een
toetsingskader voor warmtelozingen (inclusief in geval van perioden van extreme droogte).
Daarmee wordt invulling gegeven aan de vigerende normstelling ten aanzien van uitzonderlijke
weersomstandigheden (extreme droogte).
Hiermee zijn de vergunningen voor warmtelozingen beter op de plaatselijke omstandigheden en
het type watersysteem toegesneden. In het SEV III wordt hierbij aangesloten door aan te geven
dat vigerende wet- en regelgeving in acht moet worden genomen. Hiermee wordt in relatie tot
koelwater gedoeld op de Wet verontreiniging oppervlaktewateren alsmede de Wet op de
waterhuishouding (beide wetten zullen in 2009 zijn opgenomen in de Waterwet) en de
Kaderrichtlijn Water, die de randvoorwaarden aangeven waarbinnen op een vestigingsplaats
gebruik kan worden gemaakt van oppervlaktewater om te koelen. Voor eventuele
vestigingsplaatsen aan het IJsselmeer geldt dat grootschalige elektriciteitsopwekking niet
strijdig mag zijn met de functie van het IJsselmeer, namelijk die van strategische
zoetwatervoorraad.
De commissie voor de milieueffectrapportage adviseert om in dit structuurschema aan te geven
in hoeverre de keuze voor een locatie (bijvoorbeeld vanuit luchtkwaliteit, effecten op Natura
2000 of op koelwater) beperkingen met zich meebrengt voor andere locaties.
Het kabinet merkt op, dat bij concrete invulling van locaties met elektrisch vermogen bij de
vergunningprocedure een milieueffectrapportage zal worden opgesteld waarbij ook cumulatieve
milieu- en natuureffecten onderzocht zullen worden. Daar zal bij concrete voornemens tot bouw
van productievermogen blijken of er op een bepaalde locatie beperkingen tot installatie van
vermogen bestaan. Die beperkingen kunnen weliswaar voortvloeien uit elektriciteitsproductie
op andere nabijliggende locaties, maar ook uit andere economische activiteiten als bijvoor-
beeld de industrie of verkeersbewegingen. In het licht hiervan ziet het kabinet geen aanleiding
om in dit structuurschema de verschillende locaties onderling met elkaar te vergelijken.
Een aantal insprekers acht het onjuist dat in het SEV III ruimte wordt opengehouden voor de
vestiging van grootschalige kolencentrales. Het kabinet merkt op, dat in de geliberaliseerde
elektriciteitsmarkt de elektriciteitsproducenten beslissen over de brandstoffen die zij willen
gebruiken. Het staat de producenten vrij om daarbij ook te kiezen voor de inzet van steenkool
als brandstof. Vanzelfsprekend dienen de producenten in dat verband de milieuregelgeving in
acht te nemen. Voor de bouw van nieuwe centrales dient dan in een aantal gevallen bij de
vergunningverlening een procedure van milieueffectrapportage doorlopen te worden.
33 Kamerstukken II, 20042005, 29 023, nr. 11.
27
4.1.5. Samenhangen met de pkb PMR
Voor Maasvlakte II is aangegeven dat er sprake is van bijzondere omstandigheden zoals
bedoeld in de planologische kernbeslissing Project Mainportontwikkeling Rotterdam (PMR)34.
Hierbij wordt gedoeld op beslissing van wezenlijk belang 5 uit die pkb die luidt: `Niettemin
moet het mogelijk blijven dat onder bijzondere omstandigheden en op basis van een zorgvuldige
afweging vestiging van andere dan de hiervoor genoemde activiteiten op de landaanwinning
plaatsvindt'. Het kabinet is van mening dat er in dit geval sprake is van een bijzondere
omstandigheid, omdat Maasvlakte II beperkingen met zich meebrengt voor wat betreft
koelwaterlozingen vanaf Maasvlakte I. In de aanvullende toelichting en motivering bij pkb
PMR is reeds aangegeven dat sprake is van een bedoelde 'bijzondere omstandigheid'.
Het kabinet heeft daarbij de volgende afweging gemaakt. Er zijn voor de Maasvlakte
alternatieve vestigingsplaatsen beschikbaar zoals ook opgenomen in het SEV III, maar de
Maasvlakte is wel een zeer aantrekkelijke vestigingsplaats, getuige de belangstelling van
marktpartijen voor Maasvlakte I. Daarbij is Maasvlakte II een gunstige locatie waar elders het
NIMBY-karakter van grootschalige elektriciteitsproductie een knelpunt kan vormen voor
realisatie van projecten; Maasvlakte II biedt zo kansen voor winst voor de leefomgeving elders.
Vooral ook de goede mogelijkheden voor kolenaanvoer zijn aantrekkelijk en beperken
(binnenvaart)vervoersstromen elders. Doorlevering van warmte, stoom en andere stoffen is
mogelijk aan grootschalige deepsea gebonden chemie, waardoor een ecologisch cluster kan
ontstaan. Situering van de grootschalige elektriciteitsproductie kan plaatsvinden op
vestigingsplaatsen die minder aantrekkelijk zijn voor deepsea gebonden activiteiten,
bijvoorbeeld tegen de buitencontouren van het gebied dicht nabij het koelwater.
Sommige insprekers tekenen aan, dat het bestemmingsplan Tweede Maasvlakte niet voorziet in
opstelling van grootschalig productievermogen.Het kabinet signaleert, dat het bestemmingsplan
Tweede Maasvlakte de opstelling van 500 MW elektrisch vermogen mogelijk maakt. Het
constateert dan ook dat er geen strijdigheid bestaat tussen het bestemmingsplan Tweede
Maasvlakte en dit structuurschema. Het is nu niet na te gaan of er in de toekomst aanleiding zal
zijn om verder productievermogen op de Tweede Maasvlakte te installeren. Dat is van
verschillende factoren (economische, ruimtelijke en milieuoverwegingen) afhankelijk. Bij de
verdere besluitvorming zal met deze factoren rekening gehouden worden. Het kabinet ziet geen
aanleiding om de nieuwe vestigingsplaats Tweede Maasvlakte uit de lijst vestigingsplaatsen te
schrappen.
4.2. Windenergie
4.2.1. Near Shore Windpark
Het SEV II is partieel herzien voor de vaststelling van de locatie voor het Near Shore
Windpark35. Dit windpark is in 2006 gerealiseerd. Deze partiële herziening blijft naast het SEV
III van kracht voor zover dat is aangegeven in de pkb-tekst paragraaf 1.3 van het SEV III. In de
Nota Ruimte is ingegaan op het plaatsingsbeleid voor windenergie op zee, waardoor het deel
van de partiële herziening Near Shore Windpark dat daarop betrekking had niet langer actueel
is. De betreffende passages, evenals passages die verwijzen naar oude nota's zoals de
bestuursovereenkomst plaatsingsproblematiek windenergie uit 1991, de derde energienota uit
1995 en het energierapport 1999, worden daarom geschrapt.
34 Kamerstukken II, 20052006, 24 691
35 Kamerstukken II, 20002001, 27 041.
28
Verdere (zoek)gebieden voor windparken op zee worden niet in het SEV III opgenomen. Dit in
aansluiting op de Nota Ruimte, waarin is aangegeven dat binnen de 12-mijlszone slechts
windturbineparken zijn toegestaan op de locatie Near Shore Windpark (bij Egmond, voor de
duur van het pilot-project) en in de gemeentelijk ingedeelde gebieden recht voor de haven- en
industriegebieden van de IJmond en de Maasvlakte nabij de mogelijke aanlandingspunten op
het hoogspanningsnet te land, mits dat mogelijk is uit oogpunt van scheepvaartveiligheid.
Hiermee zijn andere locaties voor grote windparken op zee binnen de 12 zeemijl uitgesloten.
Het SEV III beperkt zich tot de 12-mijlszone, en doet geen uitspraken over zoekgebieden voor
windparken op zee. Wel worden voor wind op zee in het SEV III aanlandingspunten
opgenomen, zie hoofdstuk 6. In het Nationaal Waterplan worden de windenergiegebieden in de
Exclusieve Economische Zone (EEZ) van de Noordzee opgenomen.
4.2.2. Windenergie op land
Tussen het Rijk, provincies en VNG is in 2001 de Bestuursovereenkomst Landelijke
Ontwikkeling Windenergie (BLOW) gesloten. In 2007 is de grens van 1.500 MW geplaatst
vermogen windenergie op land gerealiseerd. De taakstelling van BLOW bedraagt ten minste
1.500 MW in het jaar 2010. De BLOW-partijen zijn nog steeds bereid om zichzelf en anderen
aan de afspraken te houden. In de Nota Ruimte is onder andere aangegeven dat zonodig in het
SEV III locaties voor windparken met een vermogen van meer dan 50 MW kunnen worden
opgenomen. Het kabinet ziet er vooralsnog vanaf om concrete locaties in het SEV III op te
nemen.
In het werkprogramma Schoon en Zuinig36 is aangegeven dat de groei van de hernieuwbare
energie de komende jaren vooral komt van windenergie. Om de doelen te halen is tijdens de
huidige kabinetsperiode een committering voor 2.000 MW (ca. 2,6 Mton CO2-reductie) voor
wind op land nodig. Dat is meer dan een verdubbeling ten opzichte van de ruim 1500 MW
windenergievermogen die er aan het begin van deze kabinetsperiode al stond. Bestaande
locaties met kleine oude windturbines moeten vernieuwd worden en nieuwe locaties moeten
worden ontwikkeld.37 Op land zal 2.000 MW extra nodig zijn en een plan van aanpak om dit
ruimtelijk goed in te passen.
Op 30 januari 2008 tekenden de Ministers van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en
Milieubeheer, Economische Zaken en van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid namens het
kabinet , het IPO, de VNG en andere maatschappelijke organisaties hiertoe het Nationaal Plan
van aanpak windenergie op land.
In de Nota Ruimte is ingegaan op de ruimtelijke inpassing van wind op land. Er is voor gekozen
om de verantwoordelijkheid bij de provincies te leggen. Inmiddels zijn de windturbines nog
groter geworden. De plaatsingsstrategie van grootschalige dan wel kleinschalige bundeling van
windturbines uit de Nota Ruimte blijft niettemin als uitgangspunt gelden voor provincies.
De Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer heeft op 3 juli 2008
mede namens de Ministers van Economische Zaken en van Landbouw, Natuur en
Voedselkwaliteit een brief38 aan de Tweede Kamer gestuurd over de voortgang omtrent de
afspraken in de Samenwerkingsagenda Mooi Nederland. In deze brief is aangegeven dat voor
36 Het werkprogramma Schoon en Zuinig: Nieuwe energie voor het klimaat: Kamerstukken II, 2007
2008, 31 209.
37 Rekening houdend met landschappelijke inpassing en natuurbelangen.
38 Kamerstukken II, 20072008, 31 500, nr. 2
29
wat betreft het beleid voor windenergie op lange termijn over een inhoudelijk perspectief wordt
nagedacht. Hierbij wordt het advies betrokken van de Rijksadviseur voor het landschap die
voorstelt om voor de lange termijn te komen tot concentratiegebieden en vides (gebieden waar
veel respectievelijk waar geen windmolens staan).
Een aantal insprekers pleiten voor meer aandacht voor of het opnemen van locaties voor
windenergie op land.
Het kabinet signaleert dat de provincies en gemeenten in het kader van BLOW ruimte voor
windenergie hebben gereserveerd die mogelijk voldoende is om de kabinetsdoelstelling voor
windenergie op land te halen. Het kabinet heeft IPO en VNG verzocht zich hiervoor in te zetten.
Tegelijkertijd wordt er momenteel gewerkt aan een ruimtelijk lange termijn perspectief zoals
hiervoor aangegeven.
4.2.3. Windturbines nabij de Houtribdijk
In de Nota Ruimte worden windturbines in het IJsselmeer toegestaan nabij nieuwe strakke
dijken, met uitzondering van de Afsluitdijk en de Houtribdijk. Het in de Nota Ruimte
aangekondigde onderzoek naar plaatsingsmogelijkheden van windturbines nabij de Houtribdijk
en de Afsluitdijk is inmiddels afgerond. Uit dit onderzoek (rapport Royal Haskoning, maart
2006) is gebleken, dat zowel de locatie van windturbines als de opstellingsvorm en het aantal
waarin zij worden geplaatst, alsmede de locatie van de waarnemer van grote invloed zijn op de
manier waarop de kwaliteiten van het landschap van de Waddenzee, het IJsselmeer, de
Afsluitdijk, de vastelandskust en de windturbineparken zelf worden beleefd.
In de pkb Waddenzee heeft het kabinet, mede op basis van voornoemd onderzoek, aangegeven
dat de toelaatbaarheid van plaatsing van windturbines in de nabijheid van het pkb gebied zal van
geval tot geval worden beoordeeld door toepassing van de criteria zoals opgenomen in het
nationaal ruimtelijk beleid en het afwegingskader zoals aangegeven in de pkb Waddenzee. Op
grond hiervan hanteert het kabinet de lijn dat de toelaatbaarheid van plaatsing van windturbines
bij de Houtribdijk en aan de zuidkant van de Afsluitdijk van geval tot geval zal worden
beoordeeld door toepassing van de criteria zoals opgenomen in het nationaal ruimtelijk beleid
en het afwegingskader zoals aangegeven in de pkb Derde Nota Waddenzee. De provincies
behouden binnen die kaders hun verantwoordelijkheid voor de ruimtelijke inpassing van
windturbines bij de Houtribdijk en Afsluitdijk.
In het kader van het project Landelijke Uitwerking Windenergie zal het kabinet vóór het einde
van deze kabinetsperiode een besluit nemen over het beleid ten aanzien van plaatsing van
windturbines in Nederland voor de lange termijn. Daarbij worden ook de locaties in en rond het
IJsselmeer in beschouwing genomen.
4.3. Toelichting op tabel 1
Het kabinet is uitgegaan van globale ruimtereserveringen die noodzakelijk zijn om voldoende
elektriciteitsproductie mogelijk te maken. Alleen vestigingsplaatsen waar al
elektriciteitsproductie plaatsvindt of waar nu al concrete interesse voor is vanuit marktpartijen
zijn opgenomen. Het kabinet is van mening dat hiermee een goede afweging is gemaakt.
Uitgaan van een grotere ruimtebehoefte zou andere ontwikkelingen in de aangewezen gebieden
onnodig belemmeren. Mocht in de periode tot 2020 blijken dat er een structureel grotere
ruimtebehoefte is voor de noodzakelijke grootschalige elektriciteitsproductie, dan waarin het
30
SEV III voorziet, dan zal worden bezien of toevoeging van meer vestigingsplaatsen
noodzakelijk is.
Een aantal insprekers acht het onjuist dat conform paragraaf 5.2. in de pkb oprichting van een
elektriciteitscentrale en de daaraan verbonden werken op een niet in tabel 1 genoemde
vestigingsplaats alleen mogelijk is in uitzonderlijke gevallen met toepassing van de
rijkscoördinatieregeling. Naar hun oordeel is dit strijdig met de liberalisering van de
elektriciteitsmarkt en zou dit belemmeringen opwerpen voor nieuwe producenten. Ook
verzoeken zij om aanscherping van het begrip "uitzonderlijke gevallen".
Het kabinet meent, dat er met de opgenomen vestigingsplaatsen de komende tien jaar voldoende
ruimte wordt geschapen om nieuw productievermogen een plaats te geven. Naar oordeel van
het kabinet is er een goede afweging gemaakt tussen de verwachte ruimtebehoefte voor nieuw
productievermogen en claims op schaarse ruimte voor andere doeleinden. Omdat het kabinet al
rekening heeft gehouden met bestaande concrete marktinitiatieven verwacht het kabinet in grote
lijnen niet dat behalve dan in uitzonderlijke gevallen binnen de geldigheidsduur van deze
pkb extra vestigingsplaatsen nodig zijn. Hierin is voorzien door de in paragraaf 5.2. opgenomen
uitzonderingsbepaling. Toepassing van deze bepaling behelst een motiveringsplicht: de
initiatiefnemer moet aannemelijk maken dat zijn initiatief niet op de in deze pkb opgenomen
vestigingsplaatsen gerealiseerd kan worden. Naar mening van het kabinet is deze bepaling dan
ook niet strijdig met de liberalisering van de elektriciteitsmarkt.
Een inspreker heeft naar voren gebracht dat de keuze van het kabinet voor de locaties
grootschalige vestigingsplaatsen zal leiden tot congestieverschijnselen in het westen van
Nederland. Om die redenen bepleit inspreker meer mogelijkheden tot vestiging van
elektriciteitscentrales elders in Nederland.
Het kabinet signaleert, dat er inderdaad een zekere concentratie van elektrisch vermogen aan
de kustlocaties plaatsvindt. Dat heeft mede als oorzaak dat deze locaties zeer geschikt zijn op
grond van overwegingen van koelwatervoorziening en aanvoer van brandstoffen (kolen). Aan
de andere kant is het verbruik van elektriciteit ook voor een belangrijk deel geconcentreerd in
het westen van het land. Dat betekent dan ook dat in dat deel van Nederland een dicht net van
transportvoorzieningen nodig zal zijn. Het kabinet deelt echter de opvatting niet, dat een
dergelijke situatie ook impliceert dat er in het binnenland van Nederland meer locaties voor
grootschalige elektriciteitsproductie nodig zijn en ziet dan ook geen reden aanwezig daartoe
meer ruimte te bieden. In uitzonderlijk geval kan bij een adequate motivering desgewenst een
beroep op de rijkscoördinatieregeling gedaan worden.
Het kabinet is uitgegaan van de reeds bestaande vestigingsplaatsen zoals die in tabel 1 in het
SEV II zijn aangegeven.
Enige insprekers hebben aangegeven dat zij op bestaande in dit structuurschema opgenomen
vestigingsplaatsen beperkingen ondervinden als gevolg van provinciaal stand-stillbeleid. Zij
verzoeken om duidelijkheid te geven over de uitbreidingsmogelijkheden van vermogen op deze
bestaande locaties.
Het kabinet merkt op, dat er in dit structuurschema geen beperkingen zijn gesteld aan de
uitbreiding van vermogen op in dit structuurschema opgenomen vestigingsplaatsen. Standstill
bepalingen die niet voortvloeien uit wettelijke eisen zijn strijdig met de uitgangspunten van dit
structuurschema. Dat betekent overigens niet dat in alle gevallen onbeperkte uitbreiding ook
mogelijk is. Beperkingen treden dan op indien aan bijvoorbeeld wettelijke milieuhygiënische
randvoorwaarden voldaan moet worden.
31
Ten opzichte van het SEV II zijn er in tabel 1 van het SEV III enige wijzigingen doorgevoerd.
De tabel is uitgebreid met enkele nieuwe vestigingsplaatsen voor grootschalige
elektriciteitsproductie die alle zijn gelegen aan zee of andere grote wateren en waarvan bekend
is dat elektriciteitsproducenten daar zijn gevestigd of daar plannen voor hebben. Het betreft de
nieuwe vestigingsplaatsen 34 tot en met 38.
In vergelijking met het SEV II is een tweetal vestigingsplaatsen vervallen. Dit betreft de
vestigingsplaatsen 2 (Hunze) en 8 (Dodewaard). De vestigingsplaatsen 19 (Waalhaven
(Rotterdam)) en 20 (Merwedehaven) zijn vervangen door vestigingsplaats 37 (Rijnmond /
Rotterdams havengebied).
Eén inspreker vraagt zich af waarom de locatie Lage Weide in Utrecht niet vervallen is.
Inspreker wijst op in gang zijnde procedures om de huidige centrale te ontmantelen en de
voorgenomen koppeling tussen het 150 kV en 380 kV net te Breukelen. Het kabinet heeft van de
betrokken elektriciteitsproducent bericht ontvangen dat vanuit oogpunt van
elektriciteitsproductie gecombineerd met warmtelevering handhaving van de locatie Lage
Weide gewenst is. Gelet op deze ruimtelijke perspectieven voor warmtelevering aan de nieuw te
bouwen woonwijken ten westen van het centrum van Utrecht handhaaft het kabinet bedoelde
locatie. Het kabinet ziet geen aanleiding al tevoren te veronderstellen dat handhaving van deze
locatie obstakels opwerpt voor de herstructurering van het terrein Lage Weide naar een
multimodaal bedrijventerrein
Een aantal kolommen is vervallen in vergelijking met het SEV II. De belangrijkste redenen zijn
dat met de Elektriciteitswet 1998 het Elektriciteitsplan is vervallen en daarmee ook de relatie
met concrete installaties, alsmede de invoering van de nieuwe Wet ruimtelijke ordening
waaraan reeds in 2.5. gerefereerd is. Het SEV III heeft betrekking op vestigingsplaatsen. In de
laatste kolom zijn twee wijzigingen doorgevoerd. Zoals al aangegeven in paragraaf 2.5. zal het
kabinet door middel van een amvb regels voor uitvoering van deze pkb vaststellen. De laatste
kolom dient dan ook gelezen te worden als een weergave van de ruimtelijke plannen van
decentrale overheden waarin de ruimtereserveringen in deze pkb uiteindelijk hun weerslag
dienen te vinden. Die ruimtelijke plannen zijn de provinciale structuurvisie of inpassingsplan en
het gemeentelijke bestemmingsplan. In deze provinciale en gemeentelijke ruimtelijke plannen
moet een bestaande vestigingsplaats gehandhaafd worden of moet het - in het geval van een
nieuwe vestigingsplaats - mogelijk blijven om te zijner tijd deze locatie te realiseren.
4.4. Beoordeling milieugevolgen
In de plan-m.e.r. is getoetst wat mogelijke milieugevolgen zouden kunnen zijn van uitbreiding
op bestaande vestigingsplaatsen of plaatsing van centrales op nieuwe vestigingsplaatsen. In
tabel 1 (hierna) is per vestigingsplaats aangegeven welke milieuaspecten bij concrete projecten
in het bijzonder aandacht behoeven (grijs gearceerd)39. Aan deze tabel kunnen nu nog geen
conclusies worden ontleend ten aanzien van de geschiktheid van vestigingsplaatsen uit
milieuoogpunt. Concrete milieugevolgen zijn afhankelijk van de wijze waarop
vestigingsplaatsen worden benut voor daadwerkelijke uitbreiding of plaatsing van
productiecapaciteit en de daarbij eventueel te nemen mitigerende maatregelen.
39 De niet in de tabel genoemde vestigingsplaatsen zijn vestigingsplaatsen die in tabel 1 van de pkb zijn
gemarkeerd als "vervallen".
32
In de volgende paragrafen wordt een inhoudelijke toelichting gegeven op de gevonden
aandachtspunten. Algemeen beeld is dat de aspecten oppervlaktewater (i.v.m. koelwater),
luchtkwaliteit (met name fijn stof) en natuur in aangewezen natuurgebieden voor het merendeel
van de vestigingsplaatsen een aandachtspunt is. Op bijna alle vestigingsplaatsen bestaat een
mogelijkheid tot benutting van restwarmte en ook bijna alle vestigingsplaatsen zijn gunstig
gelegen aan een waterweg met het oog op transport van grondstoffen.
---
Tabel 1 Samenvatting
milieubeoordeling
1 3 6 7 10 11 14 15 16 17 18 22 25 28 29 31 32 33 34 35 36 37 38
vestigingsplaatsen (grijs
gearceerd = aandachtspunt)
G A
a Bo 'dam
---
M A s ha a
E lileistra m M a
a a rssele / V B v
em T
N a u a M W sv R
B H H en
sv t (R g a la
sh D g
u U o D
a ijm V er G g sb G k ijn ern
F em la 'd u eb m
a rg k lissin 'b n eu
v iem ra
u rcu eg w a g u erd estla o
m trech lev m m ch n ied n
Milieuaspect/criterium en lo en t o elsen eg en te I ) en erg ijk d eleen * te II* d zen
t elfzijl
Bodem en oppervlaktewater
Beschermingsgebieden
Oppervlaktewater (i.v.m. koelwater)
Leefomgeving
Luchtkwaliteit
Geluid
Externe veiligheid
Natuur
Natuurbeschermingswetgebieden
Ecologische hoofdstructuur
Weidevogelgebieden
Landschap, cultuurhistorie en archeologie
Landschappelijk waardevolle gebieden
Cultuurhistorisch waardevolle gebieden
Archeologisch waardevolle gebieden
Overige aspecten/vestigingsfactoren (wit = vestigingsplaats is mogelijk geschikt uit oogpunt van genoemd aspect)
34
Mogelijkheden tot CO2 benutting
Mogelijkheden tot restwarmte-benutting
Transport- en afvalstromen
*Deze locaties zijn momenteel sterk in ontwikkeling wat de beoordeling van mogelijke milieugevolgen in dit stadium bemoeilijkt. Overigens zal bij concrete
plaatsing van een centrale een milieueffectrapportage moeten worden opgesteld.
35
Sommige insprekers zijn - in verband met het toevoegen van de locatie Delfzijl, die ook voor
kolenvermogen geschikt is, aan de lijst van vestigingsplaatsen - van oordeel, dat
vestigingsplaatsen Eemshaven en Delfzijl tezamen naar verwachting tot te grote cumulatie van
milieugevolgen voor de natuurwaarden in de Waddenzee als gevolg van het bouwen van nieuwe
kolencentrales zal leiden. Zij verzoeken dan ook de locatie Delfzijl niet aan de lijst
vestigingsplaatsen toe te voegen.
Het kabinet is van mening, dat het voorbarig is om er op voorhand al uit te gaan dat de
vestiging van kolencentrales op de locaties Eemshaven èn Delfzijl tot onaanvaardbare
(cumulatieve) significante aantasting van de natuurlijke waarden van en kenmerken van de
Waddenzee zal leiden. Daartoe is eerst een onderzoek naar de (cumulatieve) milieugevolgen
van de daadwerkelijke oprichting van kolencentrales op beide locaties nodig. Pas aan de hand
van dergelijke onderzoeken kan bepaald worden of de totale capaciteit aan te installeren
kolenvermogen in cumulatieve zin de natuurlijke kenmerken en waarden van de Waddenzee
significant aantast. Het kabinet ziet dan ook geen aanleiding de locatie Delfzijl van de lijst van
vestigingsplaatsen af te voeren.
Enige insprekers wijzen op de zware milieubelasting waaraan het Rijnmondgebied reeds is
blootgesteld, met name de uitstoot van CO2 en fijn stof. Mede in verband met de door hen naar
voren gebrachte bezwaren over CO2-opslag op de Maasvlakte stellen zij voor om in het
Rijnmondgebied over te gaan tot het bijplaatsen van gascentrales in plaats van kolencentrales.
Het kabinet wijst er op, dat de in dit structuurschema aangegeven vestigingplaatsen voor alle
fossiele brandstoffen geschikt verklaard zijn. Dit structuurschema maakt dus het plaatsen van
gasgestookte elektriciteitseenheden op de vestigingsplaatsen in het Rijnmondgebied zonder
meer mogelijk. In de geliberaliseerde elektriciteitsmarkt bepalen de producenten welke
brandstoffen zij bij de elektriciteitsproductie willen inzetten. Daarbij moet de milieuwetgeving
gerespecteerd worden. Het kabinet signaleert dat de locaties op de Maasvlakte dan specifieke
voordelen voor vestiging van grootschalig kolenvermogen aanwezig zijn gelet op de gunstige
mogelijkheden voor deep-sea aanvoer van steenkool.
4.5. Bodem- en oppervlaktewater
4.5.1. Beschermingsgebieden (bodem- en grondwater)
Een vestigingsplaats voor elektriciteitsvoorziening kan (beperkte) effecten op bodem en
grondwater veroorzaken bij de aanleg, in de productiefase of in het geval van calamiteiten.
Bijzonder aandachtspunt zijn de door provincies aangewezen milieubeschermingsgebieden,
bodembeschermingsgebieden en/of grondwaterbeschermingsgebieden, waar de kwaliteit van
een of meerdere milieuaspecten bijzondere bescherming behoeft. Sommige provincies hebben
elektriciteitscentrales aangewezen als inrichtingen waarvan in die gebieden de oprichting
verboden is. Beperken van ongewenste effecten bij de daadwerkelijke uitbreiding of aanleg van
een centrale is mogelijk door een zorgvuldige locatiekeuze en inpassing. Daarbij moet per geval
een concrete afweging worden gemaakt aan de hand van provinciale kaders.
Mogelijke effecten op bodem en grondwater treden op bij de uitbreiding of aanpassing op de
bestaande vestigingsplaatsen Burgum (bodem- en grondwaterbeschermingsgebied), Harculo
(grondwaterbeschermingsgebied) en Borssele/Vlissingen (milieubeschermingsgebied) en bij de
nieuwe vestigingsplaats Amsterdams havengebied/Noordzeekanaal
(milieubeschermingsgebieden).
36
4.5.2. Oppervlaktewater
Vestigingsplaatsen van elektriciteitscentrales veroorzaken effecten als gevolg van onttrekking
van koelwater aan het oppervlaktewater of lozing op het oppervlaktewater. Effecten en
knelpunten kunnen optreden ten aanzien van het watersysteem en de visstand (bij onttrekking)
en het aquatisch milieu (bij lozing).
Knelpunten kunnen worden vermeden door een zorgvuldige keuze van de exacte plek waar
koelwater wordt onttrokken, door bij onttrekking rekening te houden met ecologisch gevoelige
seizoenen (paaitijd e.d.), door koelwater te betrekken uit andere bronnen en/of het gebruik van
koeltorens, rekening houdend met de landschappelijke inpasbaarheid daarvan en relevante
wettelijke beperkingen. Knelpunten bij lozing van (warm) koelwater kunnen soms vermeden
worden door het verlengen van de koelwaterpijp (bijvoorbeeld bij lozing op zee).
Mogelijke effecten op oppervlaktewater treden op bij de uitbreiding of aanpassing op nagenoeg
alle bestaande vestigingsplaatsen behalve Galileistraat Rotterdam en Rijnmond en bij alle
nieuwe vestigingsplaatsen behalve Westland. Knelpunten doen zich voor bij (uitbreiding of
aanpassing op) de bestaande vestigingsplaatsen Burgum, Utrecht, Velsen, Hemweg,
Amsterdams havengebied, Amer Geertruidenberg (koeltoren reeds aanwezig), Buggenum
(idem), Maasbracht (idem) en Geleen en op de nieuwe vestigingsplaats Terneuzen. Waar de
beschikbaarheid van koelwater uit het oppervlaktewater bij realisatie van een concreet project
een knelpunt is, kan daarin worden voorzien door het nemen van maatregelen zoals het plaatsen
van koeltorens.
4.6. Leefomgeving
4.6.1. Luchtkwaliteit
Effecten op luchtkwaliteit kunnen optreden door emissies (uit de schoorsteen van
elektriciteitscentrales) van stikstofdioxide (NO2), fijn stof (PM10), zwaveldioxide (SO2),
koolmonoxide (CO) en ozon. Ongewenste effecten kunnen worden voorkomen door een
zorgvuldige locatiekeuze en door het gebruik van de meest geavanceerde technieken om
emissies te bestrijden. Bij kolencentrales kunnen emissies worden gespreid door de opslag op
enige afstand van de centrale te doen plaats vinden. Vanzelf spreekt dat de brandstofkeuze de
optredende effecten beïnvloedt.
Voornamelijk fijn stof (PM 10) is een aandachtpunt en wel op alle bestaande vestigingsplaatsen
behalve Eemshaven en alle nieuwe vestigingsplaatsen behalve Westland. Dit geldt op bestaande
vestigingsplaatsen bij een (forse) uitbreiding waar nu kolen en/of biomassa worden gebruikt en
bij omschakeling op kolen en/of biomassa waar nu gas of gas en kolen worden gestookt. Bij
nieuwe vestigingsplaatsen geldt dit bij vestiging van kolen- en/of biomassacentrales.
Stikstofdioxide vormt een aandachtspunt bij uitbreiding of aanpassing op de bestaande
vestigingsplaatsen Hemweg en Galileistraat Rotterdam en de nieuwe vestigingsplaatsen
Amsterdam havengebied en Rijnmond.
Een inspreker merkt op, dat de aanwijzing van vestigingsplaatsen binnen de regio Amsterdam
moet worden bezien in het licht van de effecten van de normen voor de luchtkwaliteit en de
uitstoot van CO2. De inspreker acht het niet verstandig een nieuwe vestigingsplaats in het
37
Amsterdams Havengebied/Noordzeekanaal aan te wijzen zonder garanties over de afvang van
CO2 en andere gassen.
Het kabinet merkt op, dat de productie-installaties overal moeten voldoen aan de normen voor
luchtkwaliteit. Om dat te bereiken zal steeds per specifiek geval moeten worden gekeken naar de
uitstoot van fijn stof en in het onderhavige geval naar de uitstoot van stikstofoxide en naar de
bijbehorende passende maatregelen Het is daarentegen gezien de niet-lokale effecten niet zinvol
de uitstoot van CO2 aan lokale omstandigheden te relateren. Ten aanzien van CO2-uitstoot
betekent dit dat betekent dat bij eventuele installatie van kolenvermogen op genoemde locatie
alleen het nationale klimaatbeleid van toepassing is.
4.6.2. Geluid
De belangrijkste geluidsbronnen van elektriciteitscentrales zijn: het transport van grote pompen
en ventilatoren, koeltechnologieën, boilers, stoom- en gasturbines of `stationary engines'.
Aangenomen is dat mogelijke geluidseffecten kunnen optreden als binnen een afstand van circa
1000 meter van de vestigingsplaats een woongebied of een andere geluidgevoelige bestemming
ligt. Een zorgvuldige locatiekeuze kan ongewenste geluidseffecten voorkomen. Daarnaast
schrijven wet- en regelgeving reeds voor dat ter voorkoming van geluidsoverlast de beste
beschikbare technieken worden toegepast.
Mogelijke geluidshinder treedt op bij de uitbreiding of aanpassing op de bestaande
vestigingsplaatsen Harculo, Nijmegen, Utrecht, Velsen, Galileistraat (Rotterdam), Amer en
Buggenum en bij de nieuwe vestigingsplaatsen Amsterdams havengebied, Rijnmond en
Terneuzen.
4.6.3. Externe veiligheid
Belangrijke risicovolle activiteiten bij elektriciteitsopwekking waarbij externe veiligheid een
aandachtspunt is, zijn onder andere aardgastoevoer bij aardgasgestookte centrales en aanvoer,
opslag en toepassing van ammoniak. Of risico's optreden is (dus) afhankelijk van de aard van
de te vestigen elektriciteitscentrale en uiteraard de nabijheid van kwetsbare objecten.
Risico's kunnen worden beperkt door zorgvuldige locatiekeuze c.q. het vastleggen van
veiligheidscontouren in bestemmingsplannen en door het nemen van technische maatregelen.
Waar van toepassing zal bij concrete uitbreiding of plaatsing van een centrale een risicoanalyse
gemaakt moeten worden onder het Besluit Externe Veiligheid Inrichtingen (BEVI).
Externe veiligheid is een aandachtspunt bij de uitbreiding of aanpassing op de bestaande
vestigingsplaatsen Harculo, Nijmegen, Utrecht, Velsen, Amer en Buggenum en bij de nieuwe
vestigingsplaatsen Amsterdams havengebied, Rijnmond en Terneuzen.
4.7. Natuur
4.7.1. Natura 2000 gebieden
Ten opzichte van de plan-m.e.r. biedt de passende beoordeling een gedetailleerder inzicht in de
risico's op significante gevolgen voor de natuurlijke kenmerken van Natura 2000-gebieden. De
passende beoordeling houdt bovendien, anders dan de plan-m.e.r., rekening met eventueel te
nemen mitigerende maatregelen en met een eventuele keuze van energietechnische en/of
ruimtelijke terugvalopties. Dit is de belangrijkste verklaring voor het feit dat de passende
38
beoordeling bij een groot aantal vestigingsplaatsen tot een gunstiger oordeel komt dan in het
plan-m.e.r.
Methode
Gelet op het globale karakter van het SEV III is, om de mogelijke effecten op Natura 2000
gebieden in kaart te brengen, een aanname gedaan over de wijze waarop de vestigingsplaatsen
en verbindingen op concreet projectniveau zullen worden benut.
Voor vestigingsplaatsen voor conventionele centrales is uitgegaan van een invulling met
kolencentrale(s) van in totaal 1.000 MW. Met een dergelijke invulling kunnen effecten worden
gevonden die naar verwachting aansluiten bij de effecten van een reële invulling van deze
vestigingsplaatsen. In het geval dat bij deze invulling een aantasting van de natuurlijke
kenmerken van een Natura 2000-gebied niet kan worden uitgesloten, heeft een tweede
beoordeling plaatsgevonden op basis van 500 MW gasgestookt vermogen. Voor wat betreft de
geografische invulling van de vestigingsplaatsen is aangesloten bij de zoekgebieden die op
grond van de feitelijke situatie in de betreffende gebieden in de plan-m.e.r. zijn gehanteerd. Bij
reeds operationele locaties sluiten die gebieden veelal nauw aan bij de locatie van bestaande
centrales. In andere gevallen zijn ruimere zoekgebieden gehanteerd, waarbinnen in de passende
beoordeling de bandbreedte in de effecten op natuurwaarden is verkend. Die ruimtelijke
`speelmogelijkheid' is bij vestigingsplaatsen zonder expliciet zoekgebied verkend door het
gebruik van een ruimtelijke terugvaloptie binnen een straal van 3 km rond de betreffende
locatie. Die terugvaloptie is niet van belang voor de toekomst van bestaande productie-
eenheden, maar wel voor eventuele uitbreiding of bijplaatsing van nieuwe eenheden.
De toetsingscriteria voor de beoordeling van de effecten van elektriciteitscentrales op Natura
2000-gebieden hebben met name betrekking op ruimtebeslag, koelwater, verstoring door geluid,
licht en menselijke activiteiten, alsmede op barrièrewerking en verdroging. Het rapport
`Passende Beoordeling' bevat uitgebreide informatie over indicatoren voor de significantie van
effecten, de relevante Natura 2000-gebieden per vestigingsplaats en de per vestigingsplaats aan
de orde zijnde mogelijke effecten, zowel in de aanlegfase als in de gebruiksfase. Het resultaat
van de beoordeling kan als volgt worden samengevat:
39
Tabel 2 Samenvatting rapport `Passende Beoordeling' per vestigingsplaats
Basisbeoordeling Na mitigatie Terug- Min.
Locatie Min. Max. Min. Max. valoptie effect
Eemshaven oranje - oranje n.v.t. groen groen
Burgum groen - n.v.t. n.v.t. n.v.t. groen
Harculo oranje - oranje n.v.t. groen groen
Nijmegen oranje - oranje n.v.t. groen groen
Utrecht groen - n.v.t. n.v.t. n.v.t. groen
Flevo oranje - oranje n.v.t. groen groen
Velsen groen - n.v.t. n.v.t. n.v.t. groen
Hemweg groen - n.v.t. n.v.t. n.v.t. groen
Diemen oranje - oranje n.v.t. groen groen
Maasvlakte I oranje - groen n.v.t. n.v.t. groen
Galileistraat groen - n.v.t. n.v.t. n.v.t. groen
Borssele / Vlissingen groen oranje n.v.t. oranje n.v.t. groen
Amer Geertruidenberg oranje - oranje n.v.t. groen groen
Buggenum groen - n.v.t. n.v.t. n.v.t. groen
Maasbracht oranje - groen n.v.t. n.v.t. groen
Moerdijk oranje - oranje n.v.t. groen groen
Westland groen groen n.v.t. n.v.t. n.v.t. groen
Geleen groen - n.v.t. n.v.t. n.v.t. groen
Delfzijl groen oranje n.v.t. oranje n.v.t. groen
A'dam Havengeb./ NZ-kanaal groen rood n.v.t. rood n.v.t. groen
Maasvlakte II oranje oranje groen oranje n.v.t. groen
Rijnmond / R'damse haven groen rood n.v.t. rood n.v.t. groen
Terneuzen/Sas van Gent groen oranje n.v.t. oranje n.v.t. groen
De kleuren groen, oranje en rood betekenen dat er naar huidig inzicht géén respectievelijk
geringe respectievelijk grote risico's op significante gevolgen voor natuurwaarden zijn. Het
onderscheid min/max in de basisbeoordeling heeft betrekking op de bandbreedte van effecten
binnen het zoekgebied van een vestigingsplaats. Bij de meeste, reeds operationele
vestigingsplaatsen is niet met een zoekgebied gewerkt. Die vestigingsplaatsen zijn
ondergebracht in de kolom van de minimale variant. Indien vestigingsplaatsen uiteenlopende
risico's voor verschillende Natura 2000-gebieden met zich meebrengen, laat de tabel het
grootste risico zien. Voor zover de basisbeoordeling tenminste enig risico laat zien, geeft de
kolom "Na mitigatie" aan of mitigerende maatregelen dat risico geheel kunnen wegnemen.
Voor zover dit laatste ook in de minimumoptie niet het geval is, geeft de kolom "Terugvaloptie"
aan of een energietechnische (brandstofkeuze, vermogen) dan wel ruimtelijke terugvaloptie naar
huidig inzicht de kans op significante gevolgen wel geheel zal kunnen uitsluiten.
De laatste kolom vat de voorgaande samen en laat zien dat er naar huidig inzicht bij alle
vestigingsplaatsen mogelijkheden zijn om significante gevolgen voor Natura 2000-gebieden te
voorkomen. Nader onderzoek op concreet projectniveau zal moeten uitwijzen in hoeverre
40
gebruik zal moeten worden gemaakt van mitigerende maatregelen en/of terugvalopties om
significante negatieve gevolgen volledig uit te sluiten.40
In het toetsingsadvies41 geeft de commissie voor de milieueffectrapportage in overweging om de
gevolgen voor de atmosferische depositie uit te werken. Het kabinet heeft deze suggestie
opgepakt en een en ander nader onderzocht.
Voor veel Natura 2000-gebieden zijn de huidige depositiewaarden hoger dan de kritische
depositiewaarden. Op grond daarvan is er berekend, dat bij een "worst case" scenario er voor 22
van de 23 vestigingsplaatsen een groot risico op significant negatieve effecten op de
instandhoudingsdoelstellingen van de Natura 2000-gebieden is te verwachten als gevolg van
toename in achtergronddepositiewaarden. Groot risico betekent overigens niet per definitie dat
significant negatieve effecten op de instandhoudingsdoelstellingen zullen optreden. Het betekent
wel dat significant negatieve effecten niet op voorhand uit te sluiten zijn. Nader onderzoek, in
de vorm van passende beoordelingen van individuele projecten moet uitwijzen of deze effecten
daadwerkelijk optreden, en tot aantasting van de natuurlijke kenmerken van de betrokken
Natura 2000-gebieden leiden. Voor de locatie Flevo zijn de risico's beperkter. Er liggen hier
geen Natura 2000-gebieden (Habitatrichtlijn) binnen een straal van 15 km. Significante effecten
kunnen echter ook hier niet geheel uitgesloten worden.
Het kabinet concludeert daarom dat er in "worst case" gevallen bij het realiseren van nieuwe
energiecentrales significant negatieve effecten op Natura 2000 gebieden kunnen optreden en dat
dit bij de detailbeoordeling een belangrijk aandachtspunt moet zijn voor verder onderzoek en
eventuele mitigatie. Bij concrete plannen is onderzoek met nadere bepaling van de
depositiecontouren en de ligging van de gevoelige habitattypen ten opzichte van deze contouren
noodzakelijk. Hierbij speelt onder andere overheersende windrichting een belangrijke rol, maar
ook de specifieke gevoeligheid van de ecosystemen in de betrokken Natura 2000-gebieden en
lokale omstandigheden in de natuurgebieden. Verder is zeker niet uit te sluiten dat de
daadwerkelijke depositiewaarden in 2010 (veel) lager zijn dan de maximale waarden waarvan
het SEV III uit gaat, waardoor het risico op significant negatieve effecten in verschillende
gevallen (aanzienlijk) afneemt.
De totale elektriciteitsopwekking in Nederland moet voor circa 10% van de stikstofdepositie
verantwoordelijk worden geacht. Voor het overige zijn dat met name de intensieve veehouderij,
het verkeer en de industrie, samen met natuurlijke bronnen.
Het kabinet is van oordeel dat de in dit structuurschema opgenomen vestigingsplaatsen
onverkort gehandhaafd kunnen blijven. Wel zal bij de concrete invulling daarvan nauwkeurig
moeten worden gelet op de effecten van verzurende uitstoot op de kenmerken en waarden van
Natura 2000 gebieden en op de mogelijkheden om deze effecten te vermijden of te mitigeren.
40 In het geval dit in concrete situaties niet mogelijk is, kan de ADC-toets (Alternatieven, Dwingende
redenen van groot openbaar belang en Compenserende maatregelen) worden toegepast.
41 Commissie voor de milieueffectrapportage, Derde Structuurschema Elektriciteitsvoorziening (SEV III),
Toetsingsadvies over het milieueffectrapport, 9 juli 2008/rapportnummer 1861-33. Dit advies is ook te
vinden op de website van de commissie voro de milieueffectrapportage, www.commissiemer.nl
41
4.7.2. Ecologische Hoofdstructuur
De Ecologische Hoofdstructuur (EHS) is een netwerk van (natuur)gebieden dat helpt
voorkomen dat planten en dieren in geïsoleerde gebieden uitsterven en dat de natuurgebieden
hun waarde verliezen. Uitbreiding van bestaande centrales of vestiging van nieuwe centrales
kan leiden tot versnippering van natuurgebieden.
Mogelijke effecten op de EHS treden op bij de uitbreiding of aanpassing op de bestaande
vestigingsplaatsen Burgum (bij uitbreiding buiten locatie), Harculo en bij de nieuwe
vestigingsplaatsen Westland, Delfzijl, Amsterdams havengebied en Rijnmond.
4.7.3. Weidevogelgebieden
Uitbreiding van bestaande centrales of vestiging van nieuwe centrales kan leiden tot
versnippering of het opwerpen van fysieke barrières in relatie tot de provinciaal aangewezen
weidevogelgebieden. Van mogelijke effecten op weidevogelgebieden is bij geen enkele
vestigingsplaats sprake.
4.8. Landschap, cultuurhistorie en archeologie
Elektriciteitscentrales kunnen effecten hebben op het landschap en de cultuurhistorie. Dit zal
vooral het geval zijn bij nieuwe vestigingsplaatsen en bij uitbreiding elders dan op het bestaande
terrein. Effecten op typerende landschapskenmerken en cultuurhistorie en archeologie kunnen
optreden door ruimtebeslag, doorsnijding, vernietiging, aantasting en visuele hinder.
Ongewenste effecten kunnen worden voorkomen door een zorgvuldige locatiekeuze: daar waar
reeds meerdere industriële activiteiten aanwezig zijn en/of zoveel mogelijk bij een bestaande
centrale. Ook bij de landschappelijke inpassing van centrales dient het afwegingskader van de
Nota Ruimte te worden gevolgd.
Mogelijke effecten op landschap treden op bij de uitbreiding of aanpassing op de bestaande
vestigingsplaatsen Eemshaven (wadzijde), Burgum, Harculo, Flevo, Diemen,
Borssele/Vlissingen, Amer, Buggenum en Moerdijk en bij de nieuwe vestigingsplaatsen
Westland, Delfzijl, Amsterdams havengebied en Terneuzen.
Mogelijke effecten op cultuurhistorie treden op bij de uitbreiding of aanpassing op de bestaande
vestigingsplaatsen Eemshaven (landzijde), Burgum, Harculo, Diemen, Borssele/Vlissingen en
Buggenum en bij de nieuwe vestigingsplaatsen Delfzijl en Amsterdams havengebied.
Mogelijke effecten op archeologie treden op bij de uitbreiding of aanpassing op de bestaande
vestigingsplaatsen Burgum, Flevo, Velsen en Borssele/Vlissingen en bij de nieuwe
vestigingsplaatsen Westland, Delfzijl, en Rijnmond.
4.9. Overige aspecten
4.9.1. Mogelijkheden tot CO2-benutting
Bij de keuze van vestigingsplaatsen is het potentieel nuttig gebruiken van CO2 een mogelijk
criterium. Relevante factoren in dit verband zijn de aanwezigheid van tijdelijke opslagreservoirs
en de aanwezigheid/ontwikkeling van glastuinbouw.
42
Mogelijkheden tot CO2-benutting (zowel opslag als afzet bij glastuinbouw) kunnen zich
voordoen bij de uitbreiding of aanpassing op de bestaande vestigingsplaatsen Eemshaven,
Burgum en Harculo en bij de nieuwe vestigingsplaatsen Delfzijl en Rijnmond. Veel CO2 wordt
benut door de glastuinbouw, van de kansen tot vergroting van de afzet op vestigingsplaatsen of
uitbreiding van de glastuinbouw zal, als het aan het kabinet ligt, waar mogelijk gebruik worden
gemaakt.
De commissie voor de milieueffectrapportage adviseert om in dit structuurschema reeds
rekening te houden met de (ontwerp)-richtlijn Carbon capture ready van de Europese Unie oor
een afweging op te nemen waaruit blijkt of, en zo ja in welke mate, de (ontwerp) richtlijn de
mate van locaties kan beïnvloeden.
Het kabinet merkt op, dat installaties voor opslag en afvang van CO2 ruimtebeslag met zich
meebrengen en dat er op grond daarvan uiteraard minder ruimte aanwezig kan zijn voor
opstelling van elektrisch vermogen. Dit is echter sterk afhankelijk van de aard en omvang van
de concreet te bouwen installaties die per te bouwen elektrische eenheid ook weer sterk kunnen
verschillen. Ook zal per locatie de ruimte die beschikbaar is voor elektriciteitsproductie niet een
van tevoren vaststaand gegeven te zijn. Op grond daarvan acht het kabinet het niet zinvol om in
dit schema al uitspraken te doen over het mogelijke ruimtelijke effect van bedoelde richtlijn. Dit
effect zal uiteindelijk meegenomen worden bij de vergunningverlening
voor concrete elektriciteitscentrales.
4.9.2. Mogelijkheden tot restwarmtebenutting
Bij de keuze van vestigingsplaatsen voor elektriciteitscentrales is het potentieel nuttig gebruiken
van restwarmte voor woningen en bedrijven een criterium. Mogelijkheden tot
restwarmtebenutting kunnen zich voordoen bij de uitbreiding of aanpassing op de bestaande
vestigingsplaatsen Eemshaven, Nijmegen, Utrecht, Flevo, Hemweg, Diemen, Maasvlakte I,
Borssele/Vlissingen, Amer en Moerdijk en bij alle nieuwe vestigingsplaatsen.
4.9.3. Transportbewegingen en afvalstromen
Uit milieuoogpunt verdient transport van (grote hoeveelheden) brandstoffen en afvalstromen
hetgeen voorkomt bij kolen- en biomassacentrales over water de voorkeur. Vestigingsplaatsen
gelegen aan een waterweg waarover transport kan plaatsvinden worden daarom gunstig
beoordeeld.
Alle vestigingsplaatsen met uitzondering van Burgum, Harculo en Geleen (bestaand) zijn
gelegen in de nabijheid van een dergelijke waterweg. De vestigingsplaatsen Maasvlakte I
(bestaand), Delfzijl (nieuw) en Maasvlakte II (nieuw) zijn vanwege hun ligging aan zee in het
bijzonder geschikt voor aanvoer van (kolen en) biomassa over water.
4.10 Waarborgingsbeleid
In het Energierapport 2008 heeft het Kabinet aangegeven dat door middel van het
Structuurschema Elektriciteitsvoorziening voor wordt gezorgd dat in Nederland locaties
beschikbaar blijven waar kerncentrales gebouwd kunnen worden.
Een aantal insprekers acht het om verschillende redenen onterecht dat het kabinet het
waarborgingsbeleid kerncentrales als zodanig handhaaft. Daarbij wijzen zij op dé problematiek
43
die verbonden is aan het opwekken van kernenergie, zoals onder meer het vraagstuk van het
radioactief afval en de aan calamiteiten verbonden risico's.
Het kabinet wil vooraf herhalen dat het handhaven van het waarborgingsbeleid kernenergie
niet behelst dat het ook besluiten neemt over de bouw van nieuwe kerncentrales. Daarvan zal
gedurende deze kabinetsperiode geen sprake zijn. Dat laat onverlet dat het kabinet het gewenst
acht dat op een beperkt aantal locaties de ruimtelijke mogelijkheid wordt opengehouden om
eventueel in de toekomst tot de bouw van nieuwe kerncentrales over te gaan. Zo er dan concrete
bouwaanvragen binnenkomen zal te zijner tijd met inachtneming van alle wettelijke vereisten in
de daarvoor geldende procedure besloten worden om al dan niet tot bouw van nieuwe centrales
over te gaan.
Verschillende insprekers hebben om uiteenlopende redenen er voor gepleit om de locaties
Eemshaven, Maasvlakte, Westelijke Noordoostpolder of Moerdijk te laten vervallen. Bij het
aanbieden van deel 1 van de PKB SEV III op 8 april 2008 aan de Tweede Kamer42, heeft het
Kabinet reeds aangegeven dat het aan de uitkomsten van het ten behoeve van het SEV III
verrichte globale onderzoek «plan-m.e.r. waarborgingslocaties » de conclusie verbindt dat
Moerdijk en Westelijke Noordoostpolderdijk slecht scoren.
Op basis van de hieronder weergegeven toelichting op de gevonden aandachtspunten in het
plan-MER en op genoemde inspraak heeft het kabinet de vijf waarborgingslocaties getoetst op
hun daadwerkelijke geschiktheid voor de eventuele vestiging van een kerncentrale.
Algemeen beeld is dat van de vijf waarborgingslocaties de locatie Moerdijk, ten opzichte van de
andere waarborgingslocaties, slecht scoort op de gestelde randvoorwaarden, vooral door het
relatief grote bevolkingsaantal en de grote aantallen kwetsbare objecten binnen de straal van 5
km. De locatie Westelijke Noordoostpolderdijk scoort slecht op de criteria `straling',
`voedselketen' en `lozing koelwater op zoetwatervoorraad', met name omdat bij calamiteiten de
strategische drinkwatervoorraad in het IJsselmeer radioactief kan worden verontreinigd.
Gelet op het relatief grote bevolkingsaantal en de grote aantallen kwetsbare objecten nabij
Moerdijk en het belang van de strategische zoetwatervoorraad van het IJsselmeer nabij de
locatie Westelijke Noordoostpolderdijk heeft het kabinet besloten dat deze locaties af dienen te
vallen als locaties waar het waarborgingsbeleid kernenergie wordt gehandhaafd. Ook gelet op
de resultaten van de plan-MER waarborgingsbeleid handhaaft het kabinet het
waarborgingsbeleid op de locaties Borssele, Eemshaven en Maasvlakte, met dien verstande, dat
het waarborgingsbeleid op de Maasvlakte wordt beperkt tot de bestaande locatie Maasvlakte I 43.
Deze vestigingsplaatsen zijn niet separaat in een tabel opgenomen, omdat deze al in de tekst van
de pkb zelf staan. Het waarborgingsbeleid kernenergie houdt in dat er geen ontwikkelingen
mogen plaatsvinden die de bouw van kerncentrales op die vestigingsplaatsen onmogelijk maken
of ernstig belemmeren. Het feit dat deze waarborgingslocaties zijn opgenomen in het SEV III
wil uitdrukkelijk niet zeggen dat er in het SEV III uitspraken gedaan worden over de
daadwerkelijke bouw van kerncentrales of over nut en noodzaak van kernenergie.
42 Kamerstukken II, vergaderjaar 20072008, 31 410, nr. 1
43 Kamerstukken II, 19851986, 18 830.
---
4.10.1 Plan-m.e.r. waarborgingsbeleid
In de plan-m.e.r. is getoetst wat mogelijke milieugevolgen zouden kunnen zijn van het
handhaven van het beleid ter waarborging van vestigingsplaatsen voor het gebruik van
kernenergie.
Van de drie locaties waarvoor het waarborgingsbeleid gehandhaafd blijft wordt in de
navolgende tabel aangegeven welke milieuaspecten bij concrete projecten in het bijzonder
aandacht behoeven. De waarborgingslocaties zijn beoordeeld aan de hand van een
driepuntsschaal:
· de locatie voldoet goed aan / scoort goed op het criterium (waardering 2);
· de locatie voldoet minder goed aan / scoort minder goed op het criterium (waardering 1);
· de locatie voldoet slecht aan / scoort slecht op het criterium (waardering 0).
Deze tabel geeft uitgebreide informatie over indicatoren voor de geschiktheid van
waarborgingslocaties uit milieuoogpunt. Concrete milieugevolgen zijn afhankelijk van de wijze
waarop de eventuele daadwerkelijke bouw van kerncentrales wordt gerealiseerd en de daarbij
eventueel te nemen mitigerende maatregelen. Bij concrete projecten zal toetsing plaatsvinden
mede op basis van een (inrichtings-) milieueffectrapportage (m.e.r.).
Tabel 2 Samenvatting rapport `Passende Beoordeling' per vestigingsplaats
randvoorwaarden beoordeeld aan de hand van informatie over
B E M
en criteria orssele em aa
s sllakte
Randvoorwaarden
Ligging De locatie ligt niet binnen 5 km van een 2 2 2
. dichtbevolkt gebied
Veiligheid Preventieve en rampbestrijdingsmaatregelen moeten 2 2 2
mogelijk en uitvoerbaar blijven
Criteria
In relatie tot een veilige bedrijfsvoering
Weersomstandig- risico`s voor stormen en tornado's, overstromingen 1 2 2
heden en brand
Bodemstabiliteit risico`s voor aardverschuivingen, waterafvoer, 2 1 2
aardbevingen en instortingen
Koelwater beschikbaarheid koelwater 2 2 1 á 2
Explosiegevaar risico's op explosies, o.b.v. aanwezigheid 1 1 1
vanaf land gevaarlijke bedrijven en routes gevaarlijke stoffen
Neerstortingsgevaar neerstortingsgevaar van vliegtuigen 2 2 2
Transport Transportmogelijkheden via weg, spoor, water 2 2 2
Nautische veiligheid risico's door olierampen, o.b.v. ligging 1 1 1
45
randvoorwaarden beoordeeld aan de hand van informatie over
B E M
en criteria orssele em aa
s sllakte
en gevaar door scheepvaartroutes, intensiteiten en het risico voor
olierampen verspreiding in de richting van de locatie
In relatie tot de beïnvloeding van de omgeving
Straling Dosisbelasting bevolking 2 2 2
Voedselketen gebruik van bodem en water in omgeving 1 1 1
Algemene hinder afstanden tot nabijgelegen woongebieden 2 2 2
Vernietiging of - Natura 2000-gebieden, 1 1 1
aantasting - ecologische hoofdstructuur
natuurlijke waarden - weidevogel en ganzenfourageergebieden
en natuurgebieden
Vernietiging van - (water)-organismen nabij koelwaterinlaat 1 1 2
grote hoeveelheden
(water) organismen
Bodem- en - milieubeschermingsgebieden (inclusief 2 2 2
grondwaterveront- grondwater- en bodembeschermingsgebieden)
reinigingen
Verspreiding - kwel of inzijgsituatie; 2 2 2
verontreinigingen - richting en snelheid grondwaterstromingen
Lozing koelwater op oppervlaktewater, dat wordt gebruikt als 2 2 2
zoetwatervoorraad zoetwatervoorraad
Mogelijkheden om - aard en hoeveelheid koelwater in omgeving 2 2 1
koeltoren
achterwege te
kunnen laten
Aantasting - aanwezigheid van archeologisch en 2 2 2
archeologie en cultuurhistorisch waardevolle gebieden en
cultuurhistorie structuren
Aantasting - het landschap in de omgeving 1 1 2
landschappelijke
waarden
Uit het onderzoek blijkt dat de waarborgingslocaties Borssele, Eemshaven en, Maasvlakte
`goed' voldoen aan de gestelde randvoorwaarden. De bevolkingsaantallen en de aantallen
kwetsbare objecten binnen een straal van 5 km zijn gering. Ook zijn er voldoende vluchtwegen
waarover de bevolking bij calamiteiten het gebied snel kan verlaten. Van de criteria in relatie tot
de bedrijfsvoering zijn de criteria `neerstortingsgevaar' en `nautische veiligheid/gevaar voor
olierampen', "transport" en "explosiegevaar vanaf land" niet onderscheidend. Het
46
neerstortingsgevaar is voor alle waarborgingslocaties gering en de nautische veiligheid/gevaar
voor olierampen en explosiegevaar vanaf land is voor alle waarborgingslocaties aanwezig. Bij
alle drie locaties zijn er transportmogelijkheden aanwezig via weg, water en spoor.
De criteria weersomstandigheden, bodemstabiliteit en aanwezigheid koelwater zijn wel
onderscheidend. De waarborgingslocatie Borssele ligt in een gebied, dat op de provinciale
risicokaart is aangeduid als `overstromingsgebied'. Dat brengt een zeker risico met zich mee.
De waarborgingslocatie Eemshaven ligt in een gebied dat is aangeduid als `Mercalli zone VI':
gekenmerkt door lichte schade, schrikreacties, omvallende voorwerpen, lichte schade aan
minder solide huizen. Gelet op de naar verwachting zeer stabiele constructies van kerncentrales
lijkt dit kenmerk volgens het onderzoek echter niet erg relevant voor het waarborgingsbeleid.
Het onderzoek laat zien dat de beschikbaarheid van voldoende koelwater bij de
waarborgingslocaties Maasvlakte nog niet geheel duidelijk is. De locaties ligt weliswaar aan
groot water, maar vanuit de regio worden vraagtekens gezet bij de beschikbaarheid van
voldoende koelwater. Bij verdere uitwerking van deze locaties zal de beschikbaarheid van
koelwater een punt van aandacht zijn. Bij Borssele liggen (thans) meer risicovolle bedrijven in
de omgeving van de waarborgingslocaties dan bij de andere locaties. In het plan-m.e.r. is
aangegeven dat dat aantal ter plaatse van de locaties Eemshaven en Maasvlakte naar alle
waarschijnlijkheid nog zal stijgen vanwege de dynamische ontwikkelingen op deze
bedrijventerreinen. In het onderzoek wordt de vraag gesteld of het explosiegevaar erg relevant is
in verband met de sterke weerstand van moderne kerncentrales tegen explosies.
Van de criteria in relatie tot de beïnvloeding van de omgeving zijn de volgende criteria niet
onderscheidend: `bodem- en grondwaterverontreinigingen', `verspreiding van
verontreinigingen' en `aantasting van archeologie en cultuurhistorie, `vernietiging of aantasting
van natuurlijke waarden en natuurgebieden',"straling" "voedselketen", "algemene hinder" en
"lozing koelwater op zoetwatervoorraad".
Bij de waarborgingslocaties Borssele, Eemshaven en Maasvlakte kan beïnvloeding van vis
optreden. Nabij deze locaties komen belangrijke `kraamkamers' van vis voor. De kans op
vernietiging van waterorganismen is het grootst bij de waarborgingslocaties Borssele en
Eemshaven, mede als gevolg door de kraamkamerfunctie van vis in de omgeving van die
locaties. Bij de waarborgingslocatie Maasvlakte zijn koeltorens wellicht noodzakelijk. Bij
verdere uitwerking van deze locatie is dit een punt van aandacht. Bij de Maasvlakte staan
eventuele koeltorens echter in industriële omgeving. Inpassing is daar waarschijnlijk mogelijk.
Bij de waarborgingslocaties Borssele en Eemshaven zou een koeltoren volgens het onderzoek
ook een ontwerpopgave zijn. De locaties Borssele, Eemshaven en Maasvlakte liggen op
hoogwaardige en dynamische industrieterreinen, waar een andere invulling waarschijnlijk goed
is te realiseren.
4.10.2 Passende beoordeling
Zonder af te doen aan het voorwaardelijk karakter van de waarborgingslocaties zijn deze in de
passende beoordeling in het kader van de Natuurbeschermingswet afzonderlijk bekeken,
uitgaande van de hypothetische vestiging van een kerncentrale ter plaatse. De resultaten van de
passende beoordeling van de waarborgingslocaties kunnen als volgt worden samengevat:
47
Tabel 3 Samenvatting rapport `Passende Beoordeling' per waarborgingslocatie
Waarborgingslocatie Basis- Na mitigatie
beoordeling
Eemshaven oranje oranje
Westelijke oranje oranje
Noordoostpolderdijk
Maasvlakte oranje groen
Borssele oranje oranje
Moerdijk oranje oranje
De kleuren groen en oranje betekenen dat er naar huidig inzicht géén respectievelijk geringe
risico's op significante gevolgen voor natuurwaarden zijn. Op het globale kennisniveau van het
SEV zijn volgens de tabel bij alle locaties met uitzondering van de locatie Maasvlakte ook na
het treffen van mitigerende maatregelen significante effecten op Natura 2000-gebieden niet
helemaal uit te sluiten, al is de kans daarop gering.
48
5. Hoogspanningsverbindingen
5.1. Inleiding
5.1.1. Hoogspanningsverbindingen
De landelijk netbeheerder heeft op grond van de Elektriciteitswet 1998 diverse taken. Op grond
van artikel 21 moet een netbeheerder beschikken over voldoende capaciteit voor het transport
van elektriciteit om te voorzien in de nationale elektriciteitsbehoefte. Daarnaast dient de
netbeheerder op grond van datzelfde artikel om het jaar een document in te dienen waarin hij
aannemelijk maakt dat hij over voldoende capaciteit beschikt om te voorzien in de totale
behoefte aan het transport van elektriciteit. TenneT heeft het Kwaliteits- en Capaciteitsplan
2008 2014 en de Visie 2030 gepubliceerd. Zoals in 3.1 aangegeven is bij het opstellen van
SEV III gebruik gemaakt van deze meest recente inzichten van de landelijke netbeheerder
TenneT. Het SEV III sluit hierop aan. Het heeft een langere planhorizon dan het kwaliteits- en
capaciteitsplan 2008-2014 en bevat daarom meer vestigingsplaatsen en verbindingen. De in het
SEV III aangegeven ruimtereserveringen zijn globaler van aard dan in het capaciteitsplan.
De commissie voor de milieueffectrapportage adviseert om in het structuurschema duidelijkheid
te geven over de status van de getekende tracés in de pkb-kaart.
Het kabinet merkt op, dat dit structuurschema de verbindingen met een spanning van 220 kV en
hoger bevat die vanuit optiek van netstrategie voor het adequaat functioneren van het transport
van elektriciteit in ons land benodigd zijn. De kaart is daarbij de geografische weerslag van
deze verbindingen. Zoals de commissie opmerkt, zal in de vervolgbesluitvorming over de
verbindingen een integrale toetsing op alle relevante aspecten plaatsvinden. Omdat de in de
kaart bij de pkb opgenomen verbindingen slechts globaal van aard zijn, geven zij geen exact
tracéverloop aan. Dat betekent dat bij de concrete uitwerking van het tracé van bedoelde
verbindingen de exacte ligging van de verbindingen bepaald zal worden.
5.1.2. Netaansluiting productielocaties
In tabel 2 zijn de hoogspanningsverbindingen met een spanningsniveau van 220 kV en hoger
opgenomen. Om te voorkomen dat de lijst herhaaldelijk moet worden aangevuld met korte
verbindingen van dit spanningsniveau die slechts dienen om grote elektriciteitsproducenten of
grote afnemers aan te sluiten zoals onder andere de lijnen 11 en 12 in tabel 2, is in de pkb
paragraaf 6.4 opgenomen. Daarin is aangegeven dat naast de in de tabel 2 genoemde
verbindingen ook de aansluitingen tussen de in tabel 1 genoemde vestigingsplaatsen en het
hoogspanningsnet worden aangelegd, zonder dat het SEV III daarvoor hoeft te worden
gewijzigd. Deze paragraaf is een verbijzondering van paragraaf 5.3 maar kan bijvoorbeeld ook
van toepassing zijn op zeer grote elektriciteitsverbruikers. Om dit ook in de pkb tot uitdrukking
te brengen is in deel 3 in paragraaf 6.4 een verwijzing naar paragraaf 5.3 opgenomen. Dergelijke
noodzakelijke en in de regel korte aansluitingen worden dus niet meer separaat in de lijst met
hoogspanningsverbindingen opgenomen en worden daarom in tabel 2 als `vervallen' aangeduid.
Zij zijn onderdeel geworden van de lijst met vestigingsplaatsen. Voor verbinding 8a (Zwolle-
Harculo) geldt dat deze in de toekomst mogelijk onderdeel van het 110 kV net wordt.
49
5.1.3. 220 kV en hoger.
In de Nota Ruimte is toegezegd dat in het SEV III zou worden aangegeven of er
hoogspanningslijnen zijn met een spanning lager dan 220 kV die tot het nationale net behoren
en zo ja, welke dat zijn. Hoogspanningsnetten met een spanning lager dan 220 kV zijn
vooralsnog geen onderwerp van nationaal ruimtelijk beleid en vormen dan ook geen onderwerp
van het SEV III.
Opgemerkt zij dat hoogspanningslijnen van 110 kV en 150 kV per 1 januari 2008 netstrategisch
wel onderdeel vormen van het landelijk hoogspanningsnet.44 Dit netstrategische karakter van de
netten met lagere spanningsniveau vormt op dit moment echter geen aanleiding deze netten ook
onderwerp te maken van rijksplanologisch beleid.
Een inspreker wijst er op dat in dit structuurschema de rijksbemoeienis met hoogspan-
ningsverbindingen zich beperkt tot die hoogspanningsverbindingen van met een spanning van
220 kV en hoger. Deze inspreker verzoekt het kabinet zich uit te spreken over het beleid inzake
hoogspanningsverbindingen met een spanning lager dan 220 kV.
Het kabinet wijst er op, dat sinds 1 januari 2008 het beheer van hoogspanningsverbindingen
met een spanning vanaf 110 kV zich bevindt bij de nationale elektriciteitsnetbeheerder TenneT.
Deze nationale netbeheerder is verantwoordelijk voor planning en beheer van de netten met een
spanning van 110 kV en hoger. Dit structuurschema heeft echter alleen betrekking op de ruim-
telijke inpassing van hoogspanningsverbindingen. Daarbij geeft het rijk aan dat de rijksbemoe-
ienis met bedoelde ruimtelijke inpassing zich beperkt tot het hoogspanningsnet met een
spanning van 220 kV en hoger. Dit is het net dat de verschillende locaties voor grootschalige
elektriciteitscentrales met elkaar verbindt en vertakkingen heeft naar de buitenlandse
hoogspanningsnetten. Dit hoogspanningsnet is dan ook het net dat van nationale betekenis is
De ruimtelijke inpassing van verbindingen met een spanning lager dan 220 kV berust dan ook
bij de decentrale overheden. Deze netten worden in het algemeen gebruikt om elektriciteit van
het nationale hoogspanningsnet of van elektriciteitscentrales naar de regionale verbruikscentra
te transporteren en hebben daarom geen nationale maar regionale betekenis. Dit is ook in lijn
met de artikel 20a van de Elektriciteitswet 1998waarin dezelfde ondergrens van 220 kV is
opgenomen.
5.1.4. Schakel- en transformatorstations
Schakel- en/of transformatorstations maken onlosmakelijk onderdeel uit van
hoogspanningsverbindingen. In het SEV III worden echter geen vestigingsplaatsen voor
schakel- en/of transformatorstations aangegeven om lokaal ruimte te laten voor een goede
ruimtelijke inpassing. Indien voor realisatie van nieuwe verbindingen of instandhouding van
bestaande verbindingen een schakel- en/of transformatorstation noodzakelijk is, wordt de andere
overheden gevraagd om de provinciale structuurvisie en het gemeentelijk bestemmingplan
daarin te laten voorzien.
44 Dit op grond van de Wet van 23 november 2006 tot wijziging van de Elektriciteitswet 1998 en van de
Gaswet in verband met nadere regels omtrent een onafhankelijk netbeheer (Staatsblad 2006,614). Het
beheer van die netten is overgedragen aan de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet TenneT.
( Staatsblad 2006, 614, artikel 1, onderdeel A en artikel XIII, tweede lid). .
50
5.1.5. Bovengrondse aanleg
Uitgangspunt is dat hoogspanningsverbindingen van 220 kV en hoger bovengronds worden
uitgevoerd. Bij lokale knelpunten zal op projectniveau een integrale afweging worden gemaakt
op basis waarvan besloten kan worden tot andere oplossingen, zoals gedeeltelijke ondergrondse
aanleg of alternatieve tracering. In de afweging op concreet projectniveau gaat het met name om
de kosten, om technische onzekerheden en risico's, de consequenties voor landschap, natuur,
archeologie en ecologie, het ruimtebeslag en de mogelijkheden van ruimtelijke inpassing, de
kwaliteit van de leefomgeving en de consequenties van (grond)waterhuishouding van zowel
bovengrondse en ondergrondse aanleg.
De keuze dat verbindingen in beginsel bovengronds worden aangelegd, hangt in belangrijke
mate samen met het feit dat het Europese hoogspanningsnet over het algemeen gebaseerd is op
wisselspanning. Dit omdat de omzetting van (het alternatief) gelijkspanning naar het voor
afnemers bruikbare wisselspanning gepaard gaat met substantiële energieverliezen.
Bij de keuze voor bovengrondse aanleg is in dat verband van belang dat ondergrondse
hoogspanningsverbindingen voor wisselstroom een factor 4 tot 8 duurder zijn dan bovengrondse
verbindingen. Bovendien ontstaan bij langere ondergrondse kabelverbindingen op basis van
wisselstroom ook relatief veel spanningsverliezen. Bij grotere lengtes van ondergrondse
verbindingen vanaf 220 kV is ook internationaal gezien de technische en operationele
haalbaarheid nog niet aangetoond en is grootschalige toepassing risicovol. Daarnaast vormen
ook (ongeplande) onderbrekingen van ondergrondse verbindingen een risico voor de nationale
elektriciteitsvoorziening.
Ondanks de technische en financiële beperkingen zijn er toch goede redenen om ondergrondse
aanleg te overwegen. Zo is in de Nota Ruimte afgesproken dat nieuwe grootschalige
infrastructuurprojecten (zoals 380 kV hoogspanningsverbindingen) in Nationale Landschappen
niet zijn toegestaan. Waar deze ingrepen redelijkerwijs, vanwege een groot openbaar belang
onvermijdelijk zijn, dienen mitigerende en compenserende maatregelen te worden getroffen. Dit
wordt meegenomen in de integrale afweging op projectniveau, waarbij ook gekeken kan worden
naar de mogelijkheden van alternatieve tracering. Ook voor Rijksbufferzones, Ecologische
Hoofdstructuur en Natura 2000 gebieden zullen vaak beperkingen gelden op grond van onder
meer landschapskwaliteiten. Bovengrondse hoogspanningslijnen hebben een fors indirect
ruimtebeslag. Dit heeft te maken met het voorzorgsbeleid van het kabinet voor
elektromagnetische velden nabij hoogspanningslijnen (zie 5.1.6. hierna). Dit ruimtebeslag
maakt het lastig om bovengrondse hoogspanningslijnen in stedelijk gebied in te passen.
Zoals in paragraaf 6.7. van dit structuurschema is aangegeven, zullen nieuwe hoogspannings-
verbindingen van 220 kV en meer in beginsel bovengronds worden aangelegd. Op basis van een
integrale afweging op projectniveau kan in bijzondere gevallen, met name voor kortere
trajecten, ondergrondse aanleg worden overwogen. Hat kabinet wijst hierbij echter op het
volgende.
Techniek speelt een doorslaggevende rol bij de keuze voor boven- of ondergrondse
aanleg. Uit studies blijkt dat ondergrondse aanleg van hoogspanningsverbindingen van
hoge capaciteit als onderdeel van het transportnet risicovol kan zijn wanneer meer dan een
kritische lengte wordt verkabeld. Voor het gehele Nederlandse transportnet met een
spanning van 220 kV en hoger is ten aanzien van deze kritische lengte een totale lengte
51
van 20 kilometer richtinggevend. Dit op advies van TenneT en Tractebel die hebben
aangegeven dat de netstabiliteit een grotere lengte verkabeling niet kan worden
gegarandeerd.
Resultaten omtrent het onderzoek van de Technische Universiteit Delft waaruit eventueel
kan worden afgeleid dat meer verkabeling mogelijk is worden niet op korte termijn
verwacht. Monitoren en nader systeemonderzoek in de komende 6 8 jaar zullen moeten
uitwijzen of grotere ondergrondse lengtes verantwoord zijn ten aanzien van
spanningsstabiliteit en leveringszekerheid.
Bij de aanleg van de voorgenomen Randstad 380 kV verbinding zal de genoemde
kritische lengte verkabeld worden. Tijdens de aanleg van het kabeltracé en na de
ingebruikname ervan zullen op internationaal niveau ervaringen worden uitgewisseld, die
de mogelijkheid geven de nu uitgevoerde berekeningen aan de praktijk te toetsen en te
valideren.
Dit betekent dat de eerste onderzoeksresultaten waaruit eventueel afgeleid zou kunnen
worden dat meer verkabeling mogelijk is, niet eerder dan 2014-2016 worden verwacht.
Het kabinet zal mede aan de hand van bovengenoemde ervaringen en onderzoeksresultaten het
ondergronds aanleggen van verbindingen van 220 kV en meer evalueren. Aan de hand van die
evaluatie zal het kabinet met het oog op de leveringszekerheid nader bezien, of ondergrondse
aanleg van verbindingen met een spanning van 220 kV over een grotere lengte dan de kritische
lengte in de praktijk wel of niet verantwoord is. Tot op dat moment is in verband met de
leveringszekerheid voor het gehele Nederlandse transportnet met een spanning van 220 kV en
hoger een ondergrondse totale lengte van 20 km richtinggevend bij het geven van gevolg aan de
bepaling in de pkb, dat op basis van een integrale afweging op projectniveau in bijzondere
gevallen, met name voor kortere trajecten, ondergrondse aanleg kan worden overwogen.
Sommige insprekers pleiten er voor om het beginsel van bundeling van bovengrondse
hoogspanningsverbindingen in dit structuurschema op te nemen. Het gaat daarbij om een reeds
bestaand uitgangspunt en op deze wijze worden extra doorsnijdingen in het open landschap zo
veel mogelijk vermeden. Het kabinet onderschrijft het belang van dit uitgangspunt en heeft dan
ook in paragraaf 6.8. van dit structuurschema verwoord dat nieuwe
hoogspanningsverbindingen met een spanning van 220 kV en hoger waar mogelijk en zinvol met
bestaande verbindingen op één mast gecombineerd zullen worden. Tevens heeft het kabinet in
dezelfde paragraaf aangegeven dat nieuwe hoogspanningsverbindingen met een spanning van
220 kV en hoger waar mogelijk en zinvol met bestaande hoogspanningsverbindingen
gebundeld zullen worden.
Verschillende insprekers pleiten er voor om het uitgangspunt dat nieuwe verbindingen met een
spanning van 220 kV en hoger in beginsel bovengronds worden aangelegd los te laten en uit te
gaan van ondergrondse aanleg. Het kabinet ziet geen aanleiding om het beginsel van
bovengrondse aanleg van verbindingen met een spanning van 220 kV en hoger te wijzigen.
Recent onderzoek heeft laten zien, dat er vanuit oogpunt van leveringszekerheid strikte grenzen
zijn aan het aantal kilometers dat ondergronds aangelegd kan worden. In het kader van de
Randstad 380 kV verbinding zal een programma worden opgezet waarin de ervaringen met
ondergrondse aanleg over langere afstanden geëvalueerd zal worden.
52
Ondergrondse verbindingen kennen daarenboven substantieel hogere aanlegkosten dan
bovengrondse. Dat deze hogere aanlegkosten indien men ze verdeelt over àlle
elektriciteitsverbruikers in Nederland per verbruiker tot slechts een geringe stijging van de
prijs van elektriciteit leiden, doet aan het kostenargument niets af.
Voorts is de reparatietijd bij storingen in de verbinding bij een bovengrondse verbinding
aanzienlijk kleiner dan bij een ondergrondse verbinding. Het is voorts een misverstand dat
ondergrondse aanleg vrijwel zonder milieueffecten met name bodemberoering - zal
plaatsvinden. Dat laat onverlet dat bovengrondse aanleg gepaard gaat met negatieve
milieueffecten, met name zichthinder en extra ruimtebeslag. Het kabinet heeft zich hier
rekenschap van gegeven door in dit structuurschema te bepalen dat op basis van een integrale
afweging op projectniveau in bijzondere gevallen, met name voor kortere trajecten,
ondergrondse aanleg kan worden overwogen.
De nadelen van ondergrondse aanleg (kosten en techniek) gelden ook op lagere spannings-
niveaus, zij het in mindere mate. Ook voor verbindingen van 110 kV en 150 kV moet een
integrale afweging worden gemaakt om voor (gedeeltelijk) ondergrondse aanleg te kiezen.
Hiermee rekening houdend zal het kabinet met de landelijke netwerkbeheerder TenneT, die
sinds 1 januari 2008 het beheer heeft gekregen van alle lijnen van 110 kV en hoger, een
afspraak uitwerken, waarbij het uitgangspunt is dat het totaal aantal kilometers bovengrondse
hoogspanningsverbindingen vanaf 110 kV gedurende de looptijd van het SEV III in beginsel
niet zal toenemen45. Dit kan op twee manieren worden gerealiseerd: door nieuwe 220 kV en 380
kV verbindingen op één mast te plaatsen met bestaande 110 of 150 kV verbindingen (zoals bij
de Randstad 380 kV verbinding gebeurt), of door bestaande bovengrondse verbindingen van
110 kV of 150 kV af te breken en opnieuw ondergronds aan te leggen.
Het kabinet wil het hier boven genoemde uitgangspunt (uitruilbeginsel) uitwerken door op zo
kort mogelijke termijn parallel aan de planning van nieuwe 220 kV en 380 kV verbindingen als
contramal een plan te maken met 110 kV en 150 kV verbindingen die ondergronds gebracht
kunnen worden. De bedoeling is dat hiermee gecompenseerd wordt voor het aantal kilometers
nieuwe 220 kV en 380 kV verbindingen, dat niet met bestaande verbindingen op één mast kan
worden gecombineerd. 110 kV en 150 kV verbindingen die voldoen aan specifieke, nader te
bepalen criteria zullen in dit plan worden opgenomen. Te denken valt in dit verband aan
verbindingen met (veel) woningen en andere kwetsbare functies binnen de EM veldcontour, aan
verbindingen door Nationale Landschappen met openheid als kernkwaliteit, aan verbindingen
door beschermde natuur voor zover de verbinding daarmee op gespannen voet staat en aan
verbindingen door in de toekomst te verstedelijken gebied met rijksbelang. Bij de uiteindelijke
keuze zal voorts rekening worden gehouden met de economische levensduur van te saneren
verbindingen, met de lengte van te saneren verbindingen, in die zin dat het saneren van een
gehele verbinding (tussen twee transformatorstations) de voorkeur geniet, alsmede met de
kosten van het ondergronds brengen van bovengrondse verbindingen
Uit oogpunt van uitvoerbaarheid moet sprake zijn van flexibiliteit op een tweetal punten. De
compensatie kan in heel Nederland plaatsvinden, maar de voorkeur gaat uit naar, volgens de
45 Er wordt op gewezen dat het SEV III uitsluitend betrekking heeft op hoogspanningsverbindingen van
220 kV en hoger.
53
nader te bepalen criteria in aanmerking komende, verbindingen in die delen van het land waar
nieuwe 220 kV of 380 kV verbindingen worden gerealiseerd. De besluitvorming over het tracé
van een nieuwe 220 kV of 380 kV verbinding en de besluitvorming over het saneren van 110
kV en 150 kV verbindingen worden niet gekoppeld, maar in separate processen gevat. Zo kan
het eerste besluitvormingsproces minder belast en voortvarend plaats vinden en is een integrale
afweging om te komen tot een goede keuze en volgorde van saneringsprojecten beter mogelijk.
Het rijk zal dit plan verankeren in een bindende afspraak met TenneT. Ook VNG en IPO zullen
daarbij worden betrokken. TenneT heeft laten weten tot constructieve medewerking aan
uitwerking van deze afspraak bereid te zijn. Naar verwachting kan de bedoelde afspraak op 1
januari 2010 gereed zijn.
Het is de bedoeling dat het aanleggen van nieuwe hoogspanningsverbindingen van 220 kV en
hoger en het compenseren door middel van het ondergronds brengen van verbindingen van 110
en 150 kV zoveel mogelijk parallel in de tijd geschiedt. Gelet op onder meer de verschillen in
praktische uitwerking tussen aanleg van bovengrondse nieuwe verbindingen en het ondergronds
aanleggen van bestaande bovengrondse verbindingen zullen verschillen in tijdpad niet uit te
sluiten zijn. Het kabinet zal daarom de uitvoering van de bedoelde afspraak monitoren en
(tussentijds) evalueren.
Voor de volledigheid zij opgemerkt dat uitruil aan de orde is als er een geheel nieuwe boven-
grondse verbinding met een spanning van 220 kV en hoger wordt gebouwd. Het gaat dan in
ieder geval om geheel nieuwe tracés. Hieronder vallen dus niet verbindingen die met bestaande
verbindingen op één mast worden gecombineerd of die niet meer betreffen dan het verhogen
van de spanning op een bestaande verbinding. Het betreft wel verbindingen die gebundeld
worden, dus (vlak) naast een bestaande verbinding of andere infrastructuur worden gebouwd.
Het is de bedoeling het ondergronds brengen van 110 en 150 kV verbindingen te financieren
door de kosten door te berekenen in de tarieven van TenneT.
5.1.6. Elektromagnetische velden
Over de gezondheidseffecten van elektromagnetische velden van hoogspanningsverbindingen
heeft de Gezondheidsraad gepubliceerd.46 De Gezondheidsraad gaf aan dat er epidemiologische
gegevens zijn die wijzen op een redelijk consistente associatie, dat wil zeggen een statistisch
significant verband, tussen wonen in de nabijheid van bovengrondse elektriciteitslijnen en een
geringe verhoging van het vóórkomen van leukemie bij kinderen.
Het kabinet heeft vervolgens aangegeven dat op basis van het voorzorgprincipe de huidige
signalen voldoende aanleiding zijn tot het doen van verder onderzoek en dat er verder passende
maatregelen zullen worden genomen, mede in relatie tot de maatschappelijke kosten en baten.47
Dit heeft onder meer geleid tot het advies van de Staatssecretaris van VROM, in 2005, aan
gemeenten, provincies en de beheerders van hoogspanningslijnen om bij vaststelling van streek-
en bestemmingsplannen en van de tracés van bovengrondse hoogspanningslijnen, dan wel bij
wijzigingen in bestaande plannen of van bestaande hoogspanningslijnen, zo veel als
redelijkerwijs mogelijk is te vermijden dat er nieuwe situaties ontstaan waarbij kinderen
46 Gezondheidsraad. Commissie ELF elektromagnetische velden. Blootstelling aan elektromagnetische
velden (0 Hz - 10 MHz). Den Haag: Gezondheidsraad, 2000; publicatie nr. 2000/6.
47 NMP 4, 2001.
54
langdurig verblijven in het gebied rond bovengrondse hoogspanningslijnen waarbinnen het
jaargemiddelde magneetveld hoger is dan 0,4 microtesla (de magneetveldzone). In de brief met
bijlagen is dit advies nader uitgewerkt In november 2008 is een nadere toelichting op het advies
verzonden..48
Een aantal insprekers vraagt aandacht voor toepassing van het voorzorgsbeginsel bij
elektromagnetische velden vanuit verschillende invalshoeken. Enige insprekers zijn van oordeel
dat er in dit structuurschema ook uitspraken moeten worden gedaan over het voorzorgsbeleid in
geval van bestaande situaties. Anderen zien in het voorzorgsbeleid aanleiding om alle
verbindingen ondergronds aan te leggen. Een inspreker verzoekt om zich in dit structuurschema
niet vast te leggen op het nu geldende voorzorgsbeleid maar rekening te houden met
ontwikkelingen daarin.
Het kabinet merkt het volgende op. Het ontwikkelen van het voorzorgsbeleid over
elektromagnetische velden valt buiten het kader van dit structuurschema. Dit structuurschema
beschouwt het voorzorgsbeleid als een exogeen beleid dat echter wel in de ruimtelijke
reserveringen die in dit structuurschema zijn opgenomen zijn beslag moet krijgen. Het
structuurschema is daarom niet de plaats om uitspraken te doen over het voorzorgsbeleid bij
bestaande situaties.
Het kabinet signaleert, dat ook ondergrondse verbindingen elektromagnetische velden kennen. .
Het huidige advies van de Minister van VROM over het voorzorgsbeleid is daarop niet van
toepassing.
Het kabinet erkent voorts, dat het nu vigerende voorzorgsbeleid in de toekomst wijzigingen kan
ondergaan. Het heeft daarom in paragraaf 6.10. aangegeven, dat steeds het dan vigerende
voorzorgsbeleid van toepassing zal zijn. Momenteel wordt dat beleid gevormd door het
hierboven genoemde advies van de Minister van VROM.
5.1.7. Dwingende reden van groot openbaar belang.
Het kabinet heeft in deze pkb bepaald, dat de aanleg van hoogspanningsverbindingen met een
spanning van 220 kV en meer geschiedt om dwingende redenen van groot openbaar belang.
Deze bepaling is hierdoor gemotiveerd, dat het hoogspanningsnet van 220 kV en hoger - dat
onderling de grote elektriciteitscentrales in ons land met elkaar verbindt en het transport van
elektriciteit met het buitenland verzorgt - een vitale functie vervult voor de leveringszekerheid
van elektriciteit in ons land.
Deze bepaling laat uiteraard onverlet, dat - in geval van doorsnijding in Natura 2000 gebieden
en/of in de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) leidt tot significante gevolgen voor de wezenlijke
kenmerken en waarden van die gebieden - conform de Natuurbeschermingswet artikel 19 g dan
wel het geldende afwegingskader van de EHS uit de Nota Ruimte - de verplichting blijft bestaan
om na te gaan of er voor de voorgenomen activiteit geen alternatieve oplossingen aanwezig zijn
in bijvoorbeeld een tracé dat de bewuste waardevolle natuurgebieden mijdt. Slechts bij
afwezigheid van dergelijke alternatieve oplossingen is doorsnijding van de bedoelde
waardevolle natuurgebieden geoorloofd. Daarbij blijft van toepassing, dat de verplichting tot
het treffen van mitigerende c.q. compenserende maatregelen onverminderd blijft bestaan.
48 Nadere informatie is te vinden op de website van het ministerie van VROM (www.vrom.nl).
---
5.2. Toelichting op tabel 2
Tabel 2 in de pkb bevat bestaande en mogelijke nieuwe hoogspanningsverbindingen van 220 kV
en meer. De verbindingen in de tabel worden alleen gedefinieerd door de (globale) aanduiding
van begin- en eindpunt en eventuele tussenpunten. Er wordt niet beoogd een uitspraak te doen
over het exacte tracé dat een verbinding tussen die punten aflegt.
Ten opzichte van het SEV II zijn er in tabel 2 enige wijzigingen doorgevoerd. De lijnen 1a
(Eemshaven-Weiwerd) en 1b (Weiwerd-Meeden) zijn vervallen en op één mast geplaatst met
lijn 2a (Eemshaven-Meeden). De oorspronkelijke lijn 4 is opgesplitst in een lijn 4a (Eemshaven-
Vierverlaten) en lijn 4b (Eemshaven-Vierverlaten). De huidige 220 kV verbinding wordt
gehandhaafd onder nummer 4a en er is een mogelijke nieuwe lijn 4b opgenomen van 380 kV
tussen dezelfde punten. Hetzelfde geldt voor de oorspronkelijke lijn 6 (Vierverlaten-Burgum-
Ens). Lijn 8b (Harculo-Almelo) is vervallen.
De lijnen 13a (Velsen-Oostzaan-Diemen), 15a (Maasvlakte-Westerlee) en 15d (Zoetermeer-
Krimpen ) zijn inmiddels op een hoger spanningsniveau gebracht als onderdeel van het
"Randstad 380" project van netbeheerder TenneT waartoe ook de Randstad 380
hoogspanningsverbinding tussen Beverwijk en Wateringen behoort. Om dezelfde reden is
verbinding 15b (Wateringen-Westerlee) inmiddels in bestemmingsplannen opgenomen. Over
lijn 15c (Wateringen-Zoetermeer) en lijn 27 (Beverwijk-Zoetermeer) zijn besluiten genomen bij
de vierde partiële herziening van het SEV II zoals aangegeven in 2.6. Realisatie van deze
Randstad 380 kV verbinding is urgent. Voor de nieuwe verbinding Beverwijk-Zoetermeer is
reeds lijn nummer 27 ingevoegd.
Lijn 14 (Velsen-Diemen) is ook vervallen. In plaats daarvan zijn de lijnen 28b (Lelystad-lijn
Beverwijk - Diemen) en 28c (Burgum Ens) opgenomen. Deze lijnen bieden ruimte om vanuit
Beverwijk en vanuit Burgum aan te sluiten op de lijn Diemen Ens.
De lijnen 23b (Maasbracht-Schoonbron) en 23c (Graetheide-Limmel-België) waren
alternatieven voor elkaar. Op aangeven van TenneT is lijn 23b vervallen als optie. Aan lijn 23c
is een verbinding met België toegevoegd. Lijn 24 (Eemshaven-Noorwegen) betreft de NorNed
kabel, waarvan de aanleg eind 2007 is voltooid. Ook de lijn 25 (Geleen-Graetheide) is
inmiddels gerealiseerd.
Het kabinet heeft verbinding 28a (Beverwijk Oterleek Burgum) gewijzigd. Deze verbinding
voorzag in een mogelijk alternatief voor de verbinding Diemen-Burgum-Eemshaven via een
route langs de Afsluitdijk of door het IJsselmeer. De exacte ligging van deze mogelijke
verbinding was op het moment van het opstellen van deel 1 van deze pkb nog niet aan te geven,
reden waarom is gekozen voor een waaier aan geografische mogelijkheden. Ondertussen is
gebleken dat om verschillende redenen de route van lijn 28a door het IJsselmeer geen
redelijkerwijze te beschouwen alternatief voor de verbinding tussen Eemshaven en Diemen is.
Ook vanwege de onzekerheden rondom de geografische inpassing is deze route dan ook niet in
de lijst van hoogspanningsverbindingen opgenomen. Het kabinet heeft daarom alleen de
verbinding Beverwijk-Oterleek-Afsluitdijk-Burgum (28a) opgenomen. Het kabinet handhaaft
ook het gedeelte Oterleek lijn Diemen-Ens onder verbinding nummer 28d. Daarmee wordt
voorzien in een verbinding tussen Noord-Holland en Flevoland. Deze verbinding is overigens in
56
de Strategische Milieubeoordeling al onderzocht bij de verschillende alternatieven van de
oorspronkelijke verbinding 28a.
Het kabinet merkt verder op dat verbinding 28a om technische redenen naast de Afsluitdijk
dient te worden aangelegd. Bij het nemen van het exacte tracébesluit zal het kabinet de dan
geldende afwegingskaders voor de Waddenzee en het IJsselmeer in acht nemen.
Tenslotte zijn er geheel nieuwe verbindingen opgenomen. Dit betreft naast de hierboven al
genoemde lijnen 28b en 28c de lijnen Eemshaven-Vierverlaten (4b), Vierverlaten-Burgum
(6b), Geertruidenberg-Krimpen of Geertruidenberg-Crayestein of Geertruidenberg-Moerdijk-
lijn Maasvlakte-Crayestein (29), Boxmeer-Duitsland (30), Doetinchem-Duitsland (31),
Borssele-buitenland (32), Diemen-Utrecht-Dodewaard (33), en Boxmeer-Uden-'s Herto-
genbosch (35).
Het kabinet heeft in deel 1 eveneens een nieuwe 380 kV verbinding Zaltbommel-Arkel (34)
opgenomen. Dit is echter een geïsoleerde verbinding die op zichzelf staand geen betekenis
heeft. Deze verbinding krijgt pas betekenis indien zij via bestaande en dan ook op te waarderen
150 kV verbindingen aan de westkant (Arkel-Dordrecht) en/of aan de oostkant (Zaltbommel-
Dodewaard) op de centrale 380 kV ring wordt aangesloten. Alsdan kan een 380 kV verbinding
Dordrecht-Zaltbommel-Dodewaard ontstaan. Het kabinet erkent dat een dergelijke verbinding
toekomstwaarde kan hebben, maar merkt op dat er geen strategisch onderzoek is gepleegd naar
de het op een spanning van 380 kV brengen van genoemde 150 kV verbindingen. Het kabinet
ziet geen redenen om de op zichzelf staande 380 kV verbinding Zaltbommel-Arkel in dit
structuurschema te handhaven en heeft dan ook besloten deze verbinding te schrappen.
Slechts het begin- en eindpunt van deze lijnen zijn aangegeven en in een enkel geval een punt
daartussen. Of en zo ja wanneer deze lijnen feitelijk worden gerealiseerd, zal in eerste instantie
de landelijk netbeheerder TenneT bepalen aan de hand van de tweejaarlijkse capaciteitsplannen.
Vervolgens zullen daarvoor de benodigde vergunningen en toestemmingen moeten worden
verkregen. Zoals in 3.1 en 5.1.1 aangegeven is bij het opstellen van SEV III gebruik gemaakt
van deze meest recente inzichten van de landelijke netbeheerder TenneT zoals verwoord in het
Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2008 2014 en de Visie 2030. Deze opgenomen lijnen zijn hierin
voorzien. Daarmee is nog niet gezegd dat deze lijnen ook binnen de periode die het SEV III
bestrijkt, zullen worden gerealiseerd. De lijnen 30 tot en met 32 zijn verbindingen met het
buitenland.
Met de Visie 2030 heeft TenneT een visie op de hoofdstructuur van het landelijk 380 kV
transportnet voor het zichtjaar 2030 ontwikkeld. Daarvoor heeft TenneT een uitgebreide studie
uitgevoerd naar de netinfrastructuur met als doel om voor de periode tot 2030 een helder beeld
te schetsen over de mogelijke ontwikkelingen voor het hoogspanningsnet. Dit beeld is onder
meer nodig om tijdig met de planologische procedures voor de aanleg van nieuwe verbindingen
te kunnen starten. Op basis van verschillende scenario's is een aantal waarschijnlijke
transportconfiguraties doorgerekend. Deze scenario's worden ook beschreven in het kwaliteits
Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2008 2014. De kern van de visie op het 380 kV transportnet is
dat een verschuiving wordt verwacht van grootschalige elektriciteitsproductie naar kustlocaties,
een afname van de bedrijfstijd van productiepark als gevolg van de groei van de opwekking van
elektriciteit uit duurzame energiebronnen en een groei van internationale transporten. TenneT
acht een sterke 380 kV-ring noodzakelijk, omdat deze ring de beste garanties biedt op een
57
robuuste en betrouwbare elektriciteitsvoorziening naar de belasting. Naast de huidige centrale
ring (lijn 9, Zwolle-Hengelo-Doetinchem-Dodewaard-Maasbracht-Eindhoven-Geertruidenberg-
Krimpen-Diemen-Lelystad-Ens-Zwolle), wordt er in het kader van het project Randstad 380 kV
gewerkt aan nog twee 380 kV ringen in de Randstad, namelijk ten behoeve van een zuidring
(Maasvlakte-Wateringen-Zoetermeer-Krimpen-Crayestein-Maasvlakte) en ten behoeve van een
noordring (Beverwijk-Diemen-Krimpen-Zoetermeer-Beverwijk).49 Het opgewekte vermogen op
de productielocaties wordt zo direct mogelijk naar de belastingcentra afgevoerd. Dit netconcept
op basis van deze `ringfilosofie' maakt een graduele opbouw mogelijk (flexibiliteit) en is
daarmee toekomstbestendig.
Bij een aantal in dit SEV III opgenomen nieuwe verbindingen, zoals de bestaande lijn 33
(Diemen-Utrecht-Dodewaard) moet indien deze daadwerkelijk worden aangelegd te zijner tijd
worden onderzocht of daarvoor een geheel nieuw tracé moet worden gezocht dan wel of de
bestaande 150 kV verbinding kan worden opgewaardeerd tot een 380 kV verbinding. De
eventuele nieuwe lijn 35 (Boxmeer-Uden-'s Hertogenbosch) wordt, als deze wordt aangelegd,
misschien eerst op 150 kV worden uitgelegd en later mogelijk wordt opgewaardeerd tot een 380
kV verbinding.
Bij realisatie van nieuwe verbindingen zullen overigens de daarvoor benodigde procedures
doorlopen moeten worden. Deze procedures zijn rechtstreekse door het rijk te volgen
procedures of procedures die door decentrale overheden uitgevoerd worden.
Verschillende insprekers hebben er op gewezen, dat een nieuwe 380 kV verbinding tussen
Borssele en Geertruidenberg (19a) het Nationale Landschap Zak van Zuid-Beveland doorkruist.
Zij geven in overweging om dit gedeelte van de verbinding ondergronds uit te voeren. Het
kabinet merkt op, dat het bij de exacte bepaling van het tracé van deze nieuwe verbinding de
rijkscoördinatieregeling zal toepassen op grond waarvan het rijk door middel van een
rijksinpassingsplan het exacte tracé zal vaststellen. Conform de bepaling van dit
structuurschema zal de verbinding in beginsel bovengronds aangelegd worden, Bij doorsnijding
van het genoemde Nationale Landschap zal het rijk bij het rijksinpassingsplan het daarvoor
geldende afwegingskader doorlopen. In 5.6. wordt ook op dit aspect ingegaan.
Verschillende insprekers tekenen bezwaar aan tegen de nieuwe 380 kV verbinding Beverwijk-
Oterleek-Afsluitdijk-Burgum(28a) in verband met nieuwbouwplannen voor woningen in
Heerhugowaard. Naar hun opvatting is er te weinig ruimte om deze verbinding in de
voorgenomen nieuwbouwplannen in te passen. Het kabinet wijst er op, dat opname van de 380
kV verbinding Beverwijk-Oterleek-Afsluitdijk-Burgum in dit structuurschema niet inhoudt dat
wanneer tot realisering van deze verbinding besloten wordt dan ook een tracé gekozen zal
worden dat door de voorgenomen nieuwe woonbebouwing voert. Te zijner tijd zal in een
separate procedure het exacte tracé bepaald worden, waarbij alle factoren die voor de
tracébepaling relevant zijn in ogenschouw genomen zullen worden.
Twee insprekers wijzen er op, dat de in deel 1 van dit structuurschema opgenomen verbinding
Doetinchem-Duitsland (31) een tracé volgt dat niet overeenkomt met de in Duitsland aanwezige
meest recente inzichten omtrent het exacte tracé-verloop. Het kabinet merkt op, dat het niet de
bedoeling van dit structuurschema is om exacte tracés voor de daarin opgenomen verbindingen
49 Randstad 380 kV betreft de 4de partiële herziening van SEV II.
58
vast te leggen. Het structuurschema geeft alleen aan welke verbindingen netstrategisch gewenst
zijn. De bepaling van het exacte verloop van tracés vindt plaats in de vervolgprocedures. Ten
einde misverstanden te vermijden heeft het kabinet in de bijbehorende kaart de verbinding
Doetinchem-Duitsland meer gestileerd weergegeven.
Een groot aantal insprekers heeft gereageerd op het voornemen van het kabinet om verbinding
33 (Diemen-Utrecht-Dodewaard) in de lijst van hoogspanningsverbindingen op te nemen.
Daarbij worden verschillende argumenten naar voren gebracht. Gewezen wordt onder meer op
de dichtheid van de woningbebouwing, het ontbreken van voldoende ruimte om de nieuwe
verbinding bovengronds in te passen, de invloed van de elektromagnetische velden, en de
verschillende ruimtelijke opgaven waarvoor de insprekers zich gesteld zien.en waar zij de
nieuwe verbinding als een obstakel beschouwen. Sommige insprekers pleiten voor het afvoeren
van de ze verbinding van de lijst hoogspanningsverbindingen, anderen voor ondergrondse
aanleg en weer anderen voor combinatie met de bestaande 150 kV verbinding.
Het kabinet beschouwt de verbinding Diemen-Utrecht-Dodewaard als een potentiële centrale
schakel in het nationale 380 kV hoogspanningsnet en ziet dan ook op voorhand geen redenen de
verbinding niet in de lijst van hoogspanningsverbindingen op te nemen. Aan de hand van d e
capaciteitsplannen van de nationale netbeheerder TenneT zal blijken wanneer de aanleg van
deze verbinding urgent is. Bij de procedure tot exacte tracébepaling zal het rijk rekening
houden met de door de insprekers naar voren gebrachte ruimtelijke vraagstukken en zal het rijk
daartoe met alle betrokkenen in overleg treden. Ook zal dan bezien worden of en in hoeverre
combinatie met de bestaande 150 kV verbinding mogelijk en wenselijk is.
In de tweede kolom van tabel 2 zijn enkele tekstuele verbeteringen in de plaatsaanduidingen
aangebracht ten opzichte van het SEV II. In de laatste kolom zijn, net als bij de
vestigingsplaatsen voor grootschalige elektriciteitsproductie, twee wijzigingen doorgevoerd. De
belangrijkste redenen daartoe zijn dat met de Elektriciteitswet 1998 het Elektriciteitsplan is
vervallen en daarmee ook de relatie met concrete installaties, alsmede de invoering van de
nieuwe Wet ruimtelijke ordening waaraan reeds in 2.5. gerefereerd is. Zoals al geschetst zal het
kabinet door middel van een amvb dan wel (sector)wetgeving nadere maatregelen voor
uitvoering van deze pkb vaststellen. De laatste kolom dient dan ook gelezen te worden als een
weergave van de ruimtelijke plannen van waarin de ruimtereserveringen in deze pkb uiteindelijk
hun weerslag dienen te vinden. Die ruimtelijke plannen zijn het rijksinpassingsplan, de
provinciale structuurvisie of inpassingsplan en het gemeentelijke bestemmingsplan. In deze
provinciale en gemeentelijke ruimtelijke plannen moet een bestaande hoogspanningslijn
gehandhaafd worden. Door artikel 20a van de Elektriciteitswet 1998 is een tweede mogelijkheid
om de rijkscoördinatieregeling toe te passen geschapen. Zo nodig zal het rijk de planologische
besluitvorming over het exacte tracé van hoogspanningsverbindingen met een spanning van 220
kV en hoger zijn voor zijn rekening nemen. Dit is in ieder geval van toepassing voor nieuwe
hoogspanningsverbindingen die niet in tabel 2 van deze pkb opgenomen zijn.
5.3. Beoordeling milieugevolgen
In de Strategische milieubeoordeling is getoetst op mogelijke milieugevolgen van benutting van
de in de pkb genoemde nieuwe tracés voor hoogspanningsverbindingen van 220 kV en meer.
59
In tabel 4 (hierna) is per tracé aangegeven welke milieuaspecten bij concrete projecten in het
bijzonder aandacht behoeven (grijs gearceerd)50. Aan deze tabel kunnen geen conclusies worden
ontleend ten aanzien van de geschiktheid van tracés uit milieuoogpunt. Concrete milieugevolgen
zijn afhankelijk van de wijze waarop verbindingen daadwerkelijk worden aangelegd en de
daarbij eventueel te nemen mitigerende maatregelen. In de volgende paragrafen wordt een
inhoudelijke toelichting gegeven op de gevonden aandachtspunten. Algemeen beeld is dat de
onderzochte milieuaspecten voor de meeste nieuwe verbindingen aandachtspunt zijn.
50 Verbinding 15c is niet onderzocht omdat deze sterke samenhang vertoont met de Randstad 380 kV
hoogspanningsverbindingen waarvoor een separate pkb en daarbij behorende plan-m.e.r. is opgesteld (zie
2.6).
60
Tabel 4 Samenvatting milieubeoordeling hoogspanningsverbindingen (grijs gearceerd = aandachtspunt)
4b 6b 19a 19b 23c 28a 28b 28c 29 30 31 32 33 35
Borssele L Bo
B ely G xm
ev sta D
B G d
E o lijn iem
ra erw eertru
em M lijn eer-U
V eth ijk D en
id d
sh a o
a B en B B -U en
a eid -O b o o
v ierv rssele-G sv ev x etin
en e la m
k e-L erg ch trech -`s H
-V erla ertru erw
te-C im tterleek B em rssele-B t-D erto
ierv ten m ijk u (v eer-D -D
-B o
id ra -B -D rg a u d g
u u u
u en y el-B u m ria ew en
n iten b
erla rg b rg iem a o
u elg u -E itsla itsla la a
m m n ten n n n
Milieuaspect/criterium ten erg estein en d d d rd sch
ië s )
Bodem
Natuur
Landschappelijk waardevolle gebieden
Cultuurhistorisch waardevolle gebieden
Archeologisch waardevolle gebieden
EM-velden
5.4. Bodem
Met name de aanleg van hoogspanningsverbindingen kan effecten hebben op de bodem (grond en
grondwater). Bijzonder aandachtspunt zijn de door provincies aangewezen
milieubeschermingsgebieden, bodembeschermingsgebieden en/of grondwaterbeschermingsgebieden.
Beperken van ongewenste effecten bij de daadwerkelijke aanleg van een verbinding is mogelijk door
een zorgvuldige tracékeuze en inpassing. Daarbij moet per geval een concrete afweging worden
gemaakt aan de hand van provinciale kaders.
Bodem is een aandachtspunt bij aanleg van de (nieuwe) hoogspanningsverbindingen Eemshaven-
Vierverlaten (4b), Vierverlaten Burgum (6b), Borssele-lijn Maasvlakte-Crayestein (19b), Graetheide-
Limmel-België (23c), Beverwijk-lijn Diemen-Ens (28b), Burgum-lijnDiemen-Ens (28c), Boxmeer-
Duitsland (30), Borssele-buitenland (32) en Diemen-Utrecht-Dodewaard (33).
5.5. Natuur
Ten opzichte van de SMB. biedt de passende beoordeling ook voor de hoogspanningsverbindingen een
gedetailleerder inzicht in de risico's op significante gevolgen voor de natuurlijke kenmerken van
Natura 2000-gebieden. De passende beoordeling houdt bovendien, anders dan de SMB, rekening met
eventueel te nemen, mitigerende maatregelen. Dit is de belangrijkste verklaring voor het feit dat de
passende beoordeling bij een aantal verbindingen tot een gunstiger oordeel komt. De SMB heeft
overigens, anders dan de passende beoordeling, niet op alle SEV-verbindingen betrekking.
De toetsingscriteria voor de beoordeling van de effecten van hoogspanningsverbindingen op Natura
2000-gebieden hebben in de aanlegfase met name betrekking op tijdelijk ruimtebeslag, verstoring door
geluid en beweging en verdroging in gevoelige perioden. In de gebruiksfase kunnen
hoogspanningsverbindingen leiden tot barrièrewerking voor vogels. De verbinding kan een visuele
barrière vormen en/of een risico vormen doordat vogels bij slecht weer tegen de lijnen aan kunnen
vliegen. Aanzienlijke effecten kunnen optreden indien de verbinding een intensieve vliegroute
doorkruist. Ook de mogelijke aantasting van natuurschoon in landschappelijk open gebieden waarvoor
instandhoudingsdoelen met betrekking tot natuurschoon gelden, is een aandachtspunt voor de
passende beoordeling.
Het rapport Passende Beoordeling bevat uitgebreide informatie over indicatoren voor de significantie
van effecten, de relevante Natura 2000-gebieden per hoogspanningsverbinding en de per verbinding
aan de orde zijnde, mogelijke effecten. Het resultaat van de beoordeling kan als volgt worden
samengevat:
62
Tabel 5 Samenvatting rapport `Passende Beoordeling' per verbinding
Verbinding Basisbeoordeling Na mitigatie Min.
Min. Max. Min. Max. effect
1c Weiwerd-lijn Eemshaven-Meeden groen - n.v.t. n.v.t. groen
2a Eemshaven-Meeden groen - n.v.t. n.v.t. groen
2b Meeden-Zwolle groen - n.v.t. n.v.t. groen
3 Meeden-Diele (D) groen - n.v.t. n.v.t. groen
4a Eemshaven-Vierverlaten groen - n.v.t. n.v.t. groen
4b Eemshaven-Vierverlaten oranje oranje groen groen groen
5a Vierverlaten-Zeyerveen-Hoogeveen oranje - oranje n.v.t. oranje
5b Hoogeveen-Zwolle groen - n.v.t. n.v.t. groen
6a Vierverlaten-Burgum-Ens oranje - oranje n.v.t. oranje
6b Vierverlaten-Burgum groen groen n.v.t. n.v.t. groen
7 Ens-Zwolle oranje - oranje n.v.t. oranje
9 Ring Zwolle- Doetinchem- oranje - oranje n.v.t. oranje
Eindhoven-Geertruidenberg-
Krimpen-Diemen-Lelystad-Zwolle
10 Hengelo-Gronau (D) groen - n.v.t. n.v.t. groen
13 Beverwijk-Oostzaan-Diemen groen - n.v.t. n.v.t. groen
15a Maasvlakte-Westerlee groen - n.v.t. n.v.t. groen
15b Wateringen-Westerlee groen - n.v.t. n.v.t. groen
15c Wateringen-Zoetermeer groen - n.v.t. n.v.t. groen
15d Bleiswijk-Krimpen groen - n.v.t. n.v.t. groen
16 Maasvlakte-Crayestein-Krimpen oranje - oranje n.v.t. oranje
18 Borssele-Kreekrak-Geertruidenberg oranje - oranje n.v.t. oranje
19a Borssele-Geertruidenberg oranje rood oranje rood oranje
19b Borssele-Maasvlakte-Crayestein oranje rood oranje oranje oranje
20 Kreekrak-Zandvliet (B) oranje - oranje n.v.t. oranje
21a/21b Maasbracht-Gramme/Meerhout groen - n.v.t. n.v.t. groen
22 Maasbracht-Oberzier (D) groen - n.v.t. n.v.t. groen
23a Maasbracht-Graetheide groen - n.v.t. n.v.t. groen
23c Graetheide-Limmel-België groen rood n.v.t. rood groen
24 Eemshaven-Noorwegen groen - n.v.t. n.v.t. groen
28a Beverwijk-Oterleek-Burgum oranje rood oranje rood oranje
28b Lelystad-lijn Beverwijk-Diemen oranje rood oranje oranje oranje
28c Burgum-Ens oranje oranje oranje oranje oranje
29 variant Geertruidenberg-Krimpen oranje oranje oranje oranje oranje
variant Geertruidenberg-Crayestein oranje rood oranje oranje oranje
variant Geertruidenberg-Moerdijk- oranje rood oranje oranje oranje
lijn Maasvlakte-Crayestein
30 Boxmeer-Duitsland oranje rood oranje oranje oranje
31 Doetinchem-Duitsland groen groen n.v.t. n.v.t. groen
32 Borssele-buitenland oranje - groen n.v.t. groen
33 Diemen-Utrecht-Dodewaard oranje rood oranje oranje oranje
35 Boxmeer-Uden-'s Hertogenbosch groen groen n.v.t. n.v.t. groen
63
De kleuren groen, oranje en rood betekenen dat er naar huidig inzicht géén respectievelijk geringe
respectievelijk grote risico's op significante gevolgen voor natuurwaarden zijn. Ook voor nieuwe
verbindingen zijn, naar analogie van nieuwe vestigingsplaatsen, de effecten bepaald voor een
minimale en een maximale variant. De effecten van bestaande hoogspanningsverbindingen, waarvoor
in de passende beoordeling geen verdere varianten zijn onderzocht, zijn ondergebracht in de kolom
van de minimale variant. Indien hoogspanningsverbindingen risico's van aantasting van de natuurlijke
kenmerken van Natura 2000-gebieden met zich meebrengen, laat de voorgaande tabel het grootste
risico zien. Voor zover de basisbeoordeling tenminste énig risico laat zien, geeft de kolom "Na
mitigatie" aan of mitigerende maatregelen dat risico geheel kunnen wegnemen.
De laatste kolom vat de voorgaande samen en laat zien dat er naar huidig inzicht bij een deel van de
verbindingen geringe risico's op significante gevolgen voor Natura 2000-gebieden zijn. Anders dan bij
de vestigingsplaatsen zijn echter bij verbindingen geen verdere ruimtelijke `terugvalopties'
onderzocht, bijvoorbeeld in de vorm van alternatieve tracering. Op lokaal niveau is, mede in
samenhang met veel gedetailleerder informatie over de aanwezigheid en het gedrag van kwetsbare
soorten, nog zoveel maatwerk mogelijk, dat zelfs een globale beoordeling van de natuureffecten van
detailvarianten in het kader van het SEV III onmogelijk is. De vervolgplanning op projectniveau zal
definitief moeten uitwijzen in hoeverre significante effecten op natuurwaarden werkelijk te
verwachten zijn en niet met mitigerende maatregelen te ondervangen zijn. Alsdan kan de vraag aan de
orde komen of het ondergronds leggen van de verbinding een goed alternatief kan zijn en zo neen, of
het maatschappelijk belang van een verbinding zodanig groot is, dat significante effecten op
natuurwaarden aanvaard dienen te worden.51
5.6. Landschap, cultuurhistorie en archeologie
Bovengrondse hoogspanningsverbindingen veroorzaken visuele effecten en de aanleg van zowel
stations als verbindingen (masten) vergt ingrepen in de bodem en kan daardoor gevolgen hebben voor
aardkundige en archeologische waarden. Deze effecten kunnen met name optreden in, bij, of rond
Werelderfgoederen van Unesco en beschermde stads- en dorpsgezichten, Belvedere gebieden en
Nationale landschappen in de Nota Ruimte en nota Belvedere, Vogel- en Habitatrichtlijngebieden en
Natuurbeschermingswetgebieden en archeologisch relevante gebieden zoals vermeld op de Indicatieve
Kaart van Archeologische Waarden en de Archeologische Monumentenkaart (AMK).
Ongewenste effecten kunnen worden beperkt door een zorgvuldige tracékeuze, zoals buiten gevoelige
gebieden, gebundeld met een bestaande verbinding, in aansluiting op andere lineaire elementen in het
landschap, en met vermijding van hoger gelegen percelen. In voorkomende gevallen kan worden
gekozen voor ondergrondse aanleg.
Voor wat betreft effecten op landschap en cultuurhistorie treden beide mogelijke effecten op bij aanleg
van de (nieuwe) verbindingen Eemshaven-Vierverlaten (4b),Vierverlaten-Burgum (6b), Borssele-
Geertruidenberg (19a) (bij het Zeeuwse deel), Borssele-lijn Maasvlakte-Crayestein (19b), Beverwijk-
Oterleek-Afsluitdijk-Burgum (28a), Diemen-Ens (28b), Burgum-lijn Diemen-Ens (28c) (met name in
de Noordoostpolder), Geertruidenberg (varianten) (29), Boxmeer-Duitsland (30), Doetinchem-
Duitsland (31), Borssele-buitenland (32) (voor zover aangelegd naar België) en Diemen-Utrecht-
Dodewaard (33).
51 In dat geval zal op concreet projectniveau de ADC-toets moeten worden toegepast.
64
Mogelijke effecten op alleen cultuurhistorie treden op bij aanleg van de verbinding Graetheide-
Limmel-België (23); aanleg van de verbinding Boxmeer-Uden-'s Hertogenbosch (35) kent slechts
mogelijke landschappelijke effecten.
Mogelijke effecten op archeologisch waardevolle gebieden kent de aanleg van de verbindingen
Eemshaven-Vierverlaten (4b), Vierverlaten-Burgum (6b), Borssele-Geertruidenberg (19a) (bij het
Zeeuwse deel), Graetheide-Limmel-België (23c), Diemen-Ens (28b) , Burgum-lijn Diemen-Ens (28c),
Geertruidenberg-(varianten) (29), Boxmeer-Duitsland (30), Borssele-buitenland (voor zover aangelegd
naar het Verenigd Koninkrijk) (32), en Diemen-Utrecht-Dodewaard (33).
5.7. Elektromagnetische velden
Bij het transport van elektriciteit ontstaan elektrische en magnetische velden. Effecten zijn met name
relevant in de nabijheid van woongebieden, waarbij de door de Staatssecretaris van VROM
geadviseerde `voorzorgswaarde' van 0,4 µT52 leidend is voor de beoordeling van effecten. Effecten en
risico's kunnen worden vermeden door zorgvuldige tracékeuze en technische maatregelen. Andersom
kunnen ook bij de detailuitwerking van nieuwe woningbouw hoogspanningslijnen vermeden worden.
EM-velden zijn in het algemeen een aandachtspunt bij de aanleg van alle verbindingen met
uitzondering (vanwege lage bevolkingsdichtheid of de ruime mogelijkheid om
bevolkingsconcentraties bij de tracékeuze te mijden) van de verbindingen Eemshaven-Vierverlaten
(4b), Vierverlaten-Burgum (6b), Borssele lijn Maasvlakte-Crayestein (19b), Boxmeer-Duitsland (30),
en Borssele-buitenland (32). Bij de aanleg van de verbindingen Graetheide-Limmel-België (23c),
Beverwijk-lijn Diemen-Ens (28b), Doetinchem-Duitsland (31) en Diemen-Utrecht-Dodewaard (33)
zijn (door hoge bevolkingsconcentraties en beperkte mogelijkheden om deze bij de tracékeuze te
mijden) EM-velden een bijzonder aandachtspunt.
52 Zie 5.1.6.
65
6. Aanlandingspunten
6.1. Inleiding
In het SEV III worden uitspraken gedaan over aanlandingslocaties voor windparken op zee. Dit zijn
punten waar windparken op zee mogelijk aangesloten zouden kunnen worden op het elektriciteitsnet
op land. Met grootschalig wordt bedoeld dat dit punten zijn waar het 380 kV net nabij de kust komt en
hierop kunnen grote vermogens worden aangesloten van meerdere windparken.
Op 4 april 2008 heeft de Staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat, mede namens de Ministers van
Economische Zaken, van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer en van Landbouw,
Natuur en Voedselkwaliteit, de Tweede Kamer geïnformeerd over de wijze waarop zij uitwerking wil
geven aan de verdere ontwikkeling van windturbineparken op de Noordzee53. In deze brief geeft zij
aan dat naar aanleiding van de motie-Samsom c.s. van 5 maart 200854 zal worden onderzocht of en zo
ja onder welke randvoorwaarden, het van rijkswege (laten) aanleggen van een netaansluitpunt op zee
in de aangewezen gebieden dient te gebeuren. De resultaten zullen worden betrokken bij de verdere
besluitvorming.
In eerder onderzoek55 is vooral gekeken naar de punten Beverwijk en Maasvlakte. In de plan-m.e.r. is
ook Borssele onderzocht. In het eerdere onderzoek werd er onder andere vanuit gegaan dat het in 2010
mogelijk is om bundels van drie één-aderige 380 kV kabels in één keer te leggen. Dit onderzoek ging
er namelijk vanuit dat door technologische ontwikkeling een zeekabel van 380 kV op de korte termijn
op de markt zou komen. Navraag bij diverse zeekabelfabrikanten leert echter dat een commerciële
introductie van een dergelijke kabel nog niet aan de orde is en mogelijk pas op langere termijn is te
verwachten. Vooralsnog wordt er daarom vanuit gegaan dat hoogspanningsverbindingen vanaf de 380
kV aansluiting op de landzijde tot aan de verzamelpunten op zee, zullen bestaan uit 150 kV (thans
maximaal te verkrijgen hoogspanningskabel op zee) of eventueel 220 kV (thans in ontwikkeling en
mogelijk over enkele jaren op de commerciële markt verkrijgbaar). Daarom kan in de toekomst blijken
dat bij de locaties Borssele, Maasvlakte en Beverwijk bij het op grootschalige wijze aansluiten van
hoogspanningsverbindingen die nodig zijn om de windturbineparken op zee aan te sluiten op het
bestaande hoogspanningsnet, toch 150 kV of 220 kV wordt gebruikt. Beoogd is de locaties aan te
wijzen als locatie waar op grootschalige wijze hoogspanningsverbindingen die nodig zijn om de
windturbineparken op zee aan te sluiten op het bestaande hoogspanningsnet kunnen worden
aangesloten. Het gebruik van 150 kV, 220 kV of 380 kV doet daar niets aan af. Voor grootschalige
ontwikkeling van windenergie op zee is aansluiting op meerdere van deze drie punten noodzakelijk.
Dit sluit niet uit dat op wat kleinschaliger niveau ook enkele windparken aan gaan sluiten op
bijvoorbeeld het hoogspanningsnet nabij Eemshaven, Westerlee, Sassenheim en Oterleek. Daarbij
wordt beoogd het ruimtebeslag door kabels en leidingen in de Noordzee te beperken door zoveel
mogelijk te bundelen.
Voor de nabij Beverwijk aan te landen kabels van windparken op zee is er een apart aandachtspunt
voor het te volgen tracé over land voordat op de stations Velsen of Beverwijk kan worden aangesloten.
Uit bovengenoemd onderzoek is gebleken dat voor het te volgen landtracé maar weinig alternatieven
53 Kamerstukken II, 20072008, 31 209 en 31 239, nr. 26
54 Kamerstukken II, 2007-2008, 31 239 nr.17
55 Zie www.senternovem.nl , Connect II: concept eindrapport, 30-11-2005.
---
bestaan ten opzichte van het huidige tracé dat gevolgd wordt bij de aansluiting van de parken Near
Shore Windpark en Q7.
Een aantal insprekers zijn in hun reactie ingegaan op de aansluitpunten en een `stopcontact' op zee.
Er wordt aangegeven dat de meeste windparken op zee in de relatieve nabijheid van deze
aansluitpunten zullen worden gesitueerd. Er wordt voorts gepleit voor afstemming met Duitsland,
België en het Verenigd Koninkrijk, voor het toepassen van de rijkscoördinatieregeling, voor gelijke
aansluitcondities, voor zekerheid omtrent het stopcontact en voor het zetten van stappen in de
planvorming voor nieuwe tracés . Uitspraken over de hoogspanningsverbindingen van het stopcontact
worden gemist.
Het kabinet heeft getracht met SEV III windenergie op zee zoveel mogelijk te faciliteren, door de
aanlandingspunten als nieuw element in SEV op te nemen. Het SEV III beperkt zich tot de 12-
mijlszone. Voor de ruimtelijke ordening en vergunningverlening wordt echter gebruik gemaakt van het
Nationaal Waterplan zoals dat in voorbereiding is56 Verdere besluitvorming over of en zo ja onder
welke randvoorwaarden, het van rijkswege (laten) aanleggen van een netaansluitpunt op zee in de
aangewezen gebieden dient te gebeuren moet nog plaatsvinden. SEV is hiervoor niet het juiste
instrument, omdat daarmee alleen ruimte en niet een verantwoordelijkheids- of kostenverdeling kan
worden geregeld. In de tweejaarlijkse capaciteitsplannen van de netbeheerders wordt aangegeven
wanneer capaciteitsuitbreiding noodzakelijk is.
6.2. Beoordeling milieugevolgen
In de Strategische milieubeoordeling is getoetst wat mogelijke milieugevolgen zouden kunnen zijn van
de aanleg van nieuwe aanlandingspunten. In tabel 6 (hierna) is per aanlandingspunt aangegeven welke
milieuaspecten bij concrete projecten in het bijzonder aandacht behoeven (grijs gearceerd). Aan deze
tabel kunnen geen conclusies worden ontleend ten aanzien van de geschiktheid van de
aanlandingspunten uit milieuoogpunt. Concrete milieugevolgen zijn afhankelijk van de wijze waarop
aanlandingspunten daadwerkelijk worden benut en de daarbij eventueel te nemen mitigerende
maatregelen.
In de volgende paragrafen wordt een inhoudelijke toelichting gegeven op de gevonden
aandachtspunten. Algemeen beeld is dat bodem en natuur bij alle aanlandingspunten aandachtspunt
zijn.
56 Kamerstukken II, 20082009, 31 710, nr. 3
67
Tabel 6 Samenvatting milieubeoordeling aanlandingspunten
(grijs gearceerd = aandachtspunt)
---
aasv
M la M
a k
a M a
sv a
a sv
la a te e.o
k sv la
te e.o la . (H k
k oek te e.o
. (M te e.o va . (R
a n o Be
a . (M H
sv Bo
o o zen v
la n b
k lla u erw
nd rg
Milieuaspect/criterium te) ster) ijk
) ) rssele
Natuur*
Landschap, cultuurhistorie en archeologie
Landschappelijk waardevolle gebieden
Ruimtelijke inpassing
Cultuurhistorisch waardevolle gebieden
Archeologisch waardevolle gebieden
Bodem
* Het betreft tijdelijke niet-blijvende effecten tijdens de aanleg
6.2.1. Bodem
Het begraven van de kabel en vooral het egaliseren van hoge en steile zandgolven heeft een
verwaarloosbaar effect op de zeebodem. Ingraving van de kabel op land is echter in
milieubeschermingsgebieden niet of beperkt toegestaan. Beperken van ongewenste effecten is
mogelijk door een zorgvuldige locatiekeuze en inpassing. Daarbij moet per geval een concrete
afweging worden gemaakt aan de hand van provinciale kaders.
Rond alle aanlandingspunten treden tijdens aanlegwerkzaamheden mogelijke effecten op bodem- en
milieubeschermingsgebieden op: op en rond de Maasvlakte permanente bodemaantasting en tijdelijke
aantasting van stiltegebieden, bij Beverwijk kan beschadiging van de bodem optreden en rond
Borssele geldt dat aanleg van een kabel in de Westerschelde en aanlanding bij Borssele aan strenge
randvoorwaarden is gebonden.
6.2.2. Natuur
Ten opzichte van de plan-m.e.r. biedt de passende beoordeling ook voor wat betreft de
aanlandingslocaties een gedetailleerder inzicht in de risico's op significante gevolgen voor de
natuurlijke kenmerken van Natura 2000-gebieden. Relevante effecten hebben hier met name
betrekking op schade aan vegetaties en hiervan afhankelijke soorten als gevolg van het ingraven van
kabels, alsmede door verstoring van soorten door licht, geluid en de aanwezigheid van mensen tijdens
de aanlegfase.
Voor de aanlandingslocatie `Maasvlakte' is in de passende beoordeling in feite naar vier alternatieve
locaties gekeken (Rozenburg, Hoek van Holland, Monster en Maasvlakte), zodat in totaal naar zes
locaties is gekeken. Bij concrete besluitvorming over de aanleg van aanlandingsverbindingen zullen
hieruit nadere keuzen kunnen worden gemaakt.
Het resultaat van de beoordeling kan als volgt worden samengevat:
68
Tabel 7 Samenvatting rapport `Passende Beoordeling' per aanlandingslocatie
Basisbeoordeling Na mitigatie Min.
Aanlandingslocatie Min. Max. Min. Max. effect
Borssele oranje oranje groen groen groen
Beverwijk groen groen n.v.t. n.v.t. groen
Maasvlakte e.o. (Rozenburg) oranje rood oranje oranje oranje
Maasvlakte e.o. (Hoek van Holland) oranje oranje groen groen groen
Maasvlakte e.o. (Monster) oranje oranje groen groen groen
Maasvlakte e.o. (Maasvlakte) groen oranje n.v.t. groen groen
De kleuren groen, oranje en rood betekenen dat er naar huidig inzicht géén respectievelijk geringe
respectievelijk grote risico's op significante gevolgen voor natuurwaarden zijn.
Hoofdconclusie is dat in het algemeen alleen tijdens de aanleg van aanlandingslocaties effecten op
natuurwaarden kunnen optreden, maar dat deze door het tijdelijke karakter van de verstoring niet
blijvend van aard zijn. Ongewenste effecten kunnen bovendien in belangrijke mate worden vermeden
door een zorgvuldige keuze voor locaties en tracés en door het vermijden van werkzaamheden tijdens
het broedseizoen. Alleen in de Voordelta bij aanlanding via Rozenburg kunnen significante
ecologische effecten door verstoring van daar aanwezige zeehonden niet bij voorbaat worden
uitgesloten. Dit is derhalve een aandachtspunt voor de vervolgplanning op projectniveau.
6.2.3. Landschap, cultuurhistorie en archeologie
Bij aanlandingslocaties gaat de mogelijke invloed op de landschappelijke beleving uit van tot ca. 20
meter brede stroken, boven ondergrondse kabels op het land, zonder begroeiing of bebouwing. In
diezelfde strook land kan de aanleg van kabels leiden tot vernietiging of aantasting van
cultuurhistorische of aardkundig waardevolle gebieden. Indien een convertor- en/of
transformatorstation moet worden aangelegd voor de aansluiting op het elektriciteitsnet kunnen
typerende landschapskenmerken en cultuurhistorie en archeologie worden beïnvloed of geheel
verdwijnen, door ruimtebeslag, vernietiging, aantasting en visuele hinder.
Deze effecten kunnen met name optreden in, bij, of rond Werelderfgoederen van Unesco en
beschermde stads- en dorpsgezichten, Belvedere gebieden en Nationale landschappen in de Nota
Ruimte en nota Belvedère, Vogel- en Habitatrichtlijngebieden en Natuurbeschermingswetgebieden en
archeologisch relevante gebieden zoals vermeld op de Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden
en de Archeologische Monumentenkaart (AMK). Ongewenste effecten kunnen worden beperkt door
zorgvuldige tracékeuze.
Mogelijke landschappelijke effecten treden op bij de aanlandingslocatie Maasvlakte en omgeving in
het duingebied bij Monster en de omgeving van Rozenburg. Ruimtelijke inpasbaarheid c.q.
belemmering van andere ruimtelijke functies vormt een aandachtspunt bij aanlanding op de punten
Maasvlakte en Hoek van Holland (omgeving Maasvlakte) en bij Beverwijk en Borssele. Mogelijke
effecten op cultuurhistorische waarden treden op bij Monster (omgeving Maasvlakte). Mogelijke
effecten op archeologische waarden treden op bij Monster (omgeving Maasvlakte), Beverwijk en
Borssele.
69
---- --