Speech Mariëtte Hamer Partijcongres
14 maart 2009
GESPROKEN WOORD GELDT!!!!
1. Inleiding: houvast en vooruitgang
Partijgenoten,
We hebben vandaag uitvoerig stil gestaan bij het integratievraagstuk. En terecht. Het is een belangrijk onderwerp. Eén van de belangrijkste sociale kwesties. Het leidde tot boeiende en emotionele discussies in onze partij. Het resultaat is een duidelijk en evenwichtig PvdA verhaal. Daarmee kunnen we de toekomst met vertrouwen tegemoet.
Maar het meeste wat u en mij bezig houdt en grote zorgen baart is natuurlijk de economische crisis.
U weet, we hebben sinds kort ook een heus crisisteam. Daar zitten we dan, Wouter en ik. Met Jan Peter, André en Arie, Pieter en met Piet Hein. En ik weet, jullie volgen ons op de voet. We zitten er niet voor niets. Want de economische recessie slaat keihard toe in Nederland.
Houvast en vooruitgang. Dat is nu onze boodschap. Houvast, omdat mensen juist in deze tijd zekerheid nodig hebben. Vooruitgang, omdat mensen hoop en perspectief willen. Een stip aan de horizon naar een beter Nederland. En er is maar één partij die altijd zal staan voor die dubbele opdracht van houvast en vooruitgang. Dat zijn wij, dat bent u. Dat is de Partij van de Arbeid.
Houvast en vooruitgang. Daar gaat het nu om. Daar ging het ook om bij de algemene beschouwingen om.
Dat debat was ruim een half jaar geleden. Weet u het nog? Het lijkt nu van de vorige eeuw. De politieke ruzies van een andere wereld.
Natuurlijk pleitten wij toen ook al voor het aanpakken van het casino kapitalisme. Dat casino kapitalisme dat nu op zijn gat ligt.
Ter herinnering:
* Toen ging het over tienden van procenten koopkracht.
* Toen ging het over de vraag of de economie anderhalf of twee procent zou groeien.
* Toen ging over de vraag hoe we het tekort aan arbeidskrachten moesten oplossen.
Sinds september is er enorm veel, enorm snel veranderd.
* In plaats van recordwinsten, maken bedrijven nu recordverliezen.
* En banken groeien niet steeds groter, maar vallen bijna om.
* De werkloosheid neemt niet langer af, maar toe.
De Amerikaanse hypotheekcrisis die een 'ver van ons bed show' leek is een wereldwijde crisis geworden. Een crisis die in ook Nederland ongekend hard aankomt. Ik hoef u dat niet uit te leggen.
Partijgenoten,
De economie wankelt, maar onze boodschap staat recht overeind. Houvast en vooruitgang. Juist nu het economische slecht gaat nemen wij mensen geen zekerheden af.
* Vandaar ons 'nee' tegen de versoepeling van het ontslagrecht.
* Vandaar ons 'nee' tegen het korten op uitkeringen voor jonggehandicapten.
* En vandaar zeker ons 'nee' tegen harde en onrechtvaardige bezuinigingen in crisisjaren.
Dus geen keiharde ingrepen in de sociale zekerheid. Want juist nu, nu het economisch slechter gaat, moeten wij investeren.
Gewone mensen moeten niet de dupe worden van deze crisis. Dus: investeren in een betere samenleving. Dat is nodig. Zodat we sterker en socialer uit de crisis komen. Die toekomst, die vandaag begint:
* Geen maatregelen die de werkloosheid alleen maar laten oplopen.
* Geen nieuwe generaties die zonder werk zitten.
* Wij zijn niet voor niks de Partij van de Arbeid!
En partijgenoten,
wat ben ik blij dat we juist nu regeren. Want bij de debatten over de crisis vlogen de bezuinigingen door de Kamer. Als het aan Mark Rutte ligt, bezuinigingen tot wel 50 miljard.
Het zijn belachelijke bedragen. Een ramp voor onze economie. Iedere cent die we nu minder uitgeven betekent verlies van banen. Werk gaat nu vóór alles. Dat is de houvast, dat is de zekerheid die mensen van hun Partij van de Arbeid willen. Dat is waar Wouter en ik voor vechten in het torentje.
Werk, werk, werk. Daar gaat het nu om. Te beginnen met de jeugd. Nu al neemt de werkloosheid onder jongeren toe. Kunnen jongeren geen stageplek vinden.
De PvdA ziet de aanpak van de jeugdwerkloosheid als de grootste opdracht van het kabinet in deze crisis. Want nu geen baan, betekent vaak ook straks geen baan.
Herinnert u het zich nog?
In de jaren '80 liep de jeugdwerkloosheid enorm uit de klauwen. Tientallen jaren zijn we bezig geweest die fout te herstellen. En die fout willen we nu niet opnieuw maken. Donner en Rouvoet hebben heel wat te doen. Werk aan de winkel dus Piet Hein. En je bent gelukkig niet alleen.
Je bent samen met niemand minder dan onze staatssecretaris Jetta Klijnsma. Jetta, we rekenen op je!
Partijgenoten,
Wij willen houvast door werk en sociale zekerheid. Maar wij willen ook vooruit. Wij willen ook een investeringsagenda van dit kabinet. Een ambitieus Masterplan om beter uit de crisis te komen.
* Door te investeren in duurzame energie, voor een schone toekomst.
* Door te investeren in wijken, zodat het er beter leven is en we juist daar de werkloosheid bestrijden.
* Door te investeren in onderwijs. Want onze kinderen verdienen de beste leraren en de beste scholen.
Alleen als dit masterplan er ligt vindt het kabinet de PvdA aan zijn zijde. En alleen dan zijn wij bereid mee te denken over die andere kant van de medaille. Over de rekening van deze crisis, die ook moet worden betaald. Die gaan we niet eenzijdig bij onze kinderen en onze kleinkinderen leggen.
Ook als onze kinderen aan het werk zijn, moet er nog geld over zijn voor hun sociale zekerheid.
* ook dan moet er nog geld zijn, voor de leraren en de scholen van hun kinderen.
* ook dan, moet er nog geld zijn voor goede zorg van hun ouders. Overigens zijn wij dat. Onze generatie, die dan in verzorgingshuizen zit.
De rekening van deze crisis ligt op ons aller bordje. En dat zal ook pijnlijke gevolgen hebben. Laat ik het duidelijk zeggen: nu investeren betekent ook maatregelen nemen om het later terug te kunnen verdienen. Daarvoor moet ook de PvdA haar verantwoordelijkheid nemen. Wij zijn solide en solidair.
Eén ding staat daarbij als een paal boven water: de sterkste schouders zullen de zwaarste lasten dragen. Daar mag u Wouter en mij op afrekenen!
2. Neoliberalisme en kwaliteit van de samenleving
Partijgenoten,
We zitten midden in een crisis die is veroorzaakt door het neoliberale egoïsme.
Was u ook zo verbaasd, dat de topman van de ABN AMRO met 27 miljoen naar huis ging terwijl zijn bank bijna ten onder ging?
Was u ook zo verbijsterd, dat de topbankiers van Lehman Brothers in Amerika honderden miljoenen in hun zakken staken, terwijl hun bank een half jaar later failliet was?
Dat is het egoïsme van steeds maar meer en meer, en wel meteen. Het egoïsme dat diep is doorgedrongen in de samenleving.
Een samenleving waarin het vooral draait om het 'ik' en vooral niet om het 'wij'. Waar Joop Den Uyl zo treffend voor waarschuwde: 'pas op voor die private rijkdom, die ten koste gaat van publieke armoede.' Dus moeten wij nu een omslag maken. Want
* Te vaak dient de mens de markt, in plaats van andersom.
* Te vaak trekken mensen die het toch al moeilijk hebben aan het kortste eind.
* En altijd gebeurt dat vanwege die ene obsessie. Die van winst, winst en nog meer winst.
In de jacht naar méér, worden bedrijven vooral gezien als een leuk stukje koopwaar.
Zelfs winst maken is niet meer genoeg.
Prachtige, gezonde bedrijven zijn een prooi voor het grote kapitaal.
Voor de sprinkhanen die bedrijven opkopen en kapot maken. Die werknemers vooral zien als kostenpost. Een kostenpost, die maar beter zo laag mogelijk kan zijn.
In de jacht naar méér werd mensen ook torenhoge hypotheken aangepraat. Hypotheken die ze van hun lang-zal-ze-leven niet meer kunnen aflossen. Hypotheken die door banken in stukjes werden gehakt, werden doorverkocht, en nog eens in stukjes werden gehakt, en weer werden doorverkocht.
Net zo lang tot zelfs de bankiers geen idee meer hadden waar ze mee bezig waren. Niemand snapte meer iets van het financiële systeem.
Maar Partijgenoten,
wat mensen heel goed begrijpen is dit: dat er veel te veel geld naar een veel te kleine groep gaat. Dat de bonussen van topbestuurders belachelijk hoog zijn. Dat het daarbij niet uitmaakt of ze goed of slecht presteren. En dat het financiële systeem is weggezakt. Ondanks alle zogenaamde controle. Weggezakt in het drijfzand waarop het is gebouwd.
En wat ik heel goed begrijp, is dat gewone mensen nu onzeker zijn:
* omdat hun baan op het spel staat.
* omdat hun pensioen op het spel staat.
* omdat hun kinderen geen stageplaats krijgen.
En natuurlijk zijn deze mensen boos. Woedend, op topbestuurders die met gouden handdrukken zijn weggegaan. Razend, omdat die bestuurders alleen aan zichzelf dachten, en niet aan hun werknemers.
Partijgenoten,
dát egoïsme, die kortzichtigheid, dat gebrek aan duurzaam denken, dát is het morele tekort van het neoliberalisme. Dat is door deze crisis pijnlijk duidelijk geworden. Die ontwikkeling moet gekeerd.
Dat gaat de PvdA doen. En dat gaan we doen door een morele agenda neer te zetten.
Een morele agenda, zodat de neoliberalen geen tweede kans meer krijgen. Ook daarvoor vechten Wouter en ik in het torentje.
Wat houdt die morele agenda in. Ten eerste willen wij nieuwe regels voor de banken. Daar is deze crisis tenslotte begonnen. De controle daarop moet beter. In Nederland, en in Europa. Want we zijn één Europese markt.
Ten tweede;
ook bij de bedrijven moet het anders.
Ook hier pakken we de bonuscultuur aan. En gaan we bedrijven beschermen tegen foute overnames. Nu ligt alle macht over bedrijven bij de aandeelhouders. Wij willen dat de werknemers ook een stevige stem krijgen. De bedrijven zijn tenslotte van hen!
Ten derde;
in de publieke sector gaat het ook niet goed. Besturen van scholen, zorginstellingen en woningcorporaties zijn soms flink de bocht uit gevlogen. Niet ons belang, maar hun eigen belang stond te vaak voorop. U kent allemaal de voorbeelden. Ook daar wil de PvdA een cultuuromslag maken.
Tot slot van deze agenda. Iedereen moet zijn steentje bijdragen. Maar steeds: de sterkste schouders, de zwaarste lasten. Daar gaan we voor!
Partijgenoten,
We vechten niet alleen voor geld in het Torentje. We hebben echt een agenda die verder reikt. Met die agenda in de hand willen wij afrekenen met het egoïsme dat deze crisis heeft veroorzaakt. Dat is dus wat anders dan de economische hervormingen van de vorige kabinetten Balkenende. Juist in deze tijd moeten we stil staan bij een bredere vraag. Bij de vraag hoe wij in de toekomst met elkaar willen samenleven:
* Die vraag gaat over veel meer dan economische welvaart.
* Dat gaat niet alleen maar over het 'ik' maar absoluut meer over het 'wij'.
* Dat gaat over de vraag wat we als samenleving willen zijn. Dat gaat over de kwaliteit van onze samenleving.
Daarover gaat ons programma van de toekomst.
Partijgenoten,
Aan de kwaliteit van onze samenleving is door de overheid de afgelopen tientallen jaren te weinig aandacht besteed.
* Mensen zijn teveel op zichzelf teruggeworpen. Zonder een overheid die er voor hun was.
* Te weinig is de vraag gesteld wat mensen bindt.
* Teveel zijn groepen tegenover elkaar komen te staan, te weinig naast elkaar.
Er zijn daardoor eilandjes ontstaan in onze samenleving. Wij willen een land waarin mensen ontspannen met elkaar omgaan.
* Een land, waarin kinderen samen opgroeien. Samen spelen en samen naar school gaan.
* Een land, waarin geen zwarte- en witte, maar gemengde wijken zijn.
* Een land, waarin we iedereen gelijkwaardig behandelen.
Ik sprak op één van mijn werkbezoeken een jonge vrouw met een hoofddoek, twee paspoorten en drie opleidingen. Ze is een succesvol advocate in Rotterdam. Ze vertelde me dat ze zich zorgen maakt. Ze zei tegen me: "Mariëtte, ik ben advocate. Ik ben het gewend mensen te verdedigen als ze iets fout hebben gedaan. Maar ík wordt veroordeeld om wat ánderen doen. Mensen die ik helemaal niet ken. Daar kan ik me niet tegen verdedigen. Daar wíl ik me ook niet tegen verdedigen.
Ik zet mij élke dag in om het beste van mijn leven te maken. Daar wil ik op worden beoordeeld."
Partijgenoten,
Deze jonge vrouw heeft natuurlijk gelijk. Een gedeelde toekomst is niet mogelijk als we groepen tegen elkaar op zetten. Als we de rechten van één groep afnemen. Zogenaamd om de anderen te beschermen. Partijgenoten, wij moeten die politiek van radicaal rechts bestrijden met een antwoord over een gedeelde toekomst. Met perspectief voor iedereen.
In de resolutie staat dat mooi beschreven: Wat wij willen is een land zonder vrees. Waar mannen en vrouwen gelijkwaardig zijn.
Waar in alle steden
* moslima's uit vrije wil een hoofddoek kunnen dragen,
* joden keppeltjes kunnen dragen,
* en homo's en lesbo's openlijk hand in hand over straat kunnen.
Dat is de gedeelde toekomst van de Partij van de Arbeid. En wat ben ik blij met Eberhard van der Laan, die daar met ons voor zal strijden!
Deze crisis is een uitgelezen mogelijkheid om ons gevoel van lotsverbondenheid terug te krijgen. Het gevoel dat we met elkaar onze samenleving maken. Dat is onze opdracht: een betere toekomst voor onze kinderen bouwen.
Ik zie het al voor me:
* Een toekomst waarin we niet hoeven te kiezen tussen arbeid of zorg.
* Een toekomst waarin we minder kiezen voor geld, en meer voor geluk.
* Een toekomst waarin iedereen in de samenleving meedoet.
* Waarin burgers actieve burgers zijn.
Het gaat om een sterke toekomst. Een sociale toekomst. Laat ik het maar gewoon zeggen: een rode toekomst!
3. Investeringsagenda
Partijgenoten,
Die toekomst vraagt om een stimulans. Nu, op dit moment.
Investeringen in beter onderwijs,
in werkgelegenheid, in duurzame energie, in innovatie.
* Dit is het moment voor verandering.
* Dit is het moment om Nederland klaar te maken voor de toekomst.
* Dit is het moment voor leiderschap.
Nu is de tijd om onze toekomstvisie te tonen. Om kansen voor mensen te grijpen.
Het is nu ook tijd dat het kabinet de bakens verzet. Er is absoluut geen tijd voor spelletjes van politieke partijen. Daar zijn wij ons zeer van bewust. Wij, het crisisteam, hebben de verantwoordelijkheid om opplossingen voor de crisis te vinden. Om Nederland klaar te maken voor de toekomst. Dat moeten we samen doen. En dat gaan we samen doen. Met Jan Peter, Arie en André, Pieter en Piet Hein. Dus zeg ik vandaag: Lieve Piet Hein. Ik weet dat je hem hebt. Gooi nu al je remmingen los, en laat ook aan de rest van Nederland je sociale gezicht zien.
Partijgenoten,
we moeten samen over deze crisis heen een brug bouwen naar de toekomst. Een brug die sterk genoeg is om houvast aan velen te bieden. Zodat we met z'n allen de overkant bereiken.
Die brug bouwen wij op een stevig fundament. Op onze sociale zekerheid. Daar komt niemand aan!
Mij is de afgelopen weken vaak de vraag gesteld: "Mariëtte, wat gebeurt er nu met me als ik werkloos raak. Kan ik dan nog op een goede uitkering rekenen?"
Mijn antwoord daarop is kort en krachtig: ja.
Wij hebben de WW uitgevonden voor deze tijden waarin het slecht gaat. Het is echt onzinnig daar op dit moment op te korten. Wij strijden voor de rechten van werknemers. Die neemt niemand ons af.
Dat is de houvast die wij mensen geven. En we bieden ook vooruitgang en perspectief.
Daarom wil de PvdA investeren in werk:
* In mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt, omdat iedereen die kan werken een kans verdient
* In omscholing, zodat mensen aan de slag kunnen in het onderwijs en in de zorg.
En wat wij ook niet moeten vergeten is het bestrijden van armoede. Dus ook geld voor schuldhulpverlening. Want juist nu moeten we oog hebben voor mensen die pech hebben.
En wij willen investeren in onderwijs en innovatie:
* In vakscholen
* In conciërges
* In het VMBO
* In kenniscentra
We willen bouwen en werken aan de steden:
* Aan groene wijken
* Aan duurzame wijken
* Aan sociale wijken
En wij willen investeren in duurzaamheid:
* Zodat we onze huizen, scholen en zorginstellingen kunnen isoleren.
* Zodat onze energie komt van de zon en zeewind.
* En ik zeg daar bij: met een goede energievoorziening.
Wij moeten en willen voor die goede energievoorziening samenwerken. Ook over grenzen heen. Maar wij verkopen onze energiebedrijven niet zomaar aan de hoogste bieder. Wij willen een duurzaam partnerschap. Wij willen een stok achter de deur voor als het mis dreigt te gaan. Daar moeten wij samen de schouders onder zetten. En dat gaan we doen door goede samenwerking tussen Den Haag, provincies en gemeenten.
Partijgenoten,
In deze onrustige tijden staat de Partij van de Arbeid aan het roer. Wij zullen samen ons land door de crisis heen loodsen.
* Niet door te vluchten in een conservatieve kramp, zoals Agnes Kant doet.
* Niet zoals Mark Rutte alleen je heil te zoeken in de markt.
* En niet door de mooie praatjes vanaf de zijlijn door Alexander Pechtold.
* En al helemaal niet door de angstpolitiek van Geert Wilders.
Wij staan met onze poten in de modder. Met een optimistisch verhaal voor Nederland. Een optimistisch verhaal over werk, investeren, beschermen en perspectief. Met een boodschap over een beter Nederland.
Over een gedeelde toekomst. Waarin we de crisis samen aanpakken. In Nederland en in Europa.
Europa, dat zich juist in deze tijd andermaal moeten bewijzen. Dat zich ook kán bewijzen. Door de grote problemen van deze tijd in samenhang aan te pakken:
* De economische crisis.
* De klimaatcrisis.
* De energiecrisis.
* En de voedselcrisis.
Partijgenoten,
wij zijn en wij blijven een internationale beweging. Meer dan ooit moeten we ons dit beseffen. Meer dan ooit is het daarom belangrijk een klinkend resultaat te halen bij de Europese verkiezingen. Ik roep u daarom op voor een massale opkomst te zorgen. Natuurlijk door zelf te gaan stemmen.
Maar ook door familieleden, collega's, vrienden en iedereen die het horen wil te overtuigen. Te overtuigen van het belang van een sociaal democratische stem in Europa. Zodat we ook in Europa de bakens kunnen verzetten. Richting een nieuwe, duurzame toekomst. En met de lijsttrekker die u morgen ongetwijfeld aanwijst, gaat dat zeker lukken! Thijs Berman, succes!
4. Conclusie
Partijgenoten,
wij zitten met z'n allen in deze crisis. We zullen er ook met z'n allen weer uit moeten komen. Dat doen we door tijdens de crisis, wel te investeren en te garanderen dat we het daarna terug kunnen verdienen.
Wij willen een solidair Nederland. Die solidariteit, die staat niet centraal in een egoïstische maatschappij waar geld verdienen voor alles gaat. Die solidariteit staat niet centraal in een bij populistische partijen die mensen lokken met nationalisme en eigenbelang Die solidariteit staat wel centraal bij de sociaal democratie. Bij ons. Bij u.
En dan zijn we weer helemaal terug bij de kern van de PvdA. Want solidariteit en emancipatie, dat zijn ons idealen. Daar heeft de PvdA altijd voor gestaan. Daar zullen wij voor blijven staan. Vandaag, morgen en in de toekomst.
Dank u wel.
Partij van de Arbeid