Feitelijke vragen CO2-bedwelming bij varkens
16 maart 2009 - kamerstuk
Directie Landbouw
De Voorzitter van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
Postbus 20018
2500 EA 's-GRAVENHAGE
uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum
11 februari 2009 28286
DL. 2009/468
16 maart 2009
onderwerp bijlagen
Feitelijke vragen CO2-bedwelming bij
varkens
Geachte Voorzitter,
Hierbij stuur ik u de antwoorden op de vragen van de vaste Kamercommissie voor LNV
inzake CO2-bedwelming bij varkens.
1
Waarop baseert u uw mening, na het zien van de beelden, dat hoge concentraties CO2 het
dierenwelzijn niet ernstig benadelen?
Ik verwijs hiervoor naar mijn antwoord op vraag 1, gesteld door het lid Van Velzen (SP)
over dieronvriendelijke verdovingsmethoden met CO2, toegepast bij de slacht van varkens
(Vergaderjaar 2008-2009, Aanhangsel van de Handelingen, nr. 1388).
2
Bent u op de hoogte van het door de Eurogrouitgebrachte rapport (mei, 2008) waarin
gepleit wordt voor het verbannen van het Paternoster systeem (in gebruik bij de grootste
slachterij in Nederland VION te Boxtel) in verband met dierenwelzijn?
Ja.
3
Is visueel zicht op het gehele bedwelmingsproces van essentieel belang om te kunnen
beoordelen of het dier zonder aanvaardbare opwinding of pijn bewusteloos is geraakt?
4
Bent u ervan op de hoogte dat het bedwelmingsproces visueel niet waarneembaar is
ondanks de aanwezigheid van een raampje, omdat de bedwelmingsapparatuur
(Paternoster systeem) zo is geconstrueerd dat het volledige bedwelmingsproces nooit
geheel bekeken kan worden omdat op het moment suprême, wanneer de gondel met
varkens zich onderaan de put bevindt (daar waar de concentratie CO2 het hoogst is en de
excitatie het meest heftig), zich boven deze gondel alweer een andere gondel bevindt, wat
visuele inspectie onmogelijk maakt? Waarom meent u dat de VWA inspectie te allen tijde
toegang heeft tot het bedwelmingsproces via een deurtje?
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
16 maart 2009 DL. 2009/468 2
11
Hoe vaak wordt er per jaar gebruik gemaakt van de mogelijkheid de bedwelmingskamer
tijdens het bedwelmen van de varkens te openen?
21
Waarom weigert u cameratoezicht in de gaskelder van de varkensslachterijen verplicht te
stellen?
Visueel zicht is niet van essentieel belang.
Het monitoren van de aanvoer van de vastgestelde gasmengsels, het bijbehorende
alarmsysteem, registratie van de gasconcentratie tijdens het proces en visuele beoordeling
van de dieren nadat ze uit de bedwelmingskamer komen, zijn effectiever dan het op
afstand beoordelen van de dieren via een camera of raampje.
Ik verwijs verder naar mijn antwoorden op de vragen 2, 3, 4 en 5 die zijn gesteld door het
lid Van Velzen (SP) over dieronvriendelijke verdovingsmethoden met CO2, toegepast bij de
slacht van varkens (Vergaderjaar 2008-2009, Aanhangsel van de Handelingen, nr. 1388).
5
Bent u op de hoogte van het onderzoek `Survey of the effectiviness of stunning procedures
used in Spanish pig abattoirs (Velarde et. Al., 2007) waaruit blijkt dat 25% van de met CO2
bedwelmde varkens onvoldoende bedwelmd is en dus (voor of tijdens het verbloeden) nog
bij zou kunnen komen? Bent u bekend met de conclusie dat de CO2-installaties gevoeliger
zijn voor onjuist gebruik dan elektrische bedwelming? Wat is hierover uw oordeel?
Ja. Ik ben op de hoogte van het onderzoek van Velarde.
Voor een goede bedwelming is het van belang dat voldaan wordt aan de wettelijke
voorwaarden. Indien niet aan de wettelijke voorwaarden wordt voldaan, zal de toezicht-
houder ingrijpen. De in Nederland wettelijk voorgeschreven 80 volume% CO2 gedurende
1 minuut en de verplichting dat het verbloeden van de dieren binnen de 30 seconden na
het verlaten van de bedwelmingskamer moet zijn gestart, zijn in principe voldoende om
de dieren goed te bedwelmen en bewusteloos te houden totdat de dood intreedt.
CO2-installaties zijn niet meer of minder gevoelig voor onjuist gebruik dan elektrische
bedwelming.
6
Bent u op de hoogte dat naast slachtvarkens ook onder andere nertsen en ganzen
bedwelmd worden met hoge percentages CO2? Zijn deze diersoorten ook meegenomen in
het lopende onderzoek? Zo nee waarom niet? Bent u bereid om deze wijze van
bedwelming en het effect hiervan op deze diersoorten kritisch te gaan bekijken?
Nertsen worden in Nederland gedood met CO en niet met CO2. Inzake het doden van
ganzen met CO2 verwijs ik naar eerdere antwoorden op vragen van lid Thieme (PvdD)
over de ingrepen in ganzenpopulaties (TK, vergaderjaar 2007-2008, Aanhangsel der
Handelingen, nrs. 3205, 3140 en 2636). Ik laat onderzoek doen naar de welzijnsaspecten
bij het doden van wilde grauwe ganzen en andere watervogels.
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
16 maart 2009 DL. 2009/468 3
7
Acht u het mogelijk dat bewusteloze varkens nog kunnen (op)staan, springen en pogingen
tot ontsnappen vertonen?
Nee.
8
Hoeveel varkens worden er jaarlijks bij slachterij VION verdoofd met deze bedwelmings-
methode?
In Nederland worden jaarlijks in totaal ongeveer 4,8 miljoen varkens geslacht in slacht-
huizen die CO2-bedwelming toepassen.
5
Waarom gebruiken de andere slachterijen deze bedwelmingsmethode niet?
Er zijn drie methoden in Europa toegestaan. Het is vervolgens aan de slachterij welke
methode zij wenst te hanteren.
Ik verwijs verder naar mijn antwoorden op de vragen 6, 7 en 8 die zijn gesteld door de
leden Duyvendak (GroenLinks), Van Velzen (SP), Waalkens (PvdA) en Van der Ham (D66)
over misstanden bij kippen- en varkensslachterijen en het Toezicht van de Algemene
Inspectiedienst (Vergaderjaar 2006-2007, Aanhangsel der handelingen nr. 425).
10
Is de door VION toegepaste methode expliciet aan Europa voorgelegd? Zo ja aan wie en
wanneer?
Nee. Een bedwelmingsmethode die in de richtlijn is opgenomen en dus door de EC is
goedgekeurd, hoeft vervolgens niet nog een keer ter goedkeuring te worden aangeboden.
12
Hoe vaak blijkt bij beoordeling achteraf van wat er over de gasmengsels geregistreerd is,
dat er sprake was van een afwijking van het voorgeschreven mengsel?
29
Hoe vaak per jaar geeft het alarmsysteem aan dat het gasmengsel gewijzigd is?
Door de monitoring die continue plaatsvindt, is dit niet aan de orde. Het alarmsysteem
geeft een alarm af als het gasmengsel onder de ingestelde drempelwaarde komt. Deze
drempelwaarde ligt bij de betrokken bedrijven op of boven de wettelijk voorgeschreven
minimum concentratie en onder de gehanteerde streefwaarde van de bedrijven. Daarmee
geeft het alarm tijdig aan dat het gasmengsel niet meer de gewenste samenstelling heeft.
Op dat moment komt de bedwelming nog niet in gevaar en kan direct passend
ingegrepen worden. Uit de gegevens van de VWA blijkt dat in 2008 in totaal 3 keer het
alarm is afgegaan. In alle gevallen hebben de betrokken bedrijven direct gehandeld en het
probleem verholpen.
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
16 maart 2009 DL. 2009/468 4
13
Hoe vaak ziet het personeel dat dieren onvoldoende bedwelmd zijn op jaarlijkse basis?
De toezichthoudende dierenartsen beoordelen ook de kwaliteit van de bedwelming na het
verlaten van de bedwelmingskamer aan de hand van een aantal criteria. De dierenartsen
geven aan dat hier geen afwijkingen zijn geconstateerd.
14
Bent u bereid nieuwe inzichten die uit dit onderzoek mochten komen, die een verbetering
van het dierenwelzijn zijn, te verplichten en u ook daarvoor in Europa hard te maken?
Ik verwijs hiervoor naar mijn nota Dierenwelzijn en de Voortgangsrapportage Nota
Dierenwelzijn & Nationale Agenda Diergezondheid 2008 (Bijlage Kamerstuk 2008-2009,
28286, nr. 259)
15
Is het u bekend dat de EFSA CO2-bedwelming weliswaar toelaatbaar vindt, maar
toepassing van argon of stikstof prefereert?
Ja.
16
Is het u bekend dat de erfelijke aanleg van varkens bepaald hoe gevoelig zij zijn voor
bepaalde gasmengsels? Is het u bekend dat de halothaangevoeligheid van varkens een
goede markermethode is om te zien hoe een varken op CO2-bedwelming zal reageren?
Vindt u het belangrijk om in te zetten op onderzoek naar de erfelijke aanleg van varkens,
zodat er geselecteerd kan worden op het juiste varkensras met de juiste bedwelmings-
methode als het gaat om dierenwelzijn? Zo nee, waarom niet?
Ja, het is mij bekend dat de erfelijke aanleg van varkens bepalend kan zijn voor de mate
van gevoeligheid voor een gasmengsel. Halothaangevoelige varkens zijn meer gestrest en
reageren dus anders. De fokkerij heeft zich al ingespannen om de halothaangevoelige
rassen uit te selecteren.
17
Door wie wordt het onderzoek naar diervriendelijker gasconcentraties uitgevoerd, wie
heeft de opdracht verleend en wie betaalt het onderzoek? Worden de resultaten naar de
Kamer gestuurd?
Het onderzoek wordt in mijn opdracht uitgevoerd door de Animals Science Gro(ASG)
en door mij gefinancierd. Het rapport zal ik voor 1 april a.s. aanbieden aan de Tweede
Kamer.
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
16 maart 2009 DL. 2009/468 5
18
Welke criteria worden gehanteerd bij het bepalen van de mate van diervriendelijkheid
van gasconcentraties en op welke wijze wordt het welzijn van de varkens gedurende het
bedwelmingsproces bepaald?
Ik verwijs hiervoor naar het ASG-onderzoeksrapport.
19
Wordt in het onderzoek ook gekeken naar andere methodes dan het vergassen van
dieren? Zo ja welke?
20
Welke gasmengsels zijn in het onderzoek onderzocht en waarom deze?
Ik heb ASG laten onderzoeken of een `tweefasensysteem' zoals gebruikt wordt bij het
bedwelmen van pluimvee, ook ingezet zou kunnen worden bij varkens. Daarnaast heb ik
ASG opdracht gegeven te onderzoeken of een wijziging van de gassamenstelling het
dierenwelzijn positief zou kunnen beïnvloeden. Hierbij is gekeken naar de volgende
gasmengsels:
a. 60% CO2/30% 02/10% N2
b. 70% CO2/30% O2
c. 80% CO2/20% O2
d. 87% CO2/ lucht (de huidige methode)
Het was van belang om te bezien in hoeverre verlaging van de CO2-percentages en
toevoeging van O2 een positief effect zou hebben op het welzijn van de dieren tijdens de
bedwelming.
22
Op welke wijze kan de VW-controleur tijdens de bedwelming van varkens met CO2 het
verplichte toezicht uitoefenen zonder daarvoor het proces stil te hoeven zetten?
De toezichthoudend dierenarts of zijn/haar assistent kan de gasmengselregistratie
controleren tijdens het proces. Daarnaast kunnen de dieren beoordeeld worden als ze uit
de bedwelmingskamer komen. Het bedrijf beschikt verder over een alarmsysteem dat
aanslaat op het moment dat de grenswaarde wordt overschreden. Daarmee kan het
proces voldoende worden gemonitord. Ook de andere belangrijke punten (voldoende en
snel genoeg verbloeden) worden in het toezicht meegenomen.
23
Kan de Kamer beschikking krijgen over representatieve beelden die zij volledig kan
bekijken en zo het gedrag van de varkens kan beoordelen, met een secondewijzer in
beeld? Zo nee, waarom niet?
Ja. De beelden die gemaakt zijn tijdens het ASG-onderzoek, kunnen ter beschikking
gesteld worden aan de Kamer.
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
16 maart 2009 DL. 2009/468 6
24
Hoe is het mogelijk dat de onderzoeksresultaten uit 1979 die ertoe hebben geleid dat de
CO2-bedwelming toen direct is verboden, geen rol meer leken te spelen bij het opnieuw
toestaan van CO2-verdoving in de jaren negentig? Wat is er tussentijds gebeurd en hoe
kunt u aantonen dat de situatie uit 1979 nu niet meer bestaat als er geen camerabeelden
beschikbaar zijn?
In 1979 was er nog geen Europees goedgekeurde gasbedwelmingsmethode met een
vastgestelde gassamenstelling. Ten tijde van het opstellen van de richtlijn 93/119/EEG was
deze er wel. Verder verwijs ik naar mijn antwoorden op de vragen 2, 3, 4, 5, en 6 die
gesteld zijn door het lid Van Velzen (SP) over dieronvriendelijke verdovingsmethoden met
CO2, toegepast bij de slacht van varkens (Vergaderjaar 2008-1009, Aanhangsel van de
Handelingen, nr. 1388).
25
Waarom geeft u aan dat de beelden over de CO2 verdoving van varkens niet representatief
zijn voor de praktijksituatie? Kunt u dit beargumenteren? Waarin wijkt deze praktijk-
situatie af van de Nederlandse?
De voor de proef gebruikte varkens zijn meerdere keren ingezet. Hierdoor waren deze
dieren op voorhand er al van bewust dat zij in een onaangename situatie terecht zouden
komen. De stress die gepaard gaat met het meermalen met gas onder narcose te worden
gebracht, is mede bepalend voor het effect van de bedwelming. Deze extra stress heeft
een slachtdier dat voor de eerste keer in een bedwelmingskamer komt, niet. Daarnaast
worden de slachtdieren in Nederland in een groep gelijktijdig bedwelmd in tegenstelling
tot de bedwelming van een enkel dier tijdens de proef. Ook is de snelle overgang naar
85% CO2 in de bedwelmingskamer, zoals dat thans in de slachthuizen plaatsvindt,
wezenlijk anders dan het langzaam opvoeren van de gasconcentratie, zoals dat het geval
was tijdens de proef.
26
Waarom is geen vervolgonderzoek gedaan naar zuurstoftoevoeging tijdens de eerste
fase van de blootstelling aan het CO2-gas? In een publicatie van het onderzoek over
"Diervriendelijke gasbedwelming van pluimvee", gepubliceerd in 1994 (Fleischwirtschaft.
74 (5) 497-500) luidt een slotzin als volgt: "Het is plausibel dat deze resultaten ook voor
CO2-bedwelming van slachtvarkens kunnen gelden, dus dat ook voor varkens zuurstof-
toevoeging en bevochtigen van dit gasmengsel tot gevolg kan hebben, dat de heftige
excitatie verschijnselen en/of de ademnoodsymptomen dan nagenoeg afwezig zullen zijn".
Waarom is hier al die jaren niets mee gedaan?
De ervaringen die in Nederland zijn opgedaan met het twee fasen CO2-bedwelmings-
systeem bij pluimvee zijn pas van de laatste twee jaar. Juist vanwege de gunstige
ervaringen bij pluimvee, heb ik begin dit jaar ASG opdracht gegeven om te onderzoeken
of dit tweefasensysteem ook voor het bedwelmen van varkens een goed alternatief zou
kunnen gaan vormen. Het rapport hierover zal voor 1 april a.s. opgeleverd worden.
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
16 maart 2009 DL. 2009/468 7
27
Op welke wijze en met welke parameters geeft u concrete invulling aan het voorschrift uit
de slachtrichtlijn dat de methode moet leiden tot bewusteloosheid zonder onaanvaardbare
opwinding of pijn?
Ik verwijs hiervoor naar mijn antwoord op vraag 6 die gesteld is door de leden Duyvendak
(GroenLinks), Van Velzen (SP), Waalkens (PvdA) en Van der Ham (D66) over misstanden bij
kippen- en varkensslachterijen en het Toezicht van de Algemene Inspectiedienst
(Vergaderjaar 2006-2007, Aanhangsel van de handelingen nr. 425).
28
Herinnert u zich de eerdere Kamervragen van het lid Van Velzen (SP) en uw eerdere
antwoorden over bedwelmingsmethodes, waarbij u aangaf dat u een werkgroep van
wetenschappers zou vragen de noodzakelijkheid om de dieren ook visueel te kunnen
beoordelen tijdens het bedwelmen, mee te nemen in hun beoordeling van de richtlijn
93/119/EG?
a. Welke mensen hebben deelgenomen aan deze werkgroep
b. Van wanneer tot wanneer heeft deze werkgroep gefunctioneerd
c. Wat heeft deze werkgroep onderzocht
d. Kunt u aangeven wat de resultaten zijn van deze werkgroep
e. Wat was het oordeel van de werkgroep over de noodzakelijkheid om de dieren ook
visueel te kunnen beoordelen tijdens het bedwelmen mee te nemen in hun
beoordeling van de richtlijn 93/119/EG
Bent u bereid deze vraag separaat te beantwoorden?
Ik verwijs hiervoor naar mijn antwoorden op de vragen 2, 3, 4 en 5 die gesteld zijn door
het lid Van Velzen (SP) over dieronvriendelijke verdovingsmethoden met CO2, toegepast
bij de slacht van varkens (Vergaderjaar 2008-2009, Aanhangsel van de Handelingen,
nr. 1388).
DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN
VOEDSELKWALITEIT,
G. Verburg
---- --
Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit