Postwet krijgt steun Eerste Kamer
17 maart 2009
De liberalisering van het laatste stuk van de postmarkt -
geadresseerde brieven tot 50 gram - krijgt volgende week de steun van
de Eerste Kamer (30.536) . Tijdens het debat over de postwet op
dinsdag 17 maart spraken de fracties van CDA, PvdA en VVD zich uit
voor de volledige liberalisering. Het monopolie van TNT op de
bezorging van gewone brieven verdwijnt daardoor per 1 april 2009. Door
toedoen van het zittende kabinet is tevens in de wet de mogelijkheid
opgenomen om postbodes en bezorgers voor hun diensten op termijn het
minimumloon te garanderen.
Enkele fracties zetten vraagtekens bij de snelheid van invoering van
de liberalisering nu deze voor de Europese Unie pas is voorzien per 1
januari 2011. De fracties van D66, OSF, SGP, ChristenUnie en
GroenLinks vonden uitstel van de liberalisering in Nederland met het
oog op de economische crisis voor de hand liggend. Maar
staatssecretaris Heemskerk van Economische Zaken wees erop dat juist
door de wet nu aan te nemen de basis wordt gelegd voor fatsoenlijke
arbeidsvoorwaarden in de sector.
De staatssecretaris verzette zich niet tegen een motie van de kleinere
fracties, waarin de regering wordt gevraagd om een herijkte visie over
het beleid rond de verhouding markt en overheid (EK 30.536, U) .
Indiener Schouw (D66) zei dat het wenselijk is om een beter zicht te
krijgen in maatregelen en instrumenten voor adequate borging en
sturing van publieke taken en belangen. De motie werd gesteund door de
fracties van GroenLinks, Partij voor de Dieren, Onafhankelijke
Senaatsfractie en Fractie-Yildirim.
De SP-fractie vond liberalisering uit de tijd en zeer schadelijk voor
de werknemers bij het postbedrijf.
De VVD oordeelde dat de liberalisering niet ver genoeg gaat, omdat het
kabinet de mogelijkheid houdt om in te grijpen in de overeengekomen
arbeidsvoorwaarden tussen werkgevers en werknemers. Deze 'stok achter
de deur' is voor de liberale fractie in de Tweede Kamer reden geweest
om tegen het voorstel te stemmen, zei senator Asscher . De Eerste
Kamerfractie maakte op dit punt een eigen afweging en wees daarbij op
de effecten die de veel te hoge prijs voor de post tot 50 gram heeft
gehad zowel op de beloningsstructuur van de postmedewerkers van TNT
als op het bedrijfsresultaat van TNT. Naar schatting van de VVD zouden
burgers en bedrijven tweehonderd miljoen euro per jaar teveel betaald
hebben voor hun gewone brieven. Staatssecretaris Heemskerk zegde toe
alleen van de stok achter de deur gebruik te zullen maken als
marktpartijen zich niet aan hun eigen afspraken zouden houden. Dit was
voor de VVD-fractie aanleiding om in de Eerste Kamer wel voor de
liberalisering te gaan stemmen.
De VVD-senator wees er voorts op dat TNT intussen een geheel nieuw
distributiekanaal in gebruik heeft: het Netwerk VSP dat is gericht op
lagere tarieven en lagere beloningen voor medewerkers. Hij wees ook op
de situatie in buurlanden als Duitsland en het Verenigd Koninkrijk,
waar de regeringen respectievelijk Deutsche Post en Royal Mail - in de
praktijk de gevestigde monopolisten - steunen met o.a.
BTW-vrijstelling en het voorschrijven van een minimumloon.
"De postmarkt wordt vrij en de postbodes worden vogelvrij": zo begon
senator Elzinga van de SP-fractie zijn betoog. Hij wees erop dat de
ideologie van de vrije markt tegenwoordig nog maar door een minderheid
wordt aangehangen. Volgens Elzinga moeten we goed bedenken dat
nutsvoorzieningen niet voor niets zijn uitgevonden. "De postmarkt is
indertijd gestandaardiseerd en onder overheidscontrole gebracht, omdat
hij oorspronkelijk niet slaagde te voorzien in wat we nu een
universele postdienst noemen", zei de SP-senator. Elzinga verwees naar
Zweden waar de postmarkt volledig is geliberaliseerd en het voormalige
staatsbedrijf is geprivatiseerd, zoals in Nederland. Maar in Zweden
maakt het geprivatiseerde staatsbedrijf verlies, terwijl het eerder
winstgevend was en dat terwijl de postzegels 30 tot 70 procent meer
kosten dan elders in Europa.
Ook in Nederland dreigt verlies volgens de SP. De vakbonden hebben er
al vaak op gewezen dat het bezorgen van dezelfde afnemende voorraad
brievenpost geenszins efficiënter wordt als er in dezelfde straat
drie postbodes actief zijn. Een postbode is dan echt veel doelmatiger,
betoogde senator Elzinga.
De SP-senator verweet TNT-topman Bakker dat hij met zijn kritiek op
concurrenten Sandd en Select Mail, die met hun stukloon het
minimumloon in Nederland ondermijnen, gelijk heeft, maar dat TNT het
zelf ook doet met dochteronderneming Netwerk/VSP.
Senator Sylvester van de PvdA-fractie herinnerde eraan dat de
beslissing om PTT Post te privatiseren al jaren geleden onder het
kabinet Lubbers II is genomen en dat de PvdA nog steeds staat achter
het opheffen van de private monopoliepositie van TNT. Maar senator
Sylvester vond ook dat concurrentie op basis van arbeidsvoorwaarden
koste wat het kost moet worden voorkomen. Daarom moeten de OVO's
(overeenkomsten van opdracht, waarbij de bezorger opdraait voor alle
lasten tegen een stukloon) worden afgeschaft, of in elk geval moet het
minimumloon inclusief vakantiegeld worden gegarandeerd. Zij was daarom
juist ingenomen met de stok achter de deur die de regering heeft om
desnoods fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden af te dwingen. Ook vroeg
senator Sylvester hoe de regering wil voorkomen dat postbedrijven in
de toekomst alleen studenten en gepensioneerden gaan inzetten voor een
aantal uurtjes per week om de werkzaamheden te verrichten. Zij eiste
namens de PvdA-fractie de garantie dat in 3,5 jaar overal bij de
postbezorging een cao is ingevoerd en wordt nageleefd met een
gegarandeerd minimumloon.
Woordvoerder Van den Berg van de fracties van SGP en ChristenUnie wees
erop dat in Nederland de privatisering van het postbedrijf zo
voortvarend is aangepakt, dat TNT vandaag het enige Europese
postbedrijf is dat volledig is geprivatiseerd. Op de zakelijke markt
ondervindt TNT concurrentie van o.a. Sandd en Select Mail (dochter
Deutsche Post), die in vijf jaar tijd 13% van de zakelijke markt tot
zich hebben getrokken. En dat terwijl de consumentenmarkt onder andere
door de opmars van email en telefoonverkeer verder inzakt. Toch blijft
de universele dienstverlener verplicht om zes dagen per week de post
huis aan huis te bezorgen. SGP en ChristenUnie zijn dan ook beducht
dat de arbeidsvoorwaarden het kind van de rekening worden.
Verbazingwekkend noemde senator Van den Berg het dat de regering een
groeimodel hanteert, waarbij het uitgangspunt is dat 80% van de
postbezorgers 3,5 jaar na de volledige opening van de postmarkt
werkzaam zal zijn op basis van een arbeidsovereenkomst krachtens een
cao. Volgens senator Van den Berg is elk ander bedrijf in Nederland
gehouden volgens een cao te werken en is het wettelijke geregeld dat
een arbeidsovereenkomst van kracht is zodra iemand tegen betaling
(loon) voor een ander persoonlijke werkzaamheden verricht, ongeacht of
deze arbeidsovereenkomst is opgesteld, en in ieder geval de wet
vermoedt dat er sprake is van een arbeidsovereenkomst indien iemand
gedurende drie maanden wekelijks dan wel 20 uur per maand tegen
betaling werkzaam is. Van den Berg zette dan ook grote vraagtekens bij
de invoeringsdatum van 1 april 2009 van de volledige liberalisering
van de postmarkt. "In het huidige tijdsgewricht, waarin de economische
spanning oploopt, en grote bedrijven naar warmte en beschutting
zoeken, wordt door deze wet een belangrijke speler in de gure wind
gezet, zowel internationaal als nationaal gezien", meende senator Van
den Berg.
Ook zijn GroenLinks-collega Laurier vond het niet verantwoord om in de
gegeven economische omstandigheden het laatste stuk van de postmarkt
nu al te liberaliseren. "Waarom moet Nederland altijd het braafste
meisje in de Europese klas zijn?", vroeg Laurier zich af. Hij was
uitermate kritisch over de mogelijkheid om tot fatsoenlijke
arbeidsvoorwaarden te komen en vond de termijn van 3,5 jaar om daartoe
over de hele linie te komen 'merkwaardig'. Laurier wees er ook op dat
de universele dienstverlening nu aan een particulier bedrijf wordt
overgelaten en dat dit bedrijf de vrijheid heeft om dit wel of niet te
doen.
Senator Doek van de CDA-fractie zette het standpunt van zijn fractie
uiteen over marktwerking. "Voor het CDA is niet de eerste vraag: hoe
moet de economie zijn ingericht? Maar: wat voor samenleving is gewenst
en welke waarden dienen daarin bepalend te zijn? Het gaat het CDA niet
om markt of overheid, maar om een zodanige wijze van handelen dat een
evenwicht ontstaat, waarin mensen en bedrijfsleven zo kunnen
functioneren dat welvaart en welzijn niet te koste van de samenleving
en haar omgeving gaan. In het geval van de Postwet is volgens de
CDA-fractie gestreefd naar maatwerk, o.a. op het gebied van de
arbeidsvoorwaarden. Ook van groot belang noemde senator Doek de
verzorging van de universele postdienst, waardoor brieven op tenminste
zes dagen per week zullen worden besteld. Dit is volgens het CDA goed
geregeld in de wet.
Wat betreft het level playing field constateerde senator Doek dat in
ieder geval per 1 januari 2010 de BTW-heffing in Duitsland
vergelijkbaar zal zijn met die in Nederland en dat naar verwachting
het Europees Hof van Justitie dit in het Verenigd Koninkrijk zal
bewerkstelligen.
Over de 'stok achter de deur' wat betreft de arbeidsvoorwaarden zei
senator Doek dat in sectorale wetten eigenlijk geen bepalingen over
arbeidsvoorwaarden thuishoren, maar gezien door concurrenten van TNT
gehanteerde overeenkomsten van opdracht valt het te billijken dat de
mogelijkheid van ingrijpen door de overheid is opgenomen in het
wetsvoorstel. Overigens betreurde de CDA-senator het dat partijen
alleen met 'stokken achter de deur' tot overleg over een cao waren te
bewegen.
Namens de fracties van D66 en Onafhankelijke Senaatsfractie (OSF)
pleitte senator Schouw voor uitstel van de inwerkingtreding van de
wet, omdat het Europese speelveld lang niet voor iedereen toegankelijk
is. Hij verwees naar Duitsland en het Verenigd Koninkrijk, waar de
eigen markt wordt afgeschermd met drempels als BTW-vrijstelling voor
Deutsche Post en Royal Mail. Schouw: "De markt is juridisch wel open,
maar marktwerking? Ho, maar". Ook moeten nieuwkomers op de Duitse
postmarkt de lonen betalen die Deutsche Post betaalt, omdat de cao
algemeen verbindend is verklaard. Over de situatie in Nederland stelde
senator Schouw de vraag: "Kunnen bedrijven in de postmarkt wel
concurreren met elkaar als de cao voor postbezorging gelijk is?"
Senator Yildirim ging in op de grote onrust als gevolg van de
financiële crisis. Volgens hem kunnen burgers langzamerhand niet meer
rekenen op hun eigen overheid, maar zijn zij afhankelijke geworden van
de nukken van het bedrijfsleven.
Eerste Kamer der Staten Generaal