---
Oost-Europa: Bestempeld als crisisgebied
20-3-2009 | Economisch
Crisis in Oost-Europa. Dergelijke krantenkoppen hebben de laatste
weken in vele vormen de revue gepasseerd. Hieruit blijkt overduidelijk
de tendens om de regio als een uniform rampgebied te beschouwen, iets
wat geen recht doet aan de grote regionale verschillen. Het is zelfs
zo dat de neiging om Oost-Europa als één te zien kan uitmonden in een
self-fulfilling prophecy.
Uiteenlopende tekorten
Macro-economisch onbalans, zoals tekorten op de begroting of de
handelsbalans en bijvoorbeeld een hoge staatsschuld, is een duidelijk
signaal voor mogelijke problemen in de toekomst. Tijdens de jaren van
hoogconjunctuur hebben sommige landen de begroting verstandig beheerd,
terwijl andere landen uitblonken in het laten oplopen van
begrotingstekorten. De sterke economische groei werd in alle landen
gestimuleerd door buitenlandse investeringen en leningen, maar de
resulterende buitenlandse schulden variëren sterk - van 40% van het
BBP tot meer dan 150% van het BBP. Wat betreft de import en export in
2008 lopen de cijfers uiteen van een overschot op de handelsbalans van
3% van het BBP tot een tekort op de handelsbalans van maar liefst 25%
van het BBP.
Bovenstaande heeft ertoe geleid dat meerdere landen zich genoodzaakt
zagen om hulp te vragen. Zowel Hongarije als Letland ontvingen eind
2008 steun van het IMF en de EU, en Roemenië overweegt dezelfde
aanvraagprocedure te starten. Aan de andere kant droeg Tsjechië juist
bij aan het Europese steunpakket voor Letland.
Valutabeleid
Alle Oost-Europese markten hebben te maken met neerwaartse druk op de
lokale valuta. Echter, verschillen in valutabeleid - vrij,
eurokoppeling of invoering van de euro - leiden tot verschillen in de
gevolgen die deze druk heeft. Zo zijn de eurolanden beschermd tegen
een waardedaling van hun valuta, maar zien zij daarentegen wel de
concurrentiepositie van hun exportsector verslechteren ten opzichte
van hun buurlanden met een vrije (dalende) wisselkoers.
Landen met een eurokoppeling hebben momenteel moeite om die koppeling
in stand te houden. Zij zien zich genoodzaakt schaarse valutareserves
aan te spreken of de import drastisch te verminderen. Bovendien wordt
ook in deze landen de concurrentiepositie van de export aangetast.
Deze combinatie leidt tot een tikkende tijdbom. Zodra een land de
koppeling niet meer kan handhaven, zal de valuta een vrije val maken
en niemand kan voorspellen waar die zal eindigen.
Landen met een vrije wisselkoers zagen hun valuta de laatste maanden
met 30-50% depreciëren. En dit heeft direct gevolgen voor de
aflossingscapaciteit op leningen in vreemde valuta. Er is een
significante buitenlandse staatschuld ontstaan, met name in de
particuliere sector, doordat de economische groei van de laatste jaren
werd gesteund door de instroom van buitenlands kapitaal.
Het etiket `Oost-Europa' vermijden?
Tijdens de tussentijdse EU-top van 1 maart jongstleden stelde
Hongarije voor een algemeen steunprogramma in het leven te roepen voor
de Oost-Europese banksector. Naast de gebruikelijke tegenstanders
(Duitsland en Nederland) stuitte het plan op fel verzet van vooral
Polen en Tsjechië. Bij hen bestond de gegronde vrees dat een uniforme
benadering het etiket `Oost-Europa' des te hardnekkiger maakt en de
differentiatie binnen de regio nog onduidelijker wordt. Dit zou tot
gevolg hebben dat de valuta, effectenbeurzen en credit default swaps
(een maatstaf voor risicoperceptie) van al deze landen samen in een
neerwaartse spiraal blijven, ongeacht de onderliggende fundamenten.
Oftewel, als de markt de regio als één geheel blijft zien, zullen de
goeden onder de kwaden lijden. En dat biedt geen aangenaam
toekomstperspectief.
Land Valutabeleid Kwetsbaarheid
Bulgarije Eurokoppeling Hoog
Estland Eurokoppeling Hoog
Hongarije Vrij Hoog
Letland Eurokoppeling Hoog
Litouwen Eurokoppeling Hoog
Polen Vrij Gemiddeld
Roemenië Vrij Hoog
Slovenië Euro Laag/Gemiddeld
Slowakije Euro Gemiddeld
Tsjechië Vrij Gemiddeld
Bron: Rabobank Kennis en Economisch Onderzoek (KEO)
Maart 2009
---
Contact
Reintje Maasdam
Econoom
Kennis en Economisch Onderzoek
r.maasdam@rn.rabobank.nl
Rabobank Nederland