Ingezonden persbericht
Het Meertens Instituut is een onderzoeksinstituut dat zich bezig-
houdt met de bestudering en documentatie van Nederlandse taal
en cultuur.
Centraal staan de verschijnselen die het alledaagse leven in onze
samenleving vormgeven.
Persbericht
20 maart 2009
De oudste Nederlandse mop gaat over een schele heilige
Ter gelegenheid van de Wereldverteldag maakt het Meertens Instituut bekend dat de oudste
Nederlandse mop over de Limburgse heilige Sint Servaas gaat. De mop is ruim 800 jaar geleden
opgetekend door de schrijver Hendric van Veldeke. De mop zal vandaag op de Wereldverteldag
worden verteld door alle vertellers in het land. De mop is vanaf vandaag ook te vinden in de
Nederlandse Volksverhalenbank van het Documentatie- en OnderzoeksCentrum Volksverhaal van
het Meertens Instituut: www.verhalenbank.nl.
De oudste mop ter wereld was al langer bekend. Die mop is een kleine 4000 jaar oud en is
gevonden bij de Sumeriërs. Het werd wereldnieuws toen bleek dat de mop over een scheet ging.
De mop luidde vrij vertaald: "Wat is er sinds mensenheugenis nog nooit gebeurd: dat een jonge
vrouw een scheet liet op de schoot van haar man".
Theo Meder van het Meertens Instituut: "Zeggen dat deze mop over een scheet gaat, is een beetje
oppervlakkig. De mop heeft een seksuele boodschap: de jonge vrouw denkt op de schoot van haar
man wel aan andere dingen en vice versa. Zoals heel veel moppen gaat ook deze uiteindelijk over
de seksuele aantrekkingskracht tussen man en vrouw. De mop gaat in essentie nog eerder over
een `lapdance' dan over een wind." De oudste Egyptische en de oudste Britse mop vallen ook in
de categorie erotiek. De Egyptische mop is zo'n 3600 jaar oud en is een raadsel: "Hoe vermaak je
een verveelde farao? Laat een boot vol jonge naakte meiden in visnetten voorbij varen en vraag
hem om te gaan vissen." De oudste Britse mop is ongeveer 1000 jaar oud en is ook al een raadsel:
"Wat hangt er langs het dijbeen van een man dat voortdurend in een gat gestoken wil worden?
Een sleutel."
Bij het DOC Volksverhaal van het Meertens Instituut is vastgesteld dat de oudste Nederlandse
mop te vinden is in de Servaaslegende van Hendrik van Veldeke, geschreven rond 1180. Het
verschil met de andere oudste moppen is dat dit verhaal een uitgewerkte plot heeft. Bovendien
gaat deze mop niet over seks, maar over een lichamelijk gebrek en over macht. Kort samengevat
verloopt de mop aldus: de keizer geeft aan enkele goudsmeden de opdracht om een gouden
borstbeeld van de inmiddels overleden Sint Servaas te maken. Als het beeld nagenoeg voltooid is,
merkt men dat het scheel kijkt. Men probeert er van alles aan te doen, maar het beeld blijft scheel
kijken. De keizer vindt dat zo'n belediging voor de heilige, dat hij de goudsmeden in de gevangenis
laat smijten. Dan grijpt de heilige in: in een droom verschijnt hij aan de keizer en laat hem eens
goed in de poppetjes van zijn ogen kijken. De keizer laat de goudsmeden hierop snel weer vrij,
want Servaas bleek tijdens zijn leven net zo scheel te zijn geweest als het beeld. Het originele
loensende beeld van Servaas is verloren gegaan, maar een vergelijkbaar borstbeeld wordt bewaard
in de Sint-Servaasbasiliek te Maastricht. Het schele beeld heeft dus echt bestaan, maar de rest van
de anecdote is er later bij verzonnen.
Op de Wereldverteldag vertellen vandaag in het hele land vertellers hun verhalen; het jaarlijks
terugkerende evenement is een initiatief van de Stichting Vertelcultuur. Dit jaar is de sponsor het
Prins Bernhard Cultuurfonds.